Διαβούλευση για τον Ορίζοντα Ευρώπη, το νέο Πρόγραμμα Πλαίσιο της ΕΕ για την Έρευνα και την Καινοτομία

Η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους, όπως ερευνητές, επιχειρήσεις, φορείς χάραξης πολιτικής και πολίτες, να συμμετέχουν σε δημόσια διαβούλευση για το νέο Πρόγραμμα-Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία, με τίτλο «Ορίζοντας Ευρώπη» (Horizon Europe) 2021-2027, το οποίο θα χρηματοδοτήσει .

Συγκεκριμένα, οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να μελετήσουν τα νομοθετικά κείμενα και τα συμπληρωματικά αρχεία που έχουν αναρτηθεί στον δικτυακό τόπο της ΓΓΕΤ για το νέο Πρόγραμμα, και να αποστείλουν τα σχόλιά τους έως τη Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 2018, κυρίως όσον αφορά το περιεχόμενο του Πυλώνα ΙΙ - Παγκόσμιες Προκλήσεις και Ανταγωνιστικότητα της Βιομηχανίας, και τις θεματικές προτεραιότητες - Clusters.

Το Πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη (Horizon Europe), που ανακοινώθηκε τον Ιούνιο 2018 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελεί το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας μέχρι σήμερα και αναμένεται να αξιοποιήσει τα επιτεύγματα και την επιτυχία του τρέχοντος προγράμματος Ορίζοντας 2020 (Horizon 2020),ενώ παράλληλα, θα διατηρήσει την ΕΕ πρωτοπόρο σε παγκόσμιο επίπεδο. Για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, η Επιτροπή προτείνει να διατεθούν 100 δισ. ευρώ στην έρευνα και την καινοτομία.

Σημειώνεται ότι ενώ για την υλοποίηση των Πυλώνων Ι (Ανοικτή Επιστήμη)  και ΙΙΙ (Ανοικτή Καινοτομία) του προγράμματος υιοθετείται κατά κύριο λόγο bottom up προσέγγιση, στον Πυλώνα ΙΙ υπάρχουν θεματικές προτεραιότητες που ονομάζονται Clusters. Οι προτεραιότητες αυτές διαμορφώθηκαν στη βάση συστημικής προσέγγισης (systemic approach) που αποσκοπεί στην προώθηση διεπιστημονικών και πολύ-τομεακών  συνεργασιών για την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων. Θα εστιασθούν δε σε τομείς που καθοδηγούν τον μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας και σε βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής του μέλλοντος.

Τα Clusters θα αποτελέσουν επίσης τη βάση για την υλοποίηση των Αποστολών (Missions) και των Ευρωπαϊκών Συμπράξεων Έρευνας και Καινοτομίας (European R&I Partnerships).

Τα προτεινόμενα  Clusters του δεύτερου πυλώνα είναι τα εξής:

1. Υγεία 7,7 δισ. €
2. Ασφαλείς και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες 2,8 δισ. €
3. Ψηφιακές τεχνολογίες & βιομηχανία 15,0 δισ. €
4. Κλίμα, ενέργεια και κινητικότητα/μεταφορές 15,5 δισ. €
5. Τρόφιμα και Φυσικοί πόροι 10,0 δισ. €

Επισημαίνεται ότι πολλά θέματα/τομείς, όπως κοινωνικές επιστήμες, διάστημα, θαλάσσια έρευνα, κ.λπ. περιλαμβάνονται σε διάφορα Clusters και ότι το κάθε Cluster περιλαμβάνει επιμέρους περιοχές παρέμβασης (intervention areas).

Όπως επισημαίνει στη σχετική ανακοίνωση η ΓΓΕΤ, κρίνεται σημαντικό να σχολιασθούν οι παρακάτω θεματικές ενότητες:

• Θέματα/προτεραιότητες εθνικού ενδιαφέροντος που δεν περιλαμβάνονται στις προτεραιότητες του Πυλώνα ΙΙ.
• Θέματα που περιλαμβάνονται, αλλά θεωρούνται ως ιδιαιτέρως σημαντικά για τη χώρα και κατά συνέπεια θα πρέπει να υποστηριχθούν από πλευράς μας κατά προτεραιότητα  τόσο από πλευράς κατανομής κονδυλίων όσο και από πλευράς διατήρησής τους στο πρόγραμμα σε περίπτωση αντίθετης εισήγησης από άλλα κράτη-μέλη.
• Εάν κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει συγχώνευση ή διαχωρισμός κάποιων Clusters, ή μεταφορά περιοχών παρέμβασης από το ένα Cluster στο άλλο, ή προσθήκη νέων περιοχών παρέμβασης.
• Σε ποιες περιοχές προτείνεται η εφαρμογή Αποστολών.

Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων στη διαβούλευση είναι πολύτιμη για τη διαμόρφωση εθνικών θέσεων στις διαπραγματεύσεις για το περιεχόμενο του Ορίζοντα Ευρώπη. Περισσότερες πληροφορίες για τη διαβούλευση και οδηγίες για την κατάθεση σχολίων μπορείτε να βρείτε στον δικτυακό τόπο της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας. Τα σχόλια θα διαβιβάζονται στην προϊσταμένη της Διεύθυνσης Διεθνούς Ε&Τ Συνεργασίας, Δρ. Μ. Χριστούλα (m.christoula@gsrt.gr)  και στην προϊσταμένη του Τμήματος Ευρωπαϊκής Ένωσης, κα Β. Καραβαγγέλη (vkar@gsrt.gr), με τηλέφωνα επικοινωνίας 213 1300093 και 213 1300102, αντίστοιχα. Στην αρμόδια διεύθυνση της ΓΓΕΤ μπορούν να απευθύνονται και όσοι επιθυμούν περισσότερες πληροφορίες ή διευκρινίσεις.  

