Ο Ελληνικός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο και τη Europeana, στο επίκεντρο διεθνούς διαδικτυακού φόρουμ

Οι προκλήσεις και οι προοπτικές για την επαύξηση του διαθέσιμου ψηφιακού πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας στον Εθνικό Συσσωρευτή Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana, διερευνήθηκαν στο Διήμερο Διαδικτυακό Forum “Ο Ελληνικός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο και τη Europeana: Προκλήσεις - Προοπτικές” που διοργάνωσαν το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχόμενου (ΕΚΤ) και ο Δευτεροβάθμιος Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός «Δίκτυο ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ», στις 1 και 2 Δεκεμβρίου 2022.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνδιοργάνωση με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, την έδρα UNESCO του Τεχνολογικού Πανεπιστήμιου Κύπρου και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Επιστημών και τέλεσε υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.  

Το Forum συγκέντρωσε το ενδιαφέρον 470 θεατών που προέρχονταν από φορείς της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστήμονες και ερευνητές που ασχολούνται με οποιαδήποτε πτυχή της συντήρησης και ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς και εταιρείες πληροφορικής και τεχνικούς ανάδοχους που υποστηρίζουν έργα ψηφιοποίησης πολιτιστικού αποθέματος και ενδιαφέρονταν να ενημερωθούν για τις προδιαγραφές και τον τρόπο διάθεσης των συλλογών στον SearchCulture.gr και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana.

Ανοίγοντας την εκδήλωση, η Δρ Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια του ΕΚΤ, καλωσόρισε τον πολύ μεγάλο αριθμό των συμμετεχόντων από όλη την Ελλάδα, που, όπως και οι προηγούμενες εκδηλώσεις που έχει διοργανώσει το ΕΚΤ με αντικείμενο τον ψηφιακό πολιτισμό και τον εθνικό συσσωρευτή SearchCulture.gr, καταδεικνύουν το μεγάλο ενδιαφέρον και τη δυναμική που υπάρχει από τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα της ψηφιοποίησης, της διαχείρισης και της ανάδειξης του ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου για τα θέματα που σχετίζονται με αυτό.

Η Ε. Σαχίνη αναφέρθηκε στον ρόλο του ΕΚΤ που είναι ο διαπιστευμένος συσσωρευτής για το ελληνικό ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο και ο καθ’ύλην αρμόδιος φορέας για την διαμόρφωση των προδιαγραφών διαλειτουργικότητας για το ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο που συγκροτούν μία κοινή γλώσσα να μιλάμε για βασικά θέματα διαχείρισης και ανάδειξης του πολιτιστικού περιεχομένου.

Αναφέρθηκε ακόμη, στο ισχυρό δίκτυο των φορέων και των ανθρώπων που εργάζονται στους φορείς πολιτισμού- τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και τα αρχεία- και στην ανάγκη διαρκούς βελτίωσης των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της ψηφιοποίησης και της ψηφιακοποίησης του πολιτιστικού τομέα.

Τέλος, τόνισε τη σημασία της χρήσης και της αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος από τις επιμέρους κοινότητες ενδιαφέροντος και κυρίως την εκπαιδευτική κοινότητα, για την οποία η διάθεση υψηλής ποιότητας, έγκυρου περιεχομένου με ξεκάθαρες άδειες χρήσης είναι εξαιρετικά σημαντική, όπως είναι ακόμη για την ερευνητική κοινότητα, τις δημιουργικές βιομηχανίες και τον τουρισμό. Η Ε. Σαχίνη τόνισε την ανάγκη διαμόρφωσης ενός κοινού οράματος ώστε η διάθεση υψηλής ποιότητας ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου θα παράγει αξία για όλες αυτές τις κοινότητες ενδιαφέροντος. 

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Κωνσταντίνος Σκριάπας, Πρόεδρος ΔΣ του Δικτύου «ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ» ο οποίος μίλησε για τη σημασία της εκδήλωσης για την ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων με στόχο να αυξηθεί το ελληνικό περιεχόμενο από το 1,17% στο οποίο αντιστοιχεί σήμερα στη Europeana, ενώ τόνισε και τη σημασία της κοινωνίας των πολιτών στην ανάδειξη και την αξιοποίηση της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς.  

