Ευρωβαρόμετρο: 9 στους 10 πολίτες της ΕΕ θεωρούν θετική την επίδραση της επιστήμης και της τεχνολογίας

Στην Ελλάδα ένας στους τρεις πολίτες (33%) ενδιαφέρεται πολύ για τις νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις – ποσοστό ίδιο ακριβώς με τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση – ενώ το 45% ενδιαφέρεται μέτρια και το 22% καθόλου (έναντι 18% στην ΕΕ), σύμφωνα με νέα έρευνα του Ευρωβαρομέτρου με θέμα «Γνώσεις και στάση των Ευρωπαίων πολιτών έναντι της επιστήμης και της τεχνολογίας». Στο σύνολο της ΕΕ, οι 9 στους 10 πολίτες (86%) πιστεύουν ότι η συνολική επίδραση της επιστήμης και της τεχνολογίας είναι θετική.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στην περίοδο 2010-2021 το ποσοστό των Ελλήνων που ενδιαφερόταν πολύ για την επιστήμη και τεχνολογία εμφανίζει μείωση 4% (αντίθετα με την ΕΕ όπου έχει αυξηθεί κατά 3%), ενώ αντίθετα το ποσοστό των Ελλήνων που δεν ενδιαφέρεται καθόλου, έχει αυξηθεί κατά 8% (τη στιγμή που στην ΕΕ έχει μειωθεί κατά 2%).

Οι άνδρες στην Ελλάδα ενδιαφέρονται αναλογικά περισσότερο (37%) από όσο οι γυναίκες (29%) για τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Από πλευράς ηλικιακής ομάδας το μεγαλύτερο επιστημονικό-τεχνολογικό ενδιαφέρον στη χώρα μας έχει η ομάδα 15-24 ετών (52%) και ακολουθούν οι 25-39 ετών (45%), ενώ λιγότερο ενδιαφέρον δείχνουν οι 40-54 ετών (29%) και οι άνω των 55 ετών (23%).

Επιπλέον, τα αποτελέσματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνουν υψηλό επίπεδο ενδιαφέροντος για την επιστήμη και την τεχνολογία (82%), και την επιθυμία των πολιτών να μάθουν περισσότερα σχετικά με το αντικείμενο αυτό σε μέρη όπως τα δημαρχεία, τα μουσεία και τις βιβλιοθήκες (54%). Σε πολλά πεδία, τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί το ενδιαφέρον, οι προσδοκίες και η συμμετοχή των πολιτών της ΕΕ στην επιστήμη και την τεχνολογία. Στην ερώτηση σε ποιους τομείς μπορούν να κάνουν τη διαφορά η έρευνα και η καινοτομία, οι ερωτηθέντες αναφέρουν συχνότερα την υγειονομική και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Τα αποτελέσματα αυτά συνάδουν με το αυξανόμενο ενδιαφέρον των πολιτών της ΕΕ για νέες ιατρικές ανακαλύψεις, με αύξηση από 82% σε 86% από το 2010 έως σήμερα.

Αναφορικά με τις επιμέρους τεχνολογίες και την αξιολόγηση τους από τους Έλληνες, την υψηλότερη θετική βαθμολογία παίρνει με σχεδόν καθολική αποδοχή η ηλιακή ενέργεια, καθώς το 97% βλέπουν ότι θα έχει θετική επίπτωση στον τρόπο ζωής τους κατά την επόμενη 20ετία και μόνο το 1% αρνητική.

Ακολουθούν η αιολική ενέργεια (91% θετικές απόψεις έναντι μόνο 4% αρνητικών), η τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών (89% έναντι 7% αρνητικών), τα εμβόλια (82% έναντι 14% αρνητικών), η νανοτεχνολογία (76% έναντι 12% αρνητικών), η εξερεύνηση του Διαστήματος (74% έναντι 14% αρνητικών), η βιοτεχνολογία και η γενετική μηχανική (68% έναντι 16% αρνητικών), η νευροεπιστήμη και η γνωστική/εγκεφαλική βελτίωση (55% έναντι 29% αρνητικών) και η τεχνητή νοημοσύνη (55% έναντι 35% αρνητικών). Μόνο η πυρηνική ενέργεια για ηλεκτροπαραγωγή συγκεντρώνει λιγότερες θετικές ψήφους (35%) σε σχέση με τις αρνητικές (54%).

