Οι εμβληματικές μορφές της ελληνικής ιστορίας και τέχνης στο επίκεντρο διαδικτυακής εκδήλωσης του ΕΚΤ

Με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2022 το διαδικτυακό σεμινάριο "Πρόσωπα της Ελληνικής Ιστορίας και Τέχνης στο SearchCulture.gr" που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ). Το θέμα του σεμιναρίου ήταν η γνωριμία των συμμετεχόντων με τον καινούργιο τρόπο ανακάλυψης περιεχομένου στον Εθνικό Συσσωρευτή Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου, SearchCulture.gr, μέσα από τις εμβληματικές μορφές που άφησαν το στίγμα τους στην ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό. 

Το σεμινάριο παρακολούθησαν 220 συμμετέχοντες, όπως εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων από τους οποίους προέρχονται οι ψηφιακές συλλογές του SearchCulture.gr, από μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία, καθώς και ενδιαφερόμενοι βιβλιοθηκονόμοι, αρχειονόμοι, μουσειολόγοι και αρχαιολόγοι, καθηγητές πανεπιστημίου και ερευνητές, φοιτητές και εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι δημοσίων φορέων, υπουργείων και τοπικής αυτοδιοίκησης, τεχνικοί ανάδοχοι έργων ψηφιοποίησης και προγραμματιστές, δημοσιογράφοι και μεταφραστές, αλλά και ενδιαφερόμενοι πολίτες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ανοίγοντας το σεμινάριο η Διευθύντρια του ΕΚΤ, Δρ Eύη Σαχίνη, επισήμανε ότι το SearchCulture.gr ήδη διανύει μία δεκαετία ανάπτυξης και βρίσκεται πλέον σε φάση ωριμότητας, έχοντας συγκεντρώσει πάνω από 780.000 τεκμήρια από 73 φορείς. Αναφέρθηκε στην υποδομή SearchCulture.gr ως πρότυπη, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στο πλαίσιο των συσσωρευτών πολιτιστικών δεδομένων της Europeana, στην οποία ήδη  έχει διαθέσει πάνω από 500.000 τεκμήρια. Αναφέρθηκε, συγκεκριμένα, στη νέα λειτουργικότητα της αναζήτησης με βάση τα Πρόσωπα, σημειώνοντας ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη θα ανοίξει νέους ορίζοντες για την έρευνα γύρω από άγνωστες έως τώρα πτυχές στο έργο διαφορετικών σημαντικών προσώπων αλλά και των σχέσεων μεταξύ τους.

Παράλληλα, όμως, τόνισε, ότι η χώρα μας υπολείπεται σε διαθέσιμο ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο, και ότι βρίσκεται, στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αρκετά πίσω από χώρες όπως η Ολλανδία, η Τσεχία και η Πολωνία. Στη φάση της ωριμότητας των ψηφιακών τεχνολογιών που διανύουμε, οφείλουμε, πρόσθεσε, να παράγουμε υψηλής ποιότητας έργα ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης του πολιτιστικού μας αποθέματος, ενσωματώνοντας τις βασικές προδιαγραφές και τις καλές πρακτικές ανοικτότητας και διαλειτουργικότητας που έχει εκδώσει το ΕΚΤ, και οι οποίες μας προσφέρουν μία κοινή γλώσσα για θέματα ψηφιακής στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο.

H Δρ Ε. Σαχίνη επισήμανε ότι η αξία του συσσωρευτή αναδεικνύεται όσο περισσότερο περιεχόμενο συγκεντρώνεται, και απηύθυνε πρόσκληση να κλιμακωθεί σημαντικά το διαθέσιμο ψηφιακό πολιτιστικό απόθεμα ώστε να αναδειχθεί η σπουδαία πολιτιστική μας κληρονομιά στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.