Ο Καθηγητής Θεόδωρος Γκανέτσος, από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και Πρόεδρος του Εργαστηρίου Βιομηχανικής Σχεδίασης και Παραγωγής, αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο σύγχρονες φορητές συσκευές συντελούν στη συντήρηση των αρχαιοτήτων και των έργων τέχνης με μή-καταστρεπτικό τρόπο, όπου π.χ. με αισθητήρες μπορούν να καταγράφονται η θερμοκρασία, η υγρασία και η συγκέντρωση αερίων και να προβλέπονται οι επιπτώσεις των περιβαλλοντικών συνθηκών στη συντήρηση και να σχεδιάζεται η αποκατάσταση, αλλά και στη συστηματική εκπαίδευση στελεχών του πολιτισμού από όλα τα Βαλκάνια, στην οποία το εργαστήριο επιδίδεται ώστε να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες αυτές.  

Ο Μαρίνος Ιωαννίδης, Διευθυντής της Έδρας UNESCO για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά  του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, τόνισε ότι ο πολιτισμός βρίσκεται μπροστά σε σημαντικές προκλήσεις που εγείρονται από την κλιματική αλλαγή αλλά και την ανθρώπινη παρέμβαση, όπως είναι οι πόλεμοι, λόγω των οποίων καθίσταται επιτακτικό να ψηφιοποιήσουμε και να διασώσουμε τα επιτεύγματα του πολιτισμού, διαφορετικά κινδυνεύει να χαθεί μεγάλο μέρος της κληρονομιάς μας. 

Το Ευρωπαϊκό και το Εθνικό Περιβάλλον της Ψηφιακής Συσσώρευσης του Πολιτισμού

Ανοίγοντας την πρωινή συνεδρία που ήταν αφιερωμένη στο εθνικό και το ευρωπαϊκό οικοσύστημα του ψηφιακού πολιτισμού, η Γεωργία Αγγελάκη, υπεύθυνη ανάπτυξης του δικτύου των φορέων που διαθέτουν συλλογές στο SearchCulture.gr, στο ΕΚΤ, αναφέρθηκε στη Σύσταση του 2021 της ΕΕ αναφορικά με τη Δημιουργία του Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό, που καλεί τα κράτη-μέλη να σχεδιάσουν μία ολοκληρωμένη στρατηγική για τον ψηφιακό πολιτισμό, βάζοντας μετρήσιμους στόχους για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Ο Henning Scholz, υπεύθυνος για τη δημοσίευση των συλλογών στη Europeana, στην ομιλία του επιχείρησε να ξεκαθαρίσει ορισμένες βασικές έννοιες που σχετίζονται με αυτή ανάμεσα στα άλλα, τις έννοιες της συσσώρευσης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, καθώς και τη σημασία της διαλειτουργικότητας των μεταδεδομένων με την ανάπτυξη του Europeana Data Model. Η Πρωτοβουλία της Europeana (Europeana Initiative) όπως λέγεται, περιλαμβάνει τρία όργανα- το Ίδρυμα της Europeana, το Φόρουμ των Εθνικών και Θεματικών Συσσωρευτών (Europeana Aggregator Forum) και την Ένωση του Δικτύου των επαγγελματιών (Europeana Network Association).

Στην ομιλία του ο H. Scholz εστίασε στη Europeana ως πλατφόρμα συλλογής των πολιτιστικών δεδομένων από όλη την Ευρώπη και μίλησε για τα βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Europeana στο πλαίσιο της υλοποίησης του Χώρου Δεδομένων για τον Πολιτισμό, και συγκεκριμένα την επάυξηση του 3D περιεχομένου, την ανάπτυξη ανθεκτικών και αξιόπιστων υποδομών για τη συσσώρευση, τη βελτίωση των δεξιοτήτων των επαγγελματιών του πολιτισμού και την ανάπτυξη κοινού με στόχο την επαύξηση της επανάχρησης του πολιτιστικού αποθέματος. Αναφέρθηκε ακόμη, ο H. Scholz στην παρουσία του ελληνικού περιεχομένου στη Europeana, που, αν και καταλαμβάνει μικρό ακόμα ποσοστό (γύρω στο 1,17%) εν τούτοις, έχει στην πλειοψηφία του υψηλής ποιότητας δεδομένα χάρη και στην πρότυπη υποδομή συσσώρευσης του εθνικού συσσωρευτή SearchCulture.gr.

Στη συνέχεια, η Sofie Taes, αντιπρόεδρος της Ένωσης του Δικτύου των επαγγελματιών που συμμετέχουν στη Europeana (Europeana Network Association), μίλησε για τη Europeana ως ανθρωποδίκτυο. Συγκεκριμένα, το Δίκτυο έχει 7 Κοινότητες (‘Ερευνα, Εκπαίδευση, Πνευματική Ιδιοκτησία, Τεχνολογία, Κλιματική Αλλαγή, Επικοινωνία) που αριθμούν πάνω από 3.000 επαγγελματίες από πολύ διαφορετικά επιστημονικά πεδία, και οι οποίοι δραστηριοποιούνται, με ισότητα, επαγγελματισμό και πάθος, όπως έθεσε η S. Taes, πάνω σε καινοτόμα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, μέσα από τη συμμετοχή τους σε ομάδες εργασίας, και επηρεάζοντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις αναφορικά με τον ψηφιακό πολιτισμό. Η συμμετοχή στο Δίκτυο, στις κοινότητες και τις επιμέρους ομάδες εργασίας είναι ανοικτή και δωρεάν για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να συμμετάσχει. 

Ο Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου SearchCulture.gr

Η Έλενα Λαγούδη, υπεύθυνη της ανάδειξης και επιμέλειας των συλλογών που συγκεντρώνονται στον εθνικό συσσωρευτή SearchCulture.gr στο ΕΚΤ, παρουσίασε την ιστορική εξέλιξη του SearchCulture.gr, τις προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης και πλοήγησης στο περιεχόμενο, τους τρόπους ανάδειξης των συλλογών, που βασίζονται στους προηγμένους σημασιολογικούς εμπλουτισμούς που πραγματοποιεί η ομάδα του SearchCulture.gr αλλά και στις συστηματικές προσπάθειες ανάπτυξης του δικτύου των φορέων που συμμετέχουν σε αυτόν και βελτίωσης των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων στον πολιτισμό, μέσα από τη διενέργεια διαδικτυακών σεμιναρίων πάνω σε μία ευρεία θεματική ενότητα που άπτεται της πρότυπης ψηφιοποίησης και διαχείρισης του πολιτιστικού αποθέματος που τους αφορά. 

Τα τρία κεντρικά Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα της Διεύθυνσης του Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, παρουσίασαν οι Χαρίλαος Τσέλιος, Χριστίνα Ρωμάνου και Νίκος Συρρής. Το πρώτο αφορά το ΟΠΣ του Εθνικού Κτηματολογίου μέσω του οποίου γίνεται η καταγραφή, η τεκμηρίωση και η διαχείριση της μνημειακής κληρονομιάς της χώρας, δηλαδή των ακίνητων μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων, όπως και των ακινήτων που ανήκουν στο ΥΠΠΟΑ. Ταυτόχρονα καταγράφονται οι ζώνες προστασίας, ενώ ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί σε αυτό με πολλαπλά κριτήρια, όπως χάρτες, κλπ.

Το δεύτερο αφορά το ΟΠΣ των κινητών μνημείων, όπως των τεκμηρίων που φυλάσσονται σε μουσεία του ΥΠΠΟΑ αλλά και σε τεκμήρια τα οποία ποτέ δεν έχουν εκτεθεί στο κοινό. Η Πύλη των Κινητών Μνημείων δίνει πρόσβαση σε πάνω από 67.000 τεκμήρια τα οποία έχουν διατεθεί και στον εθνικό συσσωρευτή και τη Europeana.

Το τρίτο OΠΣ αφορά το Ιστορικό Αρχείο του ΥΠΠΟΑ, της παλαιότερης υπηρεσίας του ελληνικού δημοσίου. Τα ΟΠΣ, τoν συντονισμό της ανάπτυξης και διαχείρισης των οποίων έχει η Διεύθυνση Διαχείρισης του Εθνικού Αρχείου Μνημείων, υποστηρίζουν καταρχήν τις επιστημονικές και διαχειριστικές εργασίες των εφορειών και των υπηρεσιών του υπουργείου που αφορούν την καταγραφή, την διάσωση και τη διαχείριση του ακίνητου και κινητού πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, συμβάλλοντας σημαντικά στον ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης, ενώ επιπλέον, διευκολύνουν την ενημέρωση και πρόσβαση των πολιτών σε σημαντική πληροφορία που τους αφορά καθώς και στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς διεθνώς. 

