Europeana Photography: Ένας νέος δικτυακός προορισμός για τους λάτρεις της φωτογραφικής τέχνης

Η Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη "Europeana", για μία δεκαετία περίπου, μέσα από τις ψηφιακές συλλογές που διαθέτει στο κοινό, ανοίγει νέους δρόμους εξερεύνησης του ευρωπαϊκού πολιτιστικού πλούτου. Στην προσπάθειά της να καταστήσει την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης πιο προσιτή και εύκολα προσβάσιμη για τους ανθρώπους, ώστε να την χρησιμοποιούν είτε για δουλειά είτε για να μάθουν είτε απλά για να διασκεδάσουν, η Europeana στις 20 Μαίου, στην Πίζα της Ιταλίας παρουσίασε επισήμως το θεματικό αποθετήριο Europeana Photography, έναν νέο δικτυακό προορισμό που παρέχει πρόσβαση σε 2.301.790 φωτογραφίες από τα πρώτα 100 χρόνια της φωτογραφίας στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.

Το θεματικό αποθετήριο προσφέρει στον επισκέπτη του ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο και πέρα από τα σύνορα. Από το 1839 με φωτογραφίες του Fox Talbot και του Louis Daguerre μέχρι την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, μέσα από τον φωτογραφικό φακό πρωτοπόρων της φωτογραφίας, καλύπτονται 100 χρόνια φωτογραφίας: καταγράφονται ιστορικές στιγμές της ευρωπαϊκής ζωής, αποτυπώνονται τοπία, άνθρωποι, σπίτια και ρούχα και αντικατοπτρίζονται κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Λάτρεις της φωτογραφικής τέχνης, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, φοιτητές και μαθητές μπορούν να ανατρέξουν στον δικτυακό τόπο του αποθετηρίου, να ανακαλύψουν το φωτογραφικό υλικό που τους ενδιαφέρει και να το επαναχρησιμοποιήσουν.

Στις βάσεις δεδομένων του αποθετηρίου αρχειοθετούνται φωτογραφικές συλλογές 50 ιδρυμάτων από 34 διαφορετικές χώρες. Μεταξύ άλλων υπάρχουν και φωτογραφίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα, χωρίς να προσβάλλονται πνευματικά δικαιώματα δημιουργών. Στους 50 φορείς που αποφάσισαν να διαθέσουν το ψηφιακό τους υλικό μέσω του αποθετηρίου στην Europeana περιλαμβάνονται και αρκετοί ελληνικοί, μεταξύ των οποίων: η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης - ΥΣΜΑ,  το Πελοποννησιακό Λαογραφικό ίδρυμα, η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, το Μουσείο Μπενάκη, το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας - ΝΟΗΣΙΣ  κ.α.

Μάλιστα για τον εμπλουτισμό της Εuropeana μέσω των φωτογραφικών συλλογών της ΥΣΜΑ - ως θεματικός συσσωρευτής - αξιοποιήθηκε το searchculture.gr, η ανοικτή διαδικτυακή πύλη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης που προσφέρει κεντρική πρόσβαση και ενιαία αναζήτηση σε ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο που παράγεται στη χώρα μας από έγκριτους φορείς.

Σημειώνεται ότι το θεματικό αποθετήριο Europeana Photography που αναπτύχθηκε από το Europeana Foundation, υποστηρίζεται από το PHOTOCONSORTIUM, μία μη κερδοσκοπική οργάνωση με αποστολή την προώθηση και διατήρηση της φωτογραφικής κληρονομιάς.

Europeana: Μία μοναδική πηγή με πολύτιμο ψηφιακό περιεχόμενο για κάθε χρήση!

