Νέα μελέτη αναδεικνύει τη συμβολή των Δράσεων Marie Skłodowska-Curie στην έρευνα και την καινοτομία

Νέα μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάζει τον αντίκτυπο των Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) στο πλαίσιο του προγράμματος για την έρευνα και καινοτομία Ορίζοντας 2020.

Η μελέτη καλύπτει τα χρηματοδοτικά μέσα που ήταν διαθέσιμα στον πρώτο από τους τρεις πυλώνες του προγράμματος με τίτλο «Excellence Science». Επιπρόσθετα, αξιολογεί πώς συμβάλλουν οι Δράσεις MSCA:

• στην ενίσχυση και επέκταση της αριστείας του επιστημονικού δυναμικού της ΕΕ
• στην εδραίωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA) ώστε να καταστεί το σύστημα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ πιο ανταγωνιστικό σε παγκόσμια κλίμακα.

Ενα ελκυστικό πρόγραμμα με προσέγγιση bottom-up

Οι Δράσεις Marie Skłodowska-Curie εκτιμώνται ιδιαίτερα για την προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up) και την ελευθερία που παρέχουν για την ανάπτυξη ερευνητικών έργων σε οποιονδήποτε επιστημονικό τομέα.

Αυτή η προσέγγιση δίνει στους ωφελούμενους:

• την ευκαιρία να ακολουθήσουν καινοτόμα και βασική έρευνα
• τη δυνατότητα να επιδιώξουν ερευνητικά αποτελέσματα αιχμής
• βελτιωμένη ερευνητική αριστεία με χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Κατά τη δημόσια διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της αξιολόγησης, οργανισμοί που εκπροσωπούν τον ακαδημαϊκό χώρο και ερευνητικά ιδρύματα εξέφρασαν την εκτίμησή τους για τα εργαλεία του Πυλώνα 1.

Συγκεκριμένα:

• Το 80% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ο Ορίζοντας 2020 λειτούργησε ενθαρρυντικά για την επίτευξη αριστείας στην επιστήμη.
• Το 75% συμφωνεί ότι το πρόγραμμα οδήγησε σε επιστημονικές ανακαλύψεις, έρευνα υψηλότερου ρίσκου και έρευνα σε αναδυόμενους τομείς.
• Το 84% δήλωσε ότι βελτίωσε τις δεξιότητες των ευρωπαίων ερευνητών και διευκόλυνε την κινητικότητα.
• Το 70% δήλωσε ότι ο Ορίζοντας 2020 βοήθησε να γίνει η Ευρώπη πιο ελκυστική για ερευνητές παγκόσμιας κλάσης.

Οι ενδιαφερόμενοι χαιρέτισαν επίσης το γεγονός ότι οι MSCA έδωσαν πράγματι εξαιρετικά αποτελέσματα και ενίσχυσαν την αριστεία και την επιστημονική ανταγωνιστικότητα.

Επιπλέον, εκτιμούν τις MSCA για:

• την παροχή ευκαιριών κατάρτισης και επαγγελματικής εξέλιξης σε μεμονωμένους ερευνητές
• τη δυνατότητα συνεργασίας με ιδρύματα - εταίρους από άλλες χώρες
• την προώθηση προγραμμάτων κατάρτισης σε επίπεδο κοινοπραξίας
• την παροχή προνομιακής πρόσβασης σε κορυφαίους διεθνείς ειδικούς.

Οι MSCA προσέλκυσαν τους περισσότερους νεοεισερχόμενους οργανισμούς (53,7%) στον Πυλώνα 1, ο οποίος παρουσίασε συνολικά σχετικά χαμηλό ποσοστό νέων συμμετεχόντων οργανισμών.