Στη μνήμη του Μάνου Χαριτάτου (1944-2012), ιδρυτή του Ελληνικού Λογοτεχνικού Ιστορικού Αρχείου, το όραμα του οποίου συνοψίζεται στις λέξεις “Ανοικτό Αρχείο” ήταν αφιερωμένη η ομιλία της Βασιλικής Χατζηγεωργίου από το Φωτογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ). Από το 1980 που ιδρύθηκε το ΕΛΙΑ φροντίζει για τη διάσωση και προσφορά στην κοινωνία της ιστορίας και του πολιτισμού που παρήγαγε. Το ΕΛΙΑ απαρτίζεται από τη βιβλιοθήκη και τα αρχεία ενώ στις συλλογές του περιλαμβάνονται αρχεία από ορισμένες από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού (Θ. Κολοκοτρώνη, Κ. Παξινού, Α. Μινωτή, κ.ά).  Η ψηφιοποίηση του αρχείου που έγινε στο πλαίσιο της ΚτΠ (2004-2006) και των προσκλήσεων 65 & 172 παρήγαγε 111.100 ψηφιακά τεκμήρια (καρτποσταλ, εφήμερα, περιοδικά, φωτογραφίες, κ.ά), ήτοι ένα από τα μεγαλύτερα ψηφιακά αρχεία της χώρας, τα οποία είναι διαθέσιμα και μέσα από το SearchCulture.gr και τη Europeana.

Η B. Χατζηγεωργίου παρουσίασε τα εργαλεία έρευνας και τη διάθεση των ψηφιακών τεκμηρίων που συγκροτούν το ψηφιακό οικοσύστημα του ΕΛΙΑ και στάθηκε τόσο στα οφέλη της ψηφιοποίησης, όπως τη δυνατότητα μελέτης των τεκμηρίων που κινδυνεύουν όσο και στα προβλήματα, όπως το κόστος της συντήρησης και διαχείρισης του ψηφιακού υλικού, επισημαίνοντας παράλληλα ότι είναι ένα από τα ελάχιστα ψηφιακά αρχεία που επιβιώνουν διαδικτυακά από τις πρώτες προσκλήσεις ψηφιοποίησης. Έκλεισε δε με την παρατήρηση ότι η ψηφιοποίηση έχει δημιουργήσει μία νέα γενιά ερευνητών που περιμένουν όλο το υλικό να είναι διαθέσιμο ψηφιακά, κάτι που ιδίως στο πλαίσιο των αρχείων είναι ουτοπικό, δεδομένου του όγκου και του τρόπου οργάνωσης των αρχείων σε σύνολα πληροφορίας. 

Η απογευματινή συνεδρία ήταν αφιερωμένη στη σχέση και τις συνέργειες του ψηφιακού δημόσιου χώρου για τον πολιτισμό με την πολιτιστική διπλωματία, την εκπαίδευση, την έρευνα και τον τουρισμό. 

Ο Ψηφιακός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο: Ζητήματα και Προοπτικές

Στη βιντεοσκοπημένη ομιλία του, ο Δρ Γιάννης Χρυσουλάκης, Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, αναφέρθηκε στις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία τον 21ο αιώνα στην αντιμετώπιση με σύγχρονα μέσα, προκλήσεων που οφείλονται σε κρίσεις όπως η  κλιματική αλλαγή, οι φυσικές καταστροφές, οι πολεμικές συρράξεις, κ.ά.

Η καταγραφή και η ψηφιοποίηση του ιδιαίτερου πολιτισμού κάθε χώρας, στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας, βοηθούν στη διαμόρφωση της εικόνας και της φήμης της χώρας διεθνώς. Ο Γ. Χρυσουλάκης τόνισε, τέλος, ότι η καταγραφή, ψηφιοποίηση, μελέτη και ανάδειξη των ιστορικών τεκμηρίων, των αρχειακών πηγών και της πολιτιστικής κληρονομιάς των ελληνικών κοινοτήτων της Διασποράς είναι ζωτικής σημασίας, όπως καταδεικνύει και το πρόσφατο παράδειγμα της καταστροφής ανεκτίμητων πολιτιστικών μνημείων της ελληνικής Διασποράς στη Μαριούπολη της Ουκρανίας, όπου επλήγησαν ελληνορθόδοξοι ναοί και το Πολιτιστικό Κέντρο της Ελληνικής Κοινότητας, με συνέπεια να χαθεί πολύτιμο ιστορικό και αρχειακό υλικό για την μακραίωνη και τόσο σημαντική ελληνική παρουσία στην περιοχή της Αζοφικής.

Τουρισμός και πολιτισμός συνδέονται άρρηκτα με μία έντονα συμπληρωματική και αμφίδρομη σχέση, επεσήμανε στην ομιλία της η Δρ Παναγιώτα Διονυσοπούλου, Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Τουριστικής Πολιτικής του Υπουργείου Τουρισμού. Ο υλικός και άυλος πολιτισμός μίας χώρας συνιστούν παραδοσιακα πόλο έλξης των τουριστών και όχημα δημιουργίας ενός ισχυρού brand name για τη χώρα.

Πριν την πανδημία, είπε η Π. Διονυσοπούλου, υπήρχε ο φόβος ότι η ψηφιοποίηση των μνημείων θα άμβλυνε το τουριστικό ενδιαφέρον, ενώ τα μέχρι στιγμής δεδομένα καταδεικνύουν, αντίθετα, ότι η πρόσβαση σε ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο αυξάνει τη βούληση για πραγματοποίηση ταξιδιών, συντελεί στην ανάδειξη λιγότερο δημοφιλών προορισμών, προσελκύει νέα ακροατήρια, ενώ η εκπαιδευτική διάσταση πολλών ψηφιακών εφαρμογών ενισχύουν την γνώση για την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας, και άρα τον σεβασμό στον υλικό και άυλο πολιτισμό της. Στόχος άλλωστε του υπουργείου, τόνισε η Π. Διονυσοπούλου είναι η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.

Σε αυτό το πλαίσιο, το υπουργείο αναπτύσει μία σειρά από εργαλεία, όπως το Visit Greece, μέσα από τα οποία επιχειρείται η συστηματική συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων για την τουριστική κίνηση στην Ελλάδα, με στόχο το σχεδιασμό πολιτικών και την ανάπτυξη θεσμικών παρεμβάσεων, όπως για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, και της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας, που θα είναι βασισμένες σε πραγματικά στοιχεία. 

Στην εισήγησή του, ο Δρ Παναγιώτης Πήλιουρας, Σύμβουλος Α’ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, μίλησε για τις σχεδιαζόμενες δράσεις του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων αναφορικά με την ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Ανάμεσα στα άλλα, ο Π. Πήλιουρας τόνισε τον σχεδιασμό των νέων προγραμμάτων σπουδών που έχουν ως στόχο οι μαθητές να είναι τεχνολογικά και ψηφιακά εγγράμματοι αλλά και να ενισχύουν την αξιοποίηση των νεών τεχνολογιών για την αειφορία και την ενίσχυση της πολιτειότητας.

Τόσο τα νέα προγράμματα σπουδών, όσο και η πρωτοβουλία για το πολλαπλό βιβλίο που πρόκειται να υλοποιηθεί σύντομα, θα αξιοποιούν τους διαθέσιμους ψηφιακούς πολιτιστικούς πόρους με τρόπο διαδραστικό, και με την ανάπτυξη πολλαπλών τρόπων αξιοποίησής τους όπως μέσα από εικονικές περιηγήσεις και αφηγηματικούς χάρτες, όχι μόνο στο μάθημα των καλλιτεχνικών αλλά σε όλες τις θεματικές όπως τη διδακτική της ιστορίας, των φυσικών και των ανθρωπιστικών επιστημών. Με τις εξελίξεις αυτές, ο Π. Πήλιουρας εξέφρασε την αισιοδοξία ότι η αξιοποίηση των ψηφιακών πολιτιστικών πόρων που είναι διαθέσιμοι μέσα από τους φορείς και το SearchCulture.gr θα μεγιστοποιηθεί από την εκπαιδευτική κοινότητα. 

Καίριους προβληματισμούς γύρω από την τωρινή κατάσταση σε σχέση με την δημιουργία 3D μοντέλων και τη διάθεσή τους στη Europeana έθεσε στην παρουσίασή του ο Χρήστος-Νικόλαος Αναγνωστόπουλος, μέσα και από την μεγάλη εμπειρία που έχει τόσο ως ερευνητής αλλά και ως καθηγητής στο τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διευθυντής του εργαστηρίου Ευφυών Συστημάτων.

Ο Χ. Αναγνωστόπουλος επεσήμανε ότι η 3Δ ψηφιοποίηση είναι ένα νεότερο πεδίο και γι’αυτό το λόγο στην Europeaa δεν υπάρχει ακόμη πολύ υλικό ενώ ανέφερε, αφενός τις πολύ διαφορετικές τεχνολογίες σάρωσης (3D επίγειοι και φορητοί σαρωτές, φωτογραμμετρία, κλπ) που δημιουργούν πολύ διαφορετικά μοντέλα (όπως πλέγματα σημείων, πολυγωνικά μοντέλα) και μορφότυπους αρχείων, τα οποία με τη σειρά τους απαιτούν πάρα πολύ χώρο για τη φιλοξενία τους, ενώ παράλληλα οι υπάρχοντες viewers δεν είναι ακόμη σε θέση να υποστηρίξουν τα περισσότερα από αυτά τα παραγόμενα μοντέλα.

Ο μόνος διαδεδομένος viewer που υποστηρίζει η Europeana αυτή τη στιγμή είναι το Sketchfab που όμως είναι εμπορικός και ενέχει κόστος για τη χρήση του για τη μεταφόρτωση αρχείων. Οι σχετικές επιλογές επηρεάζονται και από την επιλογή των πλατφορμών, των λογισμικών αλλά και του υλισμικού για την καταφόρτωση των αρχείων για περαιτέρω αξιοποίηση όπως για 3Δ εκτύπωση.

Ένα σημαντικό, τέλος, ζήτημα που έθεσε ο Χ. Αναγνωστόπουλος αφορά την εκ του μηδενός αναπαράσταση ενός μνημείου, και το θέμα του ποιός έχει την αρμοδιότητα να μεταφορτώνει τέτοια αρχεία στη Europeana, ώστε να εγγυάται την ποιότητα και τη συνέχεια της διαχείρισης και των ίδιων των ψηφιακών αρχείων. Ο Χ. Αναγνωστόπουλος επεσήμανε την ανάγκη τυποποίησης στην παραγωγή και αναπαραγωγή των 3D μοντέλων αλλά και δημοσίευσης πιο συγκεκριμένων οδηγιών από τη Europeana σχετικά με τα παραπάνω θέματα, τους κατάλληλους μορφότυπους και τα αποδεκτά επίπεδα ανάλυσης των αρχείων, που μπορεί να διαφοροποιούνται και ανάλογα με τα κοινά στα οποία απευθύνονται. 

Με το ζήτημα της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της ψηφιοποίησης και της ανάπτυξης εργαλείων και διαδικασιών για τη διαχείριση ψηφιακών αποθεμάτων με σκοπό τη δημιουργία ψηφιακών εμπειριών καθώς και με τις προϋποθέσεις για την εμπορική τους αξιοποίηση καταπιάστηκε στην ομιλία του ο Δρ Στέλιος Θωμόπουλος από το Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Ο Σ. Θωμόπουλος παρουσίασε την υπερπλατφόρμα DICE (Digital Immersive Cultural Experiences) που έχει αναπτυχθεί από το Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, και η οποία περιλαμβάνει μία σειρά από επιμέρους πλατφόρμες που υποστηρίζουν τη δημιουργία και διαχείριση τεκμηρίων σε 3D και εικονικό περιβάλλον, εργαλεία για την γεωτοποθέτηση των τεκμηρίων, την παιχνιδοποίηση, τη διασύνδεση και τη δημιουργία εμπειριών για τους χρήστες.

Στο μοντέλο της πλατφόρμας οι δημιουργοί του περιεχομένου και οι επιμελητές συμβάλλονται με smart contracts που βασίζονται στο blockchain μέσα από μία αλυσίδα παραγωγής αξίας που βασίζεται στην αξιοποίηση της πνευματικής ιδιοκτησίας και παράγει προστιθέμενη αξία για την εκπαίδευση και τον τουρισμό. O Σ. Θωμόπουλος έκλεισε την ομιλία του με τον προβληματισμό ότι η παραγωγή περιεχομένου υψηλής ποιότητας είναι αρκετά ακριβή διαδικασία και είναι ένα ζητούμενο πώς θα διευρυνθεί η παραγωγή και η χρήση τέτοιου περιεχομένου.  

Στρογγυλή Τράπεζα Συζήτησης

Στη συζήτηση που έκλεισε την πρώτη μέρα του Φόρουμ αναδείχθηκαν τα θέματα της μακροχρόνιας διατήρησης των 3D αρχείων, της σημασίας της διάχυσης της γνώσης στις κοινότητες ενδιαφέροντος και ιδίως στην εκπαιδευτική για την περαιτέρω αξιοποίησή του στην εκπαιδευτική διαδικασία, τη σημασία της αξιοποίησης του ψηφιακού πολιτιστικού αποθέματος για την προβολή λιγότερο δημοφιλών τουριστικών προορισμών, των πολύ διαφορετικών αναγκών που έχουν οι διαφορετικές κοινότητες χρηστών σε σχέση με το πολιτιστικό υλικό.

Επισημάνθηκε επίσης η σημασία της συστράτευσης της κοινωνίας των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών στην ψηφιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, της βιωσιμότητας του ψηφιακού πολιστικού υλικού και της σημασίας υιοθέτησης σε εθνικό επίπεδο των κοινών προδιαγραφών διαλειτουργικότητας και ποιότητας του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου που αποτελούν μία κοινή γλώσσα να μιλάμε σε εθνικό επίπεδο για τα θέματα αυτά. 

Διαδικτυακό Διεθνές Forum “Ο Ελληνικός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο & τη Europeana”| 1η μέρα

Διαδικτυακό σεμινάριο με τίτλο "Βασικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας για την ένταξη συλλογών στον Εθνικό Συσσωρευτή SearchCulture.gr και τη Europeana"

Η δεύτερη ημέρα του φόρουμ ξεκίνησε με μια σύντομη παρουσίαση του Εθνικού Συσσωρευτή SearchCulture.gr και των εκδόσεων “Βασικές Προδιαγραφές Διαλειτουργικότητας για την ένταξη συλλογών στον Εθνικό Συσσωρευτή SearchCulture.gr” και “Καλές Πρακτικές και Προδιαγραφές διαλειτουργικότητας και ποιότητας για τη διαδικτυακή διάθεση ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου”. 

O Δρ Χάρης Γεωργιάδης, μηχανικός λογισμικού και τεχνικός υπεύθυνος της υποδομής SearchCulture.gr στο ΕΚΤ, διέτρεξε τις 5 ενότητες που περιλαμβάνει ο συνοπτικός οδηγών των προδιαγραφών διαλειτουργικότητας και συγκεκριμένα: το διαδικτυακό περιβάλλον διάθεσης, τα βασικά μεταδεδομένα, τη διάθεση μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH, τις άδειες χρήσης και τις προδιαγραφές μορφοτύπων καθώς και τις ελάχιστες αναλύσεις που είναι απαιτητές για τη διάθεση των ψηφιακών αρχείων. 

Στη συνέχεια, ο Νίκος Βασιλογαμβράκης, Επιστήμονας πληροφορίας στο ΕΚΤ, εστίασε στις βασικές έννοιες και τις καλές πρακτικές με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε ένα έργο, αποσαφηνίζοντας έννοιες όπως μεταδεδομένα, σχήματα τεκμηρίωσης, λεξιλόγια, κανόνες περιγραφής, μοναδικοί προσδιοριστές, καθώς και αναφέροντας τα υποχρεωτικά, τα υποχρεωτικά κατά συνθήκη και τα συνιστώμενα πεδία στην τεκμηρίωση.

Ο Χ. Γεωργιάδης παρουσίασε τη χρήση του OAI-PMH και των υποστηριζόμενων σχημάτων για τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των αποθετηρίων και του συσσωρευτή. Ανέφερε ότι τα υποστηριζόμενα σχήματα είναι το DC+METS, QDC+METS, ESE, EDM και  LIDO και εξήγησε τους λόγους και τα οφέλη για να επιλέξει κάποιος καθένα από αυτά. Αναφέρθηκε στα ψηφιακά αρχεία, τους προτεινόμενους μορφότυπους και τις ελάχιστες απαιτήσεις ως προς την ανάλυσή τους. 

Στη συνέχεια η Αγάθη Παπανότη, αρχαιολόγος και υπεύθυνη για τους σημασιολογικούς εμπλουτισμούς των συλλογών του SearchCulture.gr, παρουσίασε τη διαδικασία σημασιολογικών εμπλουτισμών που διεξάγει το ΕΚΤ στο σύνολο του περιεχομένου που συσσωρεύει. Παρουσίασε τα λεξιλόγια που έχει δημιουργήσει το ΕΚΤ και έκανε μια σύντομη παρουσίαση των ανοικτών διασυνδεδεμένων δεδομένων (Linked Open Data/L.O.D.) αλλά των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζει η χρήση τους στην τεκμηρίωση περιεχομένου. Τέλος παρουσιάστηκαν οι λειτουργικότητες που έχουν αναπτυχθεί στο SearchCulture.gr, οι οποίες είναι εφικτές χάρη στους σημασιολογικούς εμπλουτισμούς και τη χρήση LOD.