Η Αγάθη Παπανότη, αρχαιολόγος, υπεύθυνη των εμπλουτισμών των συλλογών, παρουσίασε τη μεθοδολογία που κατάρτισε και ακολούθησε η ομάδα του SearchCulture.gr για τον σημασιολογικό εμπλουτισμό του περιεχομένου ως προς τα πρόσωπα. Αρχικά αναφέρθηκε στην ανομοιογένεια των μεταδεδομένων που συσσωρεύονται για να καταδείξει τις ανάγκες για διενέργεια εμπλουτισμών και ομογενοποίησης. Είναι συνηθισμένο, στις συλλογές που προέρχονται από πολλούς διαφορετικούς φορείς, τα μεταδεδομένα που αφορούν πρόσωπα, όπως δημιουργούς ή αναφερόμενα πρόσωπα στα έργα, να περιλαμβάνουν τυπογραφικά ή γραμματικά λάθη, διαφοροποιήσεις στον τρόπο γραφής, προσωνυμίες (π.χ. Ρήγας Φεραίος, Ρήγας Βελεστινλής) ή παρωνύμια (Νικήτας Σταματελόπουλος ή "Νικηταράς"), συνωνυμίες και οικογενειακά ονόματα (υπάρχουν π.χ. τρία διαφορετικά πρόσωπα με το όνομα Λέων Μελάς), αλλά και καλλιτεχνικά ψευδώνυμα ή γραφή του ονόματος σε διαφορετικές γλώσσες.

Το έργο των σημασιολογικών εμπλουτισμών των προσώπων είχε ως σκοπό την αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας αυτής ώστε να μπορεί ο χρήστης του SearchCulture.gr να αναζητά τεκμήρια με βάση ένα πρόσωπο και να ανακτά, με στοχευμένο τρόπο, τεκμήρια που είτε έχει δημιουργήσει το πρόσωπο αυτό, είτε είναι αναφερόμενο πρόσωπο σε κάποιο τεκμήριο.

Στη συνέχεια, η Αγάθη Παπανότη εξήγησε πώς ορίστηκε το πλαίσιο εργασιών. Αναφέρθηκε στα δύο λεξιλόγια που δημιουργήθηκαν από την ομάδα έργου στο Semantics.gr, στην υποδομή δημοσίευσης σημασιολογικών πόρων που αναπτύσσει το ΕΚΤ, τα "Πρόσωπα στην Ιστορία και την Τέχνη", και τις “Ιδιότητες”, και εξήγησε πώς συγκροτήθηκαν και πώς χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο των εργασιών. Τέλος, παρουσίασε μια σειρά παραδειγμάτων από το εργαλείο σημασιολογικού εμπλουτισμού του Semantics.gr με διαφορετικές φόρμες αντιστοίχισης προκειμένου να καταδείξει τις ιδιαιτερότητες που εντόπισε η ομάδα έργου.

Ο Δρ Xάρης Γεωργιάδης, Επιστημονικός υπεύθυνος SearchCulture.gr, παρουσίασε τη νέα λειτουργικότητα που αναπτύχθηκε στη διαδικτυακή πύλη του SearchCulture.gr η οποία βασίστηκε στις διαδικασίες εμπλουτισμού που προηγήθηκαν και οι οποίες διασύνδεσαν τα τεκμήρια με τα πρόσωπα του Καταλόγου “Πρόσωπα της Ελληνικής Ιστορίας και Τέχνης”. Επισήμανε δε ότι στο SearchCulture.gr, εκτός από το “Τεκμήριο”, το οποίο εξακολουθεί να είναι η βασική οντότητα,  προστέθηκε μία δεύτερη πολυδιάστατη οντότητα, αυτή του Προσώπου. Έτσι, δημιουργήθηκε μία νέα ξεχωριστή σελίδα παρουσίασης των προσώπων η οποία περιλαμβάνει μια μηχανή αναζήτησης για τον εύκολο εντοπισμό προσώπων, με βάση συνδυαστικά  κριτήρια αναζήτησης και φίλτρα επιμερισμού αποτελεσμάτων, όπως είναι το όνομα, η ιδιότητα και η χρονολογία γέννησης.

Ο Χάρης Γεωργιάδης παρουσίασε τους τρόπους αναζήτησης και πλοήγησης στα Πρόσωπα και πώς ο χρήστης μπορεί εύκολα να εντοπίσει στη συνέχεια τα τεκμήρια που αυτά δημιούργησαν ή που τα αναφέρουν. Επιπλέον, ο Χ, Γεωργιάδης παρουσίασε τις νέες δυνατότητες αναζήτησης και φιλτραρίσματος που προστέθηκαν στην ήδη υπάρχουσα μηχανή αναζήτησης τεκμηρίων του SearchCulture.gr.