Στο ερώτημα ποιο πεδίο θα επηρεαστεί περισσότερο κατά τα επόμενα χρόνια από την έρευνα και την καινοτομία, η πλειονότητα των Ελλήνων (61%) απαντά “υγεία και ιατρική φροντίδα”, ενώ ακολουθούν “εκπαίδευση-δεξιότητες” (42%), “μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής” (25%), “δημιουργία θέσεων απασχόλησης” (25%), “προστασία του περιβάλλοντος” (20%), “ασφάλεια των πολιτών” (19%) και “προσφορά ενέργειας” (18%).

Το 57% των Ελλήνων συμφωνεί ότι η επιστήμη και η τεχνολογία πρέπει να ελέγχονται στενά από την κυβέρνηση (έναντι μέσου όρου 50% στην ΕΕ), ενώ το 40% (έναντι 48% στην ΕΕ) θεωρεί ότι η επιστήμη και η τεχνολογία πρέπει να λειτουργούν με ελεύθερους όρους στην αγορά, όπως οι επιχειρήσεις.

Ακόμη, το 68% των Ελλήνων (έναντι 55% στην ΕΕ) θέλει οι αποφάσεις σχετικά με την επιστήμη και τεχνολογία να λαμβάνονται πρωτίστως με ηθικά κριτήρια, ενώ το 31% (έναντι 43% στην ΕΕ) επιθυμεί οι σχετικές αποφάσεις να βασίζονται κυρίως στη δυνατότητα να οδηγήσουν σε νέες ανακαλύψεις.

Οι επιστήμονες κρίνονται από τους Έλληνες ως έξυπνοι (93%), συνεργάσιμοι (70%), αξιόπιστοι (68%), τίμιοι (53%), αλαζόνες (50%), αλτρουιστές (39%), κακοί στην επικοινωνία (35%), στενόμυαλοι (19%) και ανήθικοι (14%), ενώ το 68% των Ελλήνων θεωρεί ότι οι επιστήμονες ξέρουν τι είναι καλό για τους ανθρώπους με το 26% να διαφωνεί με αυτό.

Οι περισσότεροι Έλληνες (55%) ενημερώνονται για τα επιστημονικά-τεχνολογικά θέματα από ντοκιμαντέρ και δημοσιεύματα, περιοδικά ή βιβλία, ενώ ένα ανάλογο ποσοστό (56%) συζητά για τέτοια ζητήματα με την οικογένεια ή τους φίλους. Μόνο το 22% επισκέπτεται μουσεία επιστήμης και τεχνολογίας, το 20% μελετά τέτοια θέματα στον ελεύθερο χρόνο του και το 5% συμμετέχει σε επιστημονικά προγράμματα.

Τέλος, η πλειονότητα των Ελλήνων θεωρεί ότι η ΕΕ υστερεί σε σχέση με άλλες χώρες στους τομείς επιστήμης και τεχνολογίας. Το 69% εκτιμά ότι προηγούνται οι ΗΠΑ, το 56% θεωρεί την Ιαπωνία πιο προηγμένη και το 54% την Κίνα.

Άλλα στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Η έρευνα του Ευρωβαρομέτρου φέρνει επίσης στο προσκήνιο προκλήσεις για την έρευνα και την καινοτομία. Πολλοί πολίτες της ΕΕ πιστεύουν ότι η επιστήμη και η τεχνολογία συμβάλλουν κυρίως στη βελτίωση της ζωής όσων βρίσκονται ήδη σε καλύτερη κατάσταση (57%), και δεν δίνουν επαρκή προσοχή στις διαφορές μεταξύ των αναγκών των γυναικών και των ανδρών (23%). Περισσότεροι από τους μισούς θεωρούν ότι οι ερευνητές στην Κίνα (58%), τις ΗΠΑ (57%) και την Ιαπωνία (54%) προηγούνται των ερευνητών στην ΕΕ όσον αφορά τις επιστημονικές ανακαλύψεις. Τα επίπεδα επιστημονικών γνώσεων δείχνουν επίσης μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της κοινωνίας.

Οι πολίτες της ΕΕ έχουν θετική άποψη για τους επιστήμονες και τα καθοριστικά χαρακτηριστικά τους, όπως η ευφυΐα (89%), η αξιοπιστία (68%) και το πνεύμα συνεργασίας (66%). Πάνω από τα δύο τρίτα (68%) πιστεύουν ότι οι επιστήμονες θα πρέπει να παρεμβαίνουν στις πολιτικές συζητήσεις, ώστε να διασφαλίζεται ότι στις αποφάσεις λαμβάνονται υπόψη τα επιστημονικά στοιχεία.