Από την άλλη πλευρά, η ελκυστικότητα του Ορίζοντα 2020 είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική συμμετοχή υποψηφίων ωφελούμενων, με αποτέλεσμα το μέσο ποσοστό επιτυχίας για να είναι μόλις 14,4%. Υπολογίστηκε ότι για να χρηματοδοτηθούν όλες οι προτάσεις υψηλής ποιότητας που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο των MSCA, ο προϋπολογισμός θα έπρεπε να εξαπλασιαστεί σχεδόν (κατά 38 δισεκατομμύρια ευρώ) πλέον των προϋπολογισμένων 6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Ενίσχυση των δεξιοτήτων, της σταδιοδρομίας και της διεθνούς κινητικότητας των ερευνητών

Ο Ορίζοντας 2020 ενίσχυσε τις δεξιότητες και τη διεθνή κινητικότητα των ερευνητών, την κινητικότητα ταλέντων και γνώσεων σε ολόκληρη τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (European Research Area, ERA), καθώς και την ελκυστικότητα της Ευρώπης σε ειδικούς παγκόσμιας φήμης.

Ως το μεγαλύτερο διεθνές πρόγραμμα που βασίζεται στην κινητικότητα, οι MSCA συμβάλλουν σημαντικά σε αυτό το αποτέλεσμα με τους εξής τρόπους:

• διατηρώντας εξαιρετικά ευρωπαϊκά ταλέντα στην ΕΕ,
• επαναπατρίζοντας ταλέντα και προσελκύοντας ικανούς ξένους ερευνητές στην ΕΕ,
• ενθαρρύνοντας την επιστροφή των υποτρόφων, ιδιαίτερα στις «υπό διεύρυνση χώρες» (widening countries).

Οι MSCA ξεχωρίζουν για το υψηλό επίπεδο συμμετοχής τρίτων χωρών, με ερευνητές που εκπροσωπούν 160 εθνικότητες και 139 χώρες παγκοσμίως. Με το 40% του συνόλου των ερευνητών να είναι υπήκοοι χωρών εκτός ΕΕ, οι MSCA ήταν το πρόγραμμα με τη μεγαλύτερη διεθνή συμμετοχή του Ορίζοντα 2020.

Ενώ ο Ορίζοντας 2020 προώθησε την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των ερευνητών και την κινητικότητα ταλέντων, οι MSCA, συγκεκριμένα, έδωσαν μια πρόσθετη ευκαιρία για τους επιστήμονες να συνεχίσουν την έρευνά τους και να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους, ανεξάρτητα από τη διαθέσιμη χρηματοδότηση στις χώρες καταγωγής τους.

Οι πιο σημαντικοί παράγοντες για υποβολή αίτησης στις MSCA στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 υπήρξαν, σύμφωνα με τη μελέτη:

• η ελευθερία και η ευελιξία των ερευνητών να επιδιώξουν τη δική τους ερευνητική ατζέντα
• η ευκαιρία να βελτιώσει κανείς τις δεξιότητες και τις ικανότητές του.

Την περίοδο 2014-2020, στο πλαίσιο των Δράσεων MSCA του προγράμματος Ορίζοντας 2020, υποστηρίχθηκαν περισσότεροι από 65.000 ερευνητές στην Ευρώπη και παγκοσμίως, και χρηματοδοτήθηκαν πάνω από 1.000 κορυφαία διεθνή διδακτορικά δίκτυα.

Θετικές επιπτώσεις σε διαρθρωτικό επίπεδο

Πέρα από τον αντίκτυπο σε μεμονωμένους ερευνητές, το MSCA είχε δομικό αντίκτυπο όσον αφορά τις οργανωτικές πρακτικές και τις δομές βελτιώνοντας:

• την ποιότητα της κατάρτισης και της εποπτείας, η οποία ενίσχυσε τη διαφοροποίηση και τη βελτίωση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των ερευνητών
• τις πρακτικές εξέλιξης σταδιοδρομίας του ανθρώπινου δυναμικού, οι οποίες είχαν θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τις προοπτικές σταδιοδρομίας, ιδιαίτερα για ερευνητές σε αρχικά στάδια σταδιοδρομίας
• τις συνθήκες εργασίας (π.χ. μέσω της Ευρωπαϊκής Χάρτας για τους Ερευνητές και του Κώδικα Δεοντολογίας, της παροχής ίσων ευκαιριών χωρίς αποκλεισμούς στους ερευνητές κ.λπ.).