Έτσι ο χρήστης μπορεί πλέον να αναζητήσει τεκμήρια ή να φιλτράρει τα αποτελέσματα μιας αναζήτησης επιλέγοντας ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα και μάλιστα ορίζοντας αν αναζητά τεκμήρια που δημιούργησαν τα πρόσωπα αυτά ή που τα αναφέρουν.  Επιπλέον, μπορεί να αναζητήσει τεκμήρια με βάση την ιδιότητα των συσχετιζόμενων με αυτά προσώπων. Τέλος, παρουσίασε μηχανισμούς διαλειτουργικότητας που παρέχει το Semantics.gr μέσω των οποίων τρίτοι φορείς μπορούν να αξιοποιήσουν τον Κατάλογο “Πρόσωπα της Ελληνικής Ιστορίας και Τέχνης” για τον εμπλουτισμό και την τεκμηρίωση του ψηφιακού τους υλικού. 

Η Έλενα Λαγούδη, Υπεύθυνη επιμέλειας συλλογών SearchCulture.gr, παρουσίασε σενάρια χρήσης για διαφορετικές κοινότητες χρηστών. Με αφορμή την εκατονταετηρίδα από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ανέδειξε διαφορετικούς τρόπους αναζήτησης τεκμηρίων σχετικά με τη χρονολογία 1922, φιλτραρίσματος αποτελεσμάτων και ταξινόμησης των τεκμηρίων.

Έπειτα, εστιάζοντας στην υποκατηγορία “Εικαστικοί Καλλιτέχνες” του Λεξιλογίου Προσώπων, η οποία αριθμεί 1.049 ονόματα,  παρουσίασε ένα παράδειγμα μελέτης ζωγραφικών έργων που ανήκουν στην κατηγορία “Προσωπογραφίες” ανά 50ετία και ανακάλυψης των δημιουργών και αναφερόμενων οντοτήτων στα έργα. Η λειτουργικότητα, επισήμανε, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διερεύνηση σχέσεων ανάμεσα σε καλλιτέχνες, συγγραφείς και άλλους ανθρώπους των γραμμάτων και τεχνών.

Στη συνέχεια παρουσιάστηκε η δυνατότητα δημιουργίας σύνθετων ερωτήσεων με τη χρήση του searchbox του συσσωρευτή, η οποία διευρύνει σημαντικά τη δυναμική των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών επιτρέποντας συνθετότερα και διεπιστημονικά ερωτήματα και σπουδή. Όσο αυξάνονται τα διαθέσιμα δεδομένα στον πολιτιστικό συσσωρευτή και ενώνονται αρχεία και ψηφιακές συλλογές στο διαδίκτυο, ολοκληρώνονται εργογραφίες μεμονωμένων δημιουργών και ενισχύεται αυξητικά η ερευνητική διαδικασία.

Η Έλενα Λαγούδη έκλεισε την παρουσίαση με ένα παράδειγμα από την ιστοσελίδα των προσώπων, όπου αναζητώντας με βάση το λεξιλόγιο ιδιοτήτων μπορεί ο χρήστης να εξερευνήσει σε επίπεδο μέσου τους εικαστικούς καλλιτέχνες στο SearchCulture.gr (π.χ. καλλιτέχνες βίντεο, καλλιτέχνες εγκαταστάσεων, επιτελεστικοί καλλιτέχνες). 

Στη συζήτηση που ακολούθησε, τα σχόλια του κοινού ήταν ιδιαίτερα θερμά για το έργο και για την εκδήλωση. Το έργο χαρακτηρίστηκε “ηράκλειο”, ενώ καλωσορίστηκε από μεγάλη μερίδα των συμμετεχόντων ως ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο για την έρευνα και την εκπαίδευση.

Μπορείτε να δείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ και τις παρουσιάσεις των ομιλητών εδώ.

Δείτε το βίντεο της εκδήλωσης

Περισσότερα για τη νέα λειτουργικότητα της αναζήτησης τεκμηρίων με βάση τα πρόσωπα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μπορείτε να ανατρέξετε σε άλλες παρουσιάσεις του SearchCulture.gr εδώ.

Σχετικά με το SearchCulture.gr

Το SearchCulture.gr είναι ο Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου και ο διαπιστευμένος εθνικός συσσωρευτής για την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana. Συλλέγει τα μεταδεδομένα και τις εικόνες προεπισκόπησης των ψηφιακών πολιτιστικών πόρων από τους ιστότοπους και τα αποθετήρια των φορέων που συμμετέχουν και τα δημοσιεύει εμπλουτισμένα στην Πύλη Αναζήτησης. H αναβάθμιση και επέκταση του συσσωρευτή SearchCulture.gr με νέες λειτουργικότητες, πραγματοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο της πράξης “Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης”. Η πράξη υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα” (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους.