Διαδικτυακή ημερίδα για την Ανοικτή Ακαδημαϊκή Επικοινωνία στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), μέλος της ερευνητικής υποδομής OPERAS και εταίρος του ευρωπαϊκού έργου OPERAS-P, διοργανώνει την Τετάρτη 26 Μαΐου 2021 (11.00-15.30) διαδικτυακή ημερίδα για τους φορείς και τα μέλη της ερευνητικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας που ασχολούνται με την προώθηση της ανοικτής ακαδημαϊκής επικοινωνίας στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες (ΑΚΕ).

Η διαδικτυακή ημερίδα «Οικοδομώντας κοινότητες για την προώθηση της Ανοικτής Ακαδημαϊκής Επικοινωνίας στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες» επιδιώκει να συνεισφέρει στον διάλογο που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, αναφορικά με τη μετάβαση στην ανοικτή επιστήμη και την ανάγκη υποστήριξης της μετάβασης αυτής μέσω της υιοθέτησης πολιτικών και της ανάπτυξης κατάλληλων υποδομών και συνεργασιών.

Στόχος της ημερίδας είναι η δημιουργία ενός πλαισίου διαλόγου με φορείς και μέλη της κοινότητας των ΑΚΕ για τη συντονισμένη προώθηση της ανοικτής ακαδημαϊκής επικοινωνίας στην Ελλάδα και την ενδυνάμωση της παρουσίας τους στη συνδιαμόρφωση των ευρωπαϊκών εξελίξεων μέσω του OPERAS.

Η ημερίδα, η οποία διοργανώνεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου OPERAS-P, εταίρος του οποίου είναι το ΕΚΤ, απευθύνεται σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, σε διαμορφωτές πολιτικής, σε βιβλιοθήκες, σε εκδότες, καθώς και στα ίδια τα μέλη της ερευνητικής κοινότητας των ΑΚΕ. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας θα παρουσιαστούν οι τρέχουσες ευρωπαϊκές εξελίξεις σε θέματα πολιτικών και υποδομών, όπως η ενίσχυση της Ανοικτής Πρόσβασης (open access) στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα "Ορίζοντας Ευρώπη".

Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης θα παρουσιαστεί από την Βικτωρία Τσουκαλά (Ευρωπαϊκή Επιτροπή) η νέα πλατφόρμα ανοικτής πρόσβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιστημονικές δημοσιεύσεις (Open Research Europe). Παράλληλα, η Suzanne Dumouchel ((Huma-Num & OPERAS) και ο Pierre Mounier (CNRS/Open Edition & OPERAS) θα αναλύσουν τη συμβολή του δικτύου OPERAS στην προώθηση της ανοικτής ακαδημαϊκής επικοινωνίας.

Στο δεύτερο μέρος, μέλη της ελληνικής κοινότητας των ΑΚΕ θα συζητήσουν για τις εμπειρίες και τις νέες προοπτικές που δημιουργούνται μέσω της υιοθέτησης πρακτικών ανοικτής πρόσβασης & ανοικτής επιστήμης, αλλά και για τους προβληματισμούς και για τις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι. Τις εμπειρίες τους στο κοινό θα μεταφέρουν οι Αλέξανδρος Αφουξενίδης από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών & Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, Σύλβια Κουκουνίδου από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και  Ειρήνη Δαφέρμου από τις Ομάδες Προφορικής Ιστορίας.

Στο τρίτο μέρος της ημερίδας θα παρουσιαστούν οι υπηρεσίες που θα παρέχει η ερευνητική υποδομή OPERAS στην επιστημονική κοινότητα. Ο Lorenzo Armando (Lexis Compagnia Editoriale) θα μιλήσει για το Publishing Service Portal του OPERAS. Σε αυτό το portal, με το όνομα Pathfinder, οι χρηστές θα μπορούν να ενημερωθούν για τις υπηρεσίες που παρέχει η ερευνητική υποδομή OPERAS, καθώς και να πλοηγηθούν σε αυτές τις υπηρεσίες ώστε να επιλέξουν αυτές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους κάθε στιγμή.