Εκτός του αποθετηρίου με τις φωτογραφικές συλλογές, που αποτελεί μονάχα ένα μέρος της Europeana, η ενιαία πλατφόρμα της Eυρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης παρέχει πρόσβαση στις συλλογές 3 ακόμα θεματικών αποθετηρίων: του Europeana Music, του Europeana Fashion και του Europeana Art. Και αυτή είναι μόνο η αρχή! Αναπτύσσοντας εργαλεία και μηχανισμούς που διευκολύνουν και επισπεύδουν διαρκώς τη διαδικασία της ενσωμάτωσης του υλικού, η Europeana αυτή τη στιγμή φιλοξενεί 53 εκατομμύρια τεκμήρια! Ψηφιοποιημένα βιβλία, χάρτες, χειρόγραφα, εφημερίδες, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, αποσπάσματα από κινηματογραφικές ταινίες, μουσικά έργα και ηχητικές εγγραφές, προερχόμενα από περίπου 3.700 πολιτιστικά ιδρύματα, περιμένουν ένα συνεχώς διευρυνόμενο κοινό να τα ανακαλύψει και να τα αξιοποιήσει.

Καθημερινά, νέες συλλογές και ψηφιακοί θησαυροί προστίθενται στην Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη, ενώ καταβάλλονται συστηματικές προσπάθειες να γίνει αυτό το σημαντικό υλικό της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, πιο προσιτό και πιο ελκυστικό για τον απλό χρήστη, μέσω σύγχρονων διαδικτυακών εφαρμογών αλλά και μέσω θεματικής ομαδοποίησης του υλικού σε εικονικές εκθέσεις.

Ανατρέχοντας στη πολύγλωσση δικτυακή πύλη της Europeana μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε εικονικές εκθέσεις για την ιστορία του Ευρωπαϊκού Αθλητισμού, από τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ομάδων Ευρώπης ή για την ιστορία των μουσικών οργάνων ανά τον κόσμο.

Παράλληλα, η Europeana προσπαθώντας να βοηθήσει τους νέους επισκέπτες, που μπορεί να μην αναζητούν κάτι συγκεκριμένο, τους προτείνει χρονολογικές και θεματικές περιηγήσεις (για τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς ή για το περίφημο κλαρίνο), ώστε να μπορούν με εύκολο τρόπο να περιηγηθούν στις συλλογές της βιβλιοθήκης και να ανακαλύψουν τους θησαυρούς που κρύβει. H Εuropeana παρέχει επίσης λειτουργίες που επιτρέπουν την ενεργό συμμετοχή του επισκέπτη: ιστολόγια, εφαρμογές Web 2.0 ακόμα και ενσωμάτωση περιεχομένου που παράγει ο χρήστης (user generated content) επιστρατεύονται προς αυτή την κατεύθυνση.

Η Europeana εγκαινιάστηκε το 2008 και λειτουργεί πέρα από χωρικά και θεματικά σύνορα. Βιβλιοθήκες, μουσεία, αρχεία, οπτικοακουστικές συλλογές, πανεπιστήμια, κέντρα τεκμηρίωσης, γκαλερί, όλων των ειδών κάτοχοι πολιτιστικού περιεχομένου, απ' όλα τα σημεία της Ευρώπης - και πέρα από αυτήν, δουλεύουν μαζί, με ένα κοινό στόχο: να συγκεντρώσουν έναν τεράστιο όγκο διαλειτουργικού περιεχομένου, να τον οργανώσουν και να τον διαμοιράσουν.

Λέγοντας ότι το υλικό συγκεντρώνεται ή ενσωματώνεται στη Europeana, σίγουρα δεν εννοούμε πως τα συνεργαζόμενα πολιτιστικά ιδρύματα στέλνουν καθημερινά κοντέινερς με πολιτιστικούς θησαυρούς στις αποθήκες της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Κάτω Χωρών στη Χάγη, όπου η Europeana κατοικοεδρεύει. Ούτε καν ότι "ανεβάζουν" τα ψηφιακά τους αρχεία στο www.europeana.eu. Αυτό που συγκεντρώνεται, μέσω ειδικών εφαρμογών που επιτρέπουν την ομοιογενοποίησή τους, είναι τα μεταδεδομένα (metadata, π.χ. όνομα αρχείου, περιγραφή, χρονολογία, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, θέμα, τόπος) αυτών των ψηφιακών αρχείων, τα οποία βρίσκονται σε διαφορετικές πηγές, σε διαφορετικούς, δηλαδή, δικτυακούς τόπους και βάσεις δεδομένων.