Το νέο πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη

Η πρόταση του νέου προγράμματος συνάδει πλήρως με την πρόταση της Επιτροπής για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ένωσης για την περίοδο από το 2021 έως το 2027, καθώς και με τις προτεραιότητες της Επιτροπής, όπως καθορίζονται στο πρόγραμμά της για απασχόληση, ανάπτυξη, δικαιοσύνη και δημοκρατική αλλαγή και στις παγκόσμιες προτεραιότητες πολιτικής (οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης). Υποστηρίζει το θεματολόγιο της Ένωσης μετά το 2020, όπως συμφωνήθηκε στη Διακήρυξη της Ρώμης της 25ης Μαρτίου 2017.

Η πρόταση βασίζεται στην παραδοχή ότι η έρευνα και η καινοτομία (Ε&Κ) υλοποιεί τις προτεραιότητες των πολιτών, δίνει ώθηση στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης, είναι καίριας σημασίας για την διατήρηση του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου και των αξιών της Ευρώπης και παρέχει τη δυνατότητα για λύσεις που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις με πιο συστημικό τρόπο.

Από την ΕΕ προτείνεται η διάρθρωση του νέου Προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη σε τρεις πυλώνες:

I. Ανοικτή Επιστήμη
II. Παγκόσμιες Προκλήσεις και Ανταγωνιστικότητα της Βιομηχανίας
III. Ανοικτή Καινοτομία

Οι τρείς πυλώνες θα συνδέονται μεταξύ τους και θα συμπληρώνονται από ένα τέταρτο, οριζόντιο τμήμα, για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Ο πυλώνας Ι για την Ανοικτή Επιστήμη  (25,8 εκατ. ευρώ) θα εξασφαλίζει την απρόσκοπτη συνέχεια του προγράμματος Ορίζοντας 2020 όσον αφορά την υποστήριξη της επιστήμης αριστείας υιοθετώντας μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή με στόχο την ενίσχυση της ηγετικής θέσης στον τομέα της επιστήμης, της παραγωγής γνώσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων υψηλής ποιότητας στην Ένωση, μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, των δράσεων Marie-Skłodowska Curie και των ερευνητικών υποδομών. Οι αρχές και οι πρακτικές της ανοικτής επιστήμης θα ενσωματώνονται σε όλο το εύρος του προγράμματος.

Ο πυλώνας ΙΙ για τις Παγκόσμιες Προκλήσεις και Ανταγωνιστικότητα της Βιομηχανίας (52,7 εκατ. ευρώ) θα καλύπτει εκ νέου τις κοινωνικές προκλήσεις και τις βιομηχανικές τεχνολογίες υιοθετώντας περισσότερο την προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και των ευκαιριών ανταγωνιστικότητας σε επίπεδο Ένωσης και παγκοσμίως. Ο πυλώνας αυτός αντανακλά τον καίριο ρόλο της βιομηχανίας στην επίτευξη όλων των στόχων του προγράμματος.

Η καινοτομία θα στηρίζεται στο σύνολο του προγράμματος, ωστόσο, ο πυλώνας ΙΙΙ για την Ανοικτή Καινοτομία (13,5 εκατ. ευρώ) θα εστιάζεται ιδιαιτέρως στην επέκταση ρηξικέλευθων καινοτομιών που δημιουργούν αγορές με τη σύσταση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, θα στηρίζει την ενίσχυση των ευρωπαϊκών οικοσυστημάτων καινοτομίας και θα διατηρεί την παροχή στήριξης στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ).

Η οικονομική και κοινωνική ευημερία της Ευρώπης και η ποιότητα της ζωής, της απασχόλησης και του περιβάλλοντος εξαρτώνται από την ικανότητα της Ευρώπης να παράγει γνώσεις και καινοτομία. Οι προσεγγίσεις από τη βάση προς την κορυφή στον πρώτο και τον τρίτο πυλώνα στοχεύουν πρωτίστως στην ενίσχυση της αριστείας, την παραγωγή γνώσης και καινοτομίας και την ενθάρρυνση μεγαλύτερων επενδύσεων ιδίως σε νέους, ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς προηγμένων επιστημών και καινοτομίας αιχμής με δυνατότητες επέκτασης.

Οι εν λόγω προσεγγίσεις είναι απαραίτητες την αντιμετώπιση του χάσματος γνώσης και καινοτομίας και την ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης της ΕΕ και, ως εκ τούτου, για την υποστήριξη στρατηγικών στόχων και προτεραιοτήτων πολιτικής της ΕΕ, καθώς και της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας.

Το ΕΚΤ ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τα ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) αποτελεί Εθνικό Σημείο Επαφής για ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας από το 1992 έως σήμερα (τρέχον πρόγραμμα: Ορίζοντας 2020). Καλύπτοντας όλα τα στάδια των ερευνητικών έργων, από την προετοιμασία της πρότασης έως την υλοποίηση και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι υπηρεσίες του ΕΚΤ περιλαμβάνουν πληροφόρηση και συμβουλευτικές Υπηρεσίες, λειτουργία γραφείου υποστήριξης, ανάπτυξη και διακίνηση ενημερωτικού υλικού, διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων, εξεύρεση συνεργατών για την συγκρότηση κοινοπραξιών και την από κοινού υποβολή προτάσεων, καταγραφή της εθνικής συμμετοχής και έκδοση στατιστικών στοιχείων και δεικτών απόδοσης.