Η Alessia Smaniotto (EHESS/⁠OpenEdition) θα παρουσιάσει την πλατφόρμα Research for Society, η οποία έχει ως στόχο τη στήριξη και τη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης των ερευνητών στις ΑΚΕ με την κοινωνία. Προσδοκώμενο αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης είναι ένας ανοικτός διάλογος της κοινότητας ΑΚΕ με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες σχετικά με την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων, η εκλαΐκευση της επιστήμης, αλλά και η εύρεση εναλλακτικών τρόπων χρηματοδότησης της έρευνας στις ΑΚΕ, όπως για παράδειγμα η χρηματοδότηση από το πλήθος (crowdfunding).

Η Emilie Blotiere (Huma-Num) θα μιλήσει για την υπηρεσία αναζήτησης, η οποία θα αναπτυχθεί μέσω του ευρωπαϊκού έργου TRIPLE (Transforming Research through Innovative Practices for Linked interdisciplinary Exploration). Στην καρδιά του TRIPLE βρίσκεται η δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας με στόχο την αναζήτηση, εύρεση και επαναχρησιμοποίηση υλικού (δημοσιεύσεων, δεδομένων, κ.ά.) αλλά και τη δικτύωση των ερευνητών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ξεπερνώντας τους φραγμούς που εμποδίζουν τη συνεργασία των ερευνητών ΑΚΕ, είτε αυτοί οφείλονται στο ότι οι επιστήμονες ανήκουν σε διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους είτε στο ότι αυτοί εκφράζονται σε διαφορετική  γλώσσα.

Στο τέταρτο μέρος θα συζητηθεί το θέμα της οικοδόμησης κοινοτήτων για την ανοικτή επιστημονική επικοινωνία στην Ευρώπη από τη Marlen Toepfer (Max Weber Stiftung) και τον Arnaud Gingold (CNRS/Open Edition). Η Marlen Toepfer θα παρουσιάσει την περίπτωση της Γερμανίας και ποιο είναι το τοπίο της Ανοικτής Πρόσβασης σε αυτή τη χώρα, καθώς και ποια εμπόδια και προκλήσεις αντιμετώπισαν τα μέλη του OPERAS κατά την προσπάθεια δημιουργίας ενός εθνικού κόμβου του OPERAS. Στο τέλος της συνεδρίας η Μαρίνα Αγγελάκη (ΕΚΤ) θα παρουσιάσει το Forum του OPERAS, έναν διαδικτυακό τόπο στον οποίο τα μέλη της ερευνητικής υποδομής και όχι μόνο, μπορούν να ανταλλάσσουν απόψεις, να ενημερώνονται και να αλληλεπιδρούν.

Η συμμετοχή στην ημερίδα θα γίνει μέσω της πλατφόρμας MS Teams. Οι γλώσσες διεξαγωγής της ημερίδας είναι τα ελληνικά και τα αγγλικά. Η συμμετοχή είναι δωρεάν, απαιτείται ωστόσο η ηλεκτρονική σας εγγραφή εδώ. Για να παρακολουθήσετε την εκδήλωση ανατρέξτε στον εξής σύνδεσμο: https://bit.ly/3oy48Iw.

Το έργο και η υποδομή OPERAS

Η διαδικτυακή ημερίδα διοργανώνεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου OPERAS-P (OPERAS-Preparation) το οποίο χρηματοδοτείται από τον Ορίζοντα 2020, με συντονιστή το Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS). Αντικείμενο του έργου είναι η διεκπεραίωση των προπαρασκευαστικών εργασιών ενόψει της νέας υποψηφιότητας του δικτύου OPERAS για ένταξη στο δίκτυο υποδομών ESFRI και η προετοιμασία των φορέων και των υποδομών που αυτοί υποστηρίζουν για την υλοποίηση των προβλεπόμενων από το ESFRI αναβαθμίσεων, καθώς και η ανάπτυξη της ερευνητικής υποδομής OPERAS. Παράλληλα, προβλέπεται η διαμόρφωση του πλαισίου διακυβέρνησης μέσω της απόκτησης νομικής μορφής. Το ΕΚΤ συμμετέχει στο έργο OPERAS-P ως εταίρος, με αντικείμενο τη δημιουργία και την υποστήριξη forum για τις κοινότητες χρηστών, ενώ έχει επίσης ενεργό συμμετοχή στις δράσεις ενημέρωσης.

H ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή OPERAS (open scholarly communication in the european research area for social sciences and humanities) έχει ως σκοπό την υποστήριξη της ανοικτής επιστημονικής επικοινωνίας στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες (ΑΚΕ). Η αποστολή της είναι ο συντονισμός και η ένωση των υπαρχουσών υποδομών σε μια ομοσπονδία ώστε να εξυπηρετηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι ανάγκες των ερευνητών ΑΚΕ στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το ΕΚΤ είναι από τα ιδρυτικά μέλη του δικτύου και της υποδομής OPERAS.

Εφαρμόζοντας Πολιτικές για την Ανοικτή Πρόσβαση - Προωθώντας την Ανοικτή Επιστήμη

Το ΕΚΤ κατέχει κεντρικό ρόλο στην προώθηση της ανοικτής επιστήμης μέσω της ανάπτυξης υποδομών. Το ΕΚΤ συνδιαμορφώνει επίσης πολιτικές για την προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης, συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκά δίκτυα και έργα και διοργανώνοντας δράσεις ενημέρωσης και πληροφόρησης της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας.

Το ΕΚΤ ήταν ο πρώτος ελληνικός οργανισμός που το 2003 υπέγραψε τη Διακήρυξη του Βερολίνου για την Ανοικτή Πρόσβαση. Έκτοτε υποστηρίζει όλες τις σχετικές πρωτοβουλίες της κίνησης, αναγνωρίζοντας τα πολλαπλά οφέλη της για την επιστήμη και την κοινωνία. Προς αυτή την κατεύθυνση, το ΕΚΤ προσφέρει Ανοικτή Πρόσβαση σε μεγάλο όγκο έγκριτου επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου. Διαθέτει ηλεκτρονικές υποδομές σε φορείς έρευνας και πολιτισμού και παρέχει υπηρεσίες εθνικής εμβέλειας όπως το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών. Το ΕΚΤ συντηρεί και συνεχώς εξελίσσει το openarchives.gr, τη μεγαλύτερη διαδικτυακή πύλη αναζήτησης έγκριτου ελληνικού επιστημονικού περιεχόμενου, καθώς και την πολιτιστική διαδικτυακή πύλη searchculture.gr που επιτρέπει την ενιαία αναζήτηση σε περισσότερα από 700.000 ψηφιακά τεκμήρια πολιτιστικού περιεχομένου.

Το ΕΚΤ αναπτύσσει επίσης το διαδικτυακό περιβάλλον ηλεκτρονικών εκδόσεων ΕΚΤ ePublishing, το οποίο βασίζεται στη συνεργασία με φορείς από τον χώρο της έρευνας και των επιστημών, στους οποίους το ΕΚΤ προσφέρει ψηφιακές υπηρεσίες διαχείρισης επιστημονικών εκδόσεων και υποδομές προβολής επιστημονικών περιοδικών, πρακτικών συνεδρίων και μονογραφιών.

Οι παραπάνω ηλεκτρονικές υποδομές Ανοικτής Πρόσβασης που έχει αναπτύξει, συντηρεί και διαθέτει το ΕΚΤ έχουν ιδιαίτερα μεγάλη απήχηση στο ελληνικό κοινό, γεγονός που τεκμηριώνεται από τη μεγάλη επισκεψιμότητά τους. Πιο συγκεκριμένα το 2019 και το 2020, στους παραπάνω δικτυακούς τόπους του ΕΚΤ πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 7.700.000 επισκέψεις.