Οι MSCA είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην ερευνητική αριστεία (καθώς και στις συνθήκες έρευνας) και στην καινοτομία, με αποτελέσματα που συμπεριλαμβάνουν:

• την υψηλότερη ποιότητα έρευνας μέσω περισσότερων ευκαιριών για τη διεξαγωγή βασικής έρευνας
• καλύτερες ευκαιρίες για διεπιστημονική έρευνα
• μεγαλύτερη ερευνητική αυτονομία
• περισσότερες ευκαιρίες διεθνούς συνεργασίας.

Τέλος, οι MSCA προώθησαν την ισορροπία των φύλων και τη συμπερίληψη τόσο σε όλη την Ευρώπη όσο και εκτός αυτής, όπως και την άρση των εμποδίων στην κινητικότητα των γυναικών ερευνητών.

Το 42% των υποτρόφων MSCA στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 ήταν γυναίκες, πολύ πάνω από το μέσο ποσοστό γυναικών ερευνητών σε ολόκληρη την ΕΕ (34% το 2018) και άλλα προγράμματα που βασίζονται στην κινητικότητα.

Αποτελεσματικότητα και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

Οι MSCA αξιολογήθηκαν θετικά σε σχέση με όλα τα κριτήρια αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη. Συγκεκριμένα:

• Οι MSCA και το ERC (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας), αμφότερα ερευνητικά προγράμματα από κάτω προς τα πάνω (bottom-up), ξεχωρίζουν για τη μεγάλη ποσότητα ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγονται, την υψηλή ποιότητά τους και τον υψηλό αντίκτυπό τους
• Ο Πυλώνας 1 παρουσίασε τον υψηλότερο αριθμό δημοσιεύσεων, κυρίως χάρη στις MSCA και το ERC
• Το MSCA και το ERC ήταν τα πιο οικονομικά αποδοτικά μέρη του Ορίζοντα 2020, με 90,9 και 85,9 δημοσιεύσεις ανά 10 εκατομμύρια ευρώ, αντίστοιχα.

Στον Πυλώνα 1, οι MSCA συνεισέφεραν τον μεγαλύτερο αριθμό έργων στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης και των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας.

Επιπλέον, πολλά διεθνή βραβεία κέρδισαν οι επιχορηγούμενοι και οι δικαιούχοι του Ορίζοντα 2020 στον Πυλώνα 1, ιδιαίτερα από έργα στο πλαίσιο των MSCA και του προγράμματος "Future and Emerging Technologies".

Ο Ορίζοντας 2020 παρείχε χρηματοδότηση για έρευνα, υποδομές και πρόσβαση σε γνώση, τεχνογνωσία και δεξιότητες που δεν θα ήταν διαθέσιμες διαφορετικά. Το πρόγραμμα συνέβαλε στη συγκέντρωση μιας κρίσιμης μάζας εμπειρογνωμοσύνης, δεξιοτήτων και πόρων από διαφορετικές χώρες, κάτι που δεν θα ήταν δυνατό σε επίπεδο κρατών μελών, ειδικά για δράσεις που βασίζονται σε κοινοπραξίες όπως τα MSCA Innovative Training Networks (δηλαδή διδακτορικά προγράμματα, τα Doctoral Networks όπως μετονομάστηκαν στον Ορίζοντα Ευρώπη) και η Δράση "Έρευνα και Καινοτομία Ανταλλαγές Προσωπικού" (πρόγραμμα Ανταλλαγές Προσωπικού στον Ορίζοντα Ευρώπη).