Οι περισσότεροι πολίτες της ΕΕ λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις από την τηλεόραση (63%), και ακολουθούν τα διαδικτυακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ιστολόγια (29%) και οι διαδικτυακές ή έντυπες εφημερίδες (24%). Η μεγάλη πλειονότητα (85%) πιστεύει ότι το ενδιαφέρον των νέων για την επιστήμη είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μελλοντική ευημερία. Επιπλέον, η πλειονότητα θεωρεί ότι η συμμετοχή μη επιστημόνων στην έρευνα και την καινοτομία διασφαλίζει ότι η επιστήμη και η τεχνολογία ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις αξίες της κοινωνίας (61%).

Σχεδόν τα τρία τέταρτα (72%) όσων απάντησαν πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι νέες τεχνολογίες θα είναι προς όφελος όλων, και πάνω από τα τρία τέταρτα (79%) πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να απαιτήσουν από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις συμμετοχή στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ιστορικό

Η έρευνα του Ευρωβαρομέτρου που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο 2021 είναι η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία όσον αφορά τον αριθμό των συμμετεχόντων (37.103 ερωτηθέντες) και τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα (38 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών της ΕΕ, των χωρών της διεύρυνσης της ΕΕ, των κρατών της ΕΖΕΣ και του Ηνωμένου Βασιλείου). Η έρευνα διεξήχθη από τις 13 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου 2021, κυρίως μέσω προσωπικών συνεντεύξεων.

Η συμμετοχή των πολιτών, των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας των πολιτών θα αποτελέσει κεντρικό στοιχείο του νέου Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, με σκοπό την ενίσχυση της επίδρασης στην κοινωνία και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην επιστήμη.

Το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη», το νέο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (2021-2027), θα ενισχύσει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, προωθώντας τη συνδημιουργία θεματολογίων Έρευνας & Καινοτομίας και μέσω της άμεσης συμμετοχής των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών στην έρευνα και την καινοτομία. Η σύμπραξη αυτή θα εκτείνεται σε ολόκληρο το πρόγραμμα και μέσω ειδικών δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα θα παρακολουθούνται οι συνεισφορές των πολιτών και η υιοθέτηση της Ε&Κ από την κοινωνία.

Οι έρευνες σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία πραγματοποιούνται εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Μεταξύ των προηγούμενων σχετικών μελετών του Ευρωβαρομέτρου συγκαταλέγονται το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 401 (2013), τα Ειδικά Ευρωβαρόμετρα 340/341 (EB73.1), και τα Ειδικά Ευρωβαρόμετρα 224/225 (EB63.1).

Σεμινάρια του ΕΚΤ για την Επικοινωνία της Επιστήμης

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) και το Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΙΦΕ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών υλοποίησαν με μεγάλη επιτυχία από τις 12 Απριλίου έως τις 31 Μαΐου 2021 διαδικτυακό σεμινάριο για την Επικοινωνία της Επιστήμης.

Καθ’ όλη τη διάρκεια των δώδεκα διαλέξεων, σε έξι επιμερους webinars, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να ακούσουν χρήσιμες συμβουλές και να ρωτήσουν τους ομιλητές για όλες τις εκφάνσεις της επικοινωνίας της επιστήμης. Όπως αναδείχθηκε από τις ερωτήσεις των συμμετεχόντων και τη συζήτηση, η πανδημία έχει φέρει την επιστήμη στο προσκήνιο και τα αποτελέσματα της έρευνας είναι μέρος της καθημερινότητας των πολιτών.

Το ΕΚΤ συνδέεται από την ίδρυσή του με την επιστημονική κοινότητα και έχει σημαντική συνεισφορά στην Επικοινωνία της Επιστήμης με στοχευμένες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο ευρωπαϊκών και εθνικών έργων, εκδόσεις και εκδηλώσεις. Με τις δράσεις του συμβάλλει στην ενημέρωση και εξοικείωση του κοινού με την επιστήμη, την έρευνα, την καινοτομία, τις ψηφιακές τεχνολογίες, τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ο οργανισμός πρωτοστατεί στην ψηφιακοποίηση της εκδοτικής διαδικασίας και της ακαδημαϊκής επικοινωνίας, καθώς και στην εισαγωγή και εφαρμογή της Ανοικτής Επιστήμης στην Ελλάδα. Από τον Μάρτιο του 2020, με ειδική ενημερωτική ιστοσελίδα, παρέχει επιστημονική πληροφόρηση για την COVID-19 παρουσιάζοντας επιστημονικές δημοσιεύσεις ανοικτής πρόσβασης από έγκριτα διεθνή περιοδικά.