Ο ρόλος του ΕΚΤ στην τεκμηρίωση των δημόσιων πολιτικών

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) δημοσίευσε τη νέα έκδοση “Τεκμηριώνοντας τις δημόσιες πολιτικές. Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αποτίμησης 4 Δράσεων του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση 2014-2020»”. Στόχος της έκδοσης είναι να αναδειχθεί μια καλή πρακτική και ένας ολοκληρωμένος τρόπος προσέγγισης για τον σχεδιασμό, προγραμματισμό και παρακολούθηση δημόσιων πολιτικών και των χρηματοδοτικών παρεμβάσεων που τις συνοδεύουν.

Στην έκδοση παρουσιάζεται μια μελέτη περίπτωσης, η οποία αφορά τις Δράσεις του ΕΣΠΑ 2014-202 για την ενίσχυση νέων επιστημόνων. Το ΕΚΤ διαμόρφωσε, με συστηματικό τρόπο, έναν μηχανισμό παρακολούθησης και αποτίμησης για όλο τον κύκλο υλοποίησης των Δράσεων, που αφορούσαν μεγάλο αριθμό ωφελούμενων, με αποτύπωση των αποτελεσμάτων σε βάθος χρόνου.

Πέρα από την παρουσίαση της συγκεκριμένης μελέτης περίπτωσης, στην έκδοση του ΕΚΤ αναδεικνύεται ένας συγκεκριμένος τρόπος προσέγγισης του σχεδιασμού δημόσιων πολιτικών, ο οποίος δίνει έμφαση στην τεκμηρίωση με βάση στοιχεία (evidence-based policies) και τη βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας τους, και ο οποίος θα μπορούσε να υιοθετηθεί σε μία σειρά από δημόσιες πολιτικές και χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες, ιδίως αυτές που υλοποιούν ευρύτερες αναπτυξιακές στρατηγικές. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι, για παράδειγμα, η Στρατηγική της Έξυπνης Εξειδίκευσης, η Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης, η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025, καθώς και οι σχεδιαζόμενες στρατηγικές παρεμβάσεις στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».

Σε αυτή τη βάση, η έκδοση επικεντρώνεται στην παρουσίαση της διαδικασίας και πρακτικής υλοποίησης από το ΕΚΤ, του έργου που του ανατέθηκε από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων) και το οποίο αφορούσε την παρακολούθηση των Δράσεων ΕΣΠΑ 2014-2020 που υλοποιούνται σε ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με στόχο  την ενίσχυσή τους με διδακτικό προσωπικό, την ενδυνάμωση της έρευνας μέσω εκπόνησης διδακτορικών και μεταδιδακτορικών ερευνών και τη δημιουργία ερευνητικών ομάδων, με έμφαση στη συμμετοχή νέων ερευνητών.

Σημειώνεται ότι από την έναρξη υλοποίησης των Δράσεων (2017) έως και το τέλος του 2020, οι θέσεις που καλύφθηκαν από τις υπό εξέταση Δράσεις για διδακτική και ερευνητική δραστηριότητα ανήλθαν σε 6.659. Αντίστοιχα, ο αριθμός των μοναδικά ωφελούμενων ανήλθε σε 4.675 άτομα.

Κρίσιμο στοιχείο που αναδεικνύεται στην έκδοση είναι ότι το σύνολο των υπό παρακολούθηση και εξέταση παρεμβάσεων αποτελεί μια νέα γενιά χρηματοδοτικών δράσεων και προκηρύξεων που έχουν ως στόχο, για πρώτη φορά, την απευθείας ενίσχυση των νέων επιστημόνων και ερευνητών, σε μια προσπάθεια: α) καλλιέργειας περαιτέρω δεξιοτήτων, β) αντιμετώπισης του φαινομένου της φυγής νέου, εξειδικευμένου ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού από τη χώρα, και γ) ανανέωσης των βασικών φορέων του ερευνητικού και ακαδημαϊκού οικοσυστήματος της χώρας, δηλαδή των ΑΕΙ και των ερευνητικών κέντρων.

Με αυτό τον τρόπο δίνεται περαιτέρω έμφαση στο ότι αντικείμενο μελέτης για το ΕΚΤ είναι ο τομέας  υποστήριξης του ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων και εξειδίκευσης, ένας κρίσιμος τομέας για τη χώρα, τον παραγωγικό της μετασχηματισμό και το αναπτυξιακό της πρότυπο στη μετά κρίση εποχή.