Συνολικά, ο Ορίζοντας 2020 επέτρεψε τη διεξαγωγή έρευνας μεγαλύτερης κλίμακας και πιο σύνθετης όσον αφορά τον αριθμό των επιστημονικών πεδίων και μεθόδων που κάλυψε και απασχόλησε μεγαλύτερο αριθμό μεμονωμένων ερευνητών, ιδιαίτερα σε MSCA Individual Fellowships.

Ελλάδα και Marie Skłodowska-Curie Actions στον Ορίζοντα 2020

Αξίζει να αναφερθεί ότι στο συγκεκριμένο πρόγραμμα η Ελλάδα ήταν 13η σε συμμετοχές μεταξύ των 28 κρατών μελών της ΕΕ και 13η στην απορρόφηση χρηματοδότησης της ΕΕ, ενώ η συνολική κοινοτική χρηματοδότηση προς τους ελληνικούς φορείς αντιστοιχεί στο 1,7% της συνολικής εγκεκριμένης χρηματοδότησης. Τέλος, το ποσοστό επιτυχίας των προτάσεων είναι στο 12% με τον συνολικό μέσο όρο της ΕΕ στο 15,3%.

Το ΕΚΤ, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τις MSCΑ στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020, διοργάνωσε 24 εκδηλώσεις και 9 εκπαιδευτικά σεμινάρια κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου. Για περισσότερα στοιχεία, δείτε την έκδοση MSCA 2014-2019, Η ελληνική συμμετοχή στο Πρόγραμμα “Marie Sklodowska Curie Actions”, Ορίζοντας 2020 του ΕΚΤ.

Marie Skłodowska-Curie Actions στον Ορίζοντα Ευρώπη (2021-2027)

Οι Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη (2021-2027), με προϋπολογισμό περίπου 6,6 δισ. ευρώ, επιδιώκουν να ανταποκριθούν στον ευρωπαϊκό στόχο για μια ισχυρή, ανθεκτική, ευέλικτη και δημιουργική βάση ανθρώπινου δυναμικού, που θα διαθέτει τον κατάλληλο συνδυασμό δεξιοτήτων, και θα είναι ικανή να ανταποκρίνεται στις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και να καινοτομεί.

Το ΕΚΤ Εθνικό Σημείο Επαφής στον Ορίζοντα Ευρώπη

Το ΕΚΤ είναι Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα Ευρώπη, και συγκεκριμένα στον Πυλώνα 1 του προγράμματος για τη θεματική ομάδα Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA), στον Πυλώνα 2 για τις θεματικές ομάδες 1 «Υγεία» και 4 «Ψηφιακές τεχνολογίες, Βιομηχανία και Διάστημα», καθώς και για την «Αποστολή για τον Καρκίνο». Το ΕΚΤ υποστηρίζει, με ένα ολοκληρωμένο πλέγμα υπηρεσιών, οργανισμούς, επιχειρήσεις, ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς σε όλη τη διαδρομή: από τον εντοπισμό ευκαιριών χρηματοδότησης μέχρι τη σύνταξη και υποβολή προτάσεων, την υλοποίηση των έργων και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Επιπλέον, συμβάλλει στην καταγραφή και ανάλυση της συμμετοχής της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας. Το ΕΚΤ είναι βασικό μέλος του δικτύου των ΕΣΕ για το Health (ΗΝΝ3.0), για το Digital στον Ορίζοντα Ευρώπη, (Ideal-ist), για το Industry (NCP4Industry) και για το MSCA (MSCA-NET).

Περισσότερες πληροφορίες

Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τα Εθνικά Σημεία Επαφής MSCA για το Πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» στο ΕΚΤ: Δρ Νάνσυ Μεγρέμη (e-mail: amegremi@ekt.gr, τηλ. 2102204993) και Henry Scott (e-mail: hscott@ekt.gr, τηλ. 2102204918).