Αυτή τη στιγμή στη διάθεση του Europeana Foundation υπάρχει ένας τεράστιος κατάλογος με μεταδεδομένα και thumbnails, μικρές φωτογραφίες δηλαδή, για πάνω από 53 εκατ. τεκμήρια. Αλλά για να δει ο επισκέπτης ολόκληρο το τεκμήριο οδηγείται στην αρχική πηγή. Με αυτό τον τρόπο το κεντρικό portal "στέλνει" δηλαδή τον χρήστη στον πάροχο περιεχομένου. Και αυτό φέρνει επισκεψιμότητα στον πάροχο.

Όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επίσης και φορείς χωρών εκτός ΕΕ - 43 συνολικά - εκπροσωπούνται σήμερα με υλικό στη Europeana, αν και η τροφοδότηση παραμένει άνιση. Η Γαλλία, η οποία παρείχε, στα πρώτα βήματα της Europeana, το 47% του περιεχομένου της, συνεχίζει μαζί με την Γερμανία να έχουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά (11% από το σύνολο των αντικειμένων της Europeana, περισσότερα από 5.580.00 τεκμήρια). Ακολουθούν η Ολλανδία (με 5.691.364 τεκμήρια), η Νορβηγία (με 5.401.417 τεκμήρια), η Ισπανία (με 4.846.918 τεκμήρια), η Ιταλία (με 3.574.268 τεκμήρια), το Ηνωμένο Βασίλειο (με 3.442.300 τεκμήρια) και η Σουηδία (με 3.370.241 τεκμήρια)

Μέχρι αυτή τη στιγμή το ελληνικό περιεχόμενο που μπορεί κανείς να βρει σήμερα στη Europeana αντιστοιχεί στο 1,1% του συνολικού περιεχομένου. Το ποσοστό δεν είναι απογοητευτικό σε σχετικά μεγέθη (αν αναλογιστεί κανείς πως η χώρα μας καταλαμβάνει την 18 θέση μεταξύ των 43 χωρών που συμμετέχουν στο ενεργό δίκτυο της Europeana, παρέχοντας  558.973 τεκμήρια) και σίγουρα μπορεί να αυξηθεί σημαντικά μέσα στα επόμενα χρόνια, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη του το εύρος του πολιτιστικού πλούτου της χώρας μας.

Σχετικά με το είδος του περιεχομένου, περίπου το 55% (29.456.295 τεκμήρια) των αντικειμένων που περιλαμβάνονται αυτή τη στιγμή στη Europeana είναι ψηφιοποιημένες φωτογραφίες, χάρτες, ζωγραφικοί πίνακες, μουσειακά αντικείμενα και άλλες εικόνες. Το 41% (21.924.912 τεκμήρια) των συλλογών καλύπτει ψηφιοποιημένα κείμενα. Στα κείμενα αυτά περιλαμβάνονται και χιλιάδες σπάνια χειρόγραφα, καθώς και τα παλαιάτυπωμένα βιβλία (incunabula). Το οπτικοακουστικό υλικό (βίντεο και ηχητικά αποσπάσματα) αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 3,5% (1.862.861 τεκμήρια) των συλλογών της Europeana.

Όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα, ένα μεγάλο μέρος του υλικού που διατίθεται μέσω της Europeana δεν υπόκειται πλέον σε περιορισμούς, καθώς αποτελείται από αντικείμενα αρκετά παλιά, για τα οποία τα πνευματικά δικαιώματα έχουν εκπνεύσει. Σε κάθε περίπτωση τα ψηφιακά αρχεία των συλλογών της Europeana διατίθενται μέσω αδειών χρήσης και επανάχρησης (Creative Commons).