Ευρύτερα, μέσα από την παρουσίαση της δραστηριότητας του ΕΚΤ στο πεδίο της παρακολούθησης δημόσιων παρεμβάσεων, και της συγκεκριμένης περίπτωσης αποτίμησης των εν λόγω Δράσεων ΕΣΠΑ, η έκδοση επιδιώκει να προσδώσει εμπειρικά χαρακτηριστικά στην έννοια της παρακολούθησης της άσκησης δημόσιας πολιτικής και του τεκμηριωμένου σχεδιασμού δημόσιων πολιτικών. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται να αναδειχθεί η ανάπτυξη ενός μηχανισμού παρακολούθησης (monitoring mechanism) για την υλοποίηση των παραπάνω και τη συνεπακόλουθη παραγωγή δεικτών, στοιχείων, policy insights και οπτικοποιημένων συνόψεων.

Αυτό το υλικό λειτούργησε ενισχυτικά ως προς την ίδια την τεκμηρίωση της ασκούμενης πολιτικής, αφού παρείχε στοιχεία, πραγματολογικά χαρακτηριστικά, κλπ., που κρίθηκαν απαραίτητα για την παρακολούθηση των Δράσεων, δημιουργώντας έναν κύκλο διοικητικής ανάδρασης που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και τις παρεμβάσεις επανασχεδιασμού και αναθεωρήσεων της δημόσιας παρέμβασης.

Ενδεικτικά, στο πλαίσιο της ορθής υλοποίησης του έργου, το ΕΚΤ προχώρησε στη δημιουργία και παροχή αναφορών και παραδοτέων προς την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, που αφορούσαν μεθοδολογικούς οδηγούς, εκθέσεις αποτύπωσης των ωφελούμενων και αποτίμησης των υπό εξέταση Δράσεων, για κάθε κύκλο προκήρυξης, καθώς και συνδυαστικά παραδοτέα για τη συνολική αποτίμηση επαναλαμβανόμενων κύκλων προκηρύξεων, καθώς και τη παραγωγή παραδοτέων με «οριζόντιο» χαρακτήρα, όπως η δημιουργία Μητρώου ωφελούμενων (νέων και καθιερωμένων επιστημόνων) και Αποθετηρίου παραδοτέων ωφελούμενων που συμμετείχαν σε αυτές τις Δράσεις (επιστημονικές εκροές, όπως διδακτορικές διατριβές, επιστημονικά άρθρα, συμμετοχή σε συνέδρια, μονογραφίες κ.λπ.).

Το ΕΚΤ, ως Επιστημονική Υποδομή Εθνικής Χρήσης και Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, αντιμετώπισε το έργο και το πλήθος των δεδομένων, στοιχείων και δεικτών που προέκυψαν κατά την υλοποίηση του, με τρόπο συστημικό και ενιαίο ως προς τις υπόλοιπες δραστηριότητες του οργανισμού. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι το Μητρώο ωφελούμενων και το Αποθετήριο παραδοτέων τους αποτελούν συγκροτημένες βάσεις δεδομένων που περιέχουν επιστημονικά, τεχνολογικά και επιχειρησιακά χαρακτηριστικά για τους υποτρόφους. Συνεπώς, η διασύνδεση με άλλα μητρώα που βρίσκονται εντός του ΕΚΤ και αφορούν το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, όπως το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών καθώς και η εθνική στατιστική για τις βιβλιομετρικές επιδόσεις ελληνικών φορέων, θα μπορούσε να ενισχύσει τη σημασία αυτών των δεδομένων, παρέχοντας τεκμηριωτικό υλικό μεγαλύτερης πληροφοριακής αξίας.

Δυνητικά, η σημασία των προαναφερθέντων στοιχειοθετείται στο ότι γίνεται αναφορά και μελετάται ένα από τα κατεξοχήν αναπτυξιακά κεφάλαια της χώρας, το ανθρώπινο δυναμικό της, ενώ στοιχεία που προκύπτουν μπορούν να αξιοποιηθούν από όσους χαράσσουν και ασκούν δημόσιες περιφερειακές, τομεακές και εθνικές αναπτυξιακές πολιτικές, στην προσπάθεια μετάβασης της ελληνικής οικονομίας και της εθνικής παραγωγής σε ένα πρότυπο έντασης γνώσης και υψηλής τεχνολογίας.

Η έκδοση είναι διαθέσιμη online στην ιστοσελίδα https://metrics.ekt.gr/publications/475.

Το υποέργο «Μηχανισμός Αποτίμησης 4 Δράσεων του Ε.Π. “Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020”» της πράξης «Αξιολόγηση Δράσεων ΕΣΠΑ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης» υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου και συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020».