Τέλος η Ηλέκτρα Οσμάνι, Metadata Coordinator στη Europeana έκανε μια σύντομη εισαγωγή στο έργο της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης. Παρουσίασε το Europeana Publishing Framework που αποτελεί το πλαίσιο των προδιαγραφών για τη διάθεση μεταδεδομένων και ψηφιακών αρχείων μέσα από τη Europeana. Έγινε αναφορά στα tiers βάση των οποίων η Europeana διακρίνει το περιεχόμενο που συσσωρεύει τόσο ως προς τη δυνατότητα επανάχρησης όσο και ως προς τα μεταδεδομένα των τεκμηρίων. Παρουσιάστηκαν επίσης τα εργαλεία που έχει αναπτύξει η ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη για τη συσσώρευση του περιεχομένου. Συγκεκριμένα παρουσιάστηκε το Metis, το περιβάλλον μέσω του οποίου η Europeana διαχειρίζεται το προς ένταξη υλικό. Έγινε επίδειξη του Sandbox, μιας πλατφόρμας που διατίθεται σε φορείς προκειμένου οι ίδιοι να ελέγξουν το προς δημοσίευση υλικό τους για το κατά πόσο συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές της Europeana. Τέλος το κοινό είδε πώς οι συνεργαζόμενοι με τη Europeana φορείς μπορούν να δουν στατιστικά για τις συλλογές τους μέσω του περιβάλλοντος Dashboard. Τέλος παρουσιάστηκε όλη η διαδικασία ένταξης μιας συλλογής στη Europeana.

Διαδικτυακό Διεθνές Forum “Ο Ελληνικός Πολιτισμός στον Ψηφιακό Δημόσιο Χώρο & τη Europeana”| 2η μέρα

Μετά το τέλος των παρουσιάσεων κάθε μέρας, απαντήθηκαν ζωντανά οι ερωτήσεις του κοινού από τους ομιλητές. Μπορείτε να δείτε τα βίντεο του Διήμερου Διαδικτυακού Forum στο κανάλι μας στο YouTube ενώ οι παρουσιάσεις (.pdf) και οι ομιλίες ειναι διαθέσιμες και εδώ.

Σχετικά με το SearchCulture.gr 

Το SearchCulture.gr είναι ο Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου που αναπτύσσει το ΕΚΤ. Στο SearchCulture.gr έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα πάνω από 830.000 τεκμήρια, όπως αρχεία, χάρτες, λαογραφικό υλικό, βιβλία, μνημεία, κλπ., από 78 φορείς από όλη την Ελλάδα, όπως η Διεύθυνση των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, η Εθνική Πινακοθήκη, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος στα Χανιά, κλπ.

‘Οραμά μας είναι το SearchCulture.gr να προσφέρει ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης στο σύνολο της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και της νεότερης και σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας που φιλοξενείται στα επιμέρους ψηφιακά αποθετήρια των πολιτιστικών φορέων, και να το καταστήσει ανοικτό, επαναχρησιμοποιήσιμο και μακροχρόνια διαθέσιμο για επιμέρους κοινότητες ενδιαφέροντος, όπως την εκπαιδευτική και την ερευνητική κοινότητα αλλά και το ευρύ κοινό, με σκοπό τη μάθηση, τη δημιουργικότητα, την έμπνευση και την καινοτομία, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία ενός Ψηφιακού Δημόσιου Χώρου για τον Πολιτισμό.

Παράλληλα, τo ΕΚΤ είναι και ο διαπιστευμένος Εθνικός Συσσωρευτής για το Ψηφιακό Πολιτιστικό Περιεχόμενο στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα Europeana, στην οποία έχει διαθέσει πάνω από 580.000 τεκμήρια. Τα στελέχη του ΕΚΤ συμμετέχουν στο Φόρουμ των θεματικών και εθνικών συσσωρευτών της Europeana, σε ευρωπαϊκά έργα που συντονίζονται από τη Europeana (Europeana Common Culture, CRAFTED, κλπ.) καθώς και σε ομάδες εργασίας μέσα από τις οποίες συνδιαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις γύρω από τον Ψηφιακό Πολιτισμό.