Το έργο OLEFINE στην υπηρεσία της Αγροβιοτεχνολογίας για την αντικατάσταση των εντομοκτόνων με φερομόνες χαμηλού κόστους

Μια νέα τεχνολογία για τη βιολογική παραγωγή φερομονών, από κύτταρα ζύμης σε βιοαντιδραστήρες, αναπτύσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου OLEFINE (OLEaginous yeast platforms for FINE chemicals), με στόχο την ανάδειξη της τεχνοοικονομικής βιωσιμότητας της βιολογικής παραγωγής φερομονών φύλου. Το έργο εστιάζει  στην παραγωγή των φερομονών φύλου των εντόμων, με χαμηλό κόστος, ώστε οι εφαρμογές που βασίζονται σε αυτές να αποτελέσουν μια οικονομικά προσιτή εναλλακτική λύση που να μπορεί να αντικαταστήσει τα χημικά εντομοκτόνα. Στο έργο συμμετέχουν ενεργά και δύο ελληνικοί φορείς (ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος", NovAgrica Hellas AE).

Οι επιστήμονες του OLEFINE θα χρησιμοποιήσουν τη βιοτεχνολογία αντί για τη δαπανηρή και ρυπογόνο χημική σύνθεση που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, προκειμένου να παράγουν φερομόνες με χαμηλό κόστος (κατά τρόπο ανάλογο με εκείνον με τον οποίο παράγεται η ινσουλίνη για τη θεραπεία του διαβήτη και τα ένζυμα για τις σκόνες πλυσίματος). Η βιολογική παραγωγή φθηνών φερομονών θα αποτελέσει μια ρηξικέλευθη τεχνολογία και θα επιτρέψει την ταχεία διάδοση των προϊόντων διαχείρισης παρασίτων που βασίζονται στις φερομόνες.

Το έργο εστιάζει στον τομέα της Αγροβιοτεχνολογίας και στοχεύει στη βελτιστοποίηση της παραγωγής φερομονών εντόμων σε μεγάλη κλίμακα και εν συνεχεία στην έγκριση από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές συναφών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, με σκοπό την εμπορία και τη χρησιμοποίησή τους ως μη τοξικούς αντικαταστάτες των χημικών εντομοκτόνων, τα οποία είναι επιβλαβή για τον αγρότη, τον καταναλωτή και το περιβάλλον.

Το έργο OLEFINE, το οποίο χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 με 6.596.557 ευρώ, ξεκίνησε την 01/01/2018, έχει διάρκεια 48 μήνες και συμμετέχουν 5 ακαδημαϊκοί φορείς και 4 βιομηχανικοί εταίροι. Από την Ελλάδα στην κοινοπραξία του έργου συμμετέχουν το Εργαστήριο Χημικής Οικολογίας και Φυσικών Προϊόντων του Ινστιτούτου Βιοεπιστημών και Εφαρμογών, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», με επικεφαλής την Δρα Μαρία Κωνσταντοπούλου, και η εταιρεία NovAgrica Hellas ΑΕ.

Επίσης συμμετέχουν οι ακαδημαϊκοί φορείς: Danmarks Tekniske Universitet (Δανία, Συντονιστής του προγράμματος), Lunds Universitet  (Σουηδία), The University of Manchester (Ηνωμένο Βασίλειο), Fraunhofer-Gesellschaft zur Förderung der angewandten Forschung e.V. (Γερμανία) και οι βιομηχανικοί εταίροι: BioPhero ApS, (Δανία), Biotrend-Inovação e Engenharia em Biotecnologia, S.A. (Πορτογαλία) και ISCA Technologies, Inc. (Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής).

Η σύγχρονη τάση για τη διαχείριση των πληθυσμών εντόμων υγειονομικής ή οικονομικής σημασίας είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή βιολογικών και βιοτεχνολογικών μεθόδων. Αρκετά χημικά εντομοκτόνα αποσύρονται λόγω της επικινδυνότητάς τους αλλά και της ανθεκτικότητας που αναπτύσσουν σε αυτά τα επιβλαβή έντομα. Η ανάγκη για τη χρήση μεθόδων φιλικών προς το περιβάλλον που βασίζονται στις φερομόνες, όπως είναι η παρεμπόδιση σύζευξης των εντόμων, η μαζική παγίδευση κ.ά., αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον άνθρωπο, το περιβάλλον και την οικονομία.

Σύμφωνα με τη Μαρία Κωνσταντοπούλου: "Το έργο OLEFINE θα φέρει στην αγορά νέα χημικά υψηλής προστιθέμενης αξίας, κατά τρόπο συμβατό με τη σύγχρονη αναγκαιότητα για σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Θα συνεισφέρει στην ευρωπαϊκή στρατηγική για μία «έξυπνη» και αειφόρο ανάπτυξη με την εξέλιξη καινοτόμων τεχνολογιών και των εν συνεχεία εφαρμογών τους, θα δημιουργήσει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και νέες θέσεις εργασίας στον ευρωπαϊκό βιοτεχνολογικό τομέα, γεγονός που συνάδει με τις σύγχρονες προκλήσεις, ενώ θα επιτρέψει στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, να αξιοποιήσουν την ευρωπαϊκή τεχνογνωσία της συνθετικής βιολογίας".

Όσον αφορά τη συμβολή των ελληνικών φορέων, το εργαστήριο Χημικής Οικολογίας και Φυσικών Προϊόντων του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος" είναι υπεύθυνο για την πιστοποίηση της ομολογίας των παραγόμενων φερομονών, τόσο με τις φυσικές φερομόνες όσο και με τις παραγόμενες με χημική σύνθεση. Θα ελέγξει την δραστικότητα των φερομονών στο εργαστήριο με ηλεκτροφυσιολογικές μεθόδους (GC-SSR) και με βιοδοκιμές εργαστηρίου και πεδίου (Μέθοδος Παρεμπόδισης Συζεύξεων). Επιπλέον, θα προσφέρει τεχνογνωσία στην τυποποίηση των φερομονών και θα συμμετάσχει σε ενημερωτικές δράσεις μαζί με τους υπόλοιπους εταίρους της κοινοπραξίας.

Η NovAgrica είναι μία εταιρεία που δραστηριοποιείται στον τομέα της Αγροβιοτεχνολογίας και της "πράσινης" οικονομίας, παράγει εξατμιστήρες φερομονών και αναπτύσσει τεχνολογίες για πληθώρα εντομολογικών εχθρών. Η εταιρεία θα συμβάλει στην ενσωμάτωση των προϊόντων του έργου με τη Μέθοδο της Παρεμπόδισης των Συζεύξεων σε επιλεγμένα έντομα στόχους, χρησιμοποιώντας πολυμερή εγκλωβισμού και εφαρμοστικά εργαλεία που έχει αναπτύξει. Μέσω του εμπορικού της δικτύου θα λειτουργήσει ως σύνδεσμος μεταξύ της κοινοπραξίας και των καλλιεργητών που θα κληθούν να εφαρμόσουν τα πρωτότυπα του έργου και να διαδώσουν οριζόντια περαιτέρω τα αποτελέσματα. Επιπλέον, θα διεκπεραιώσει τη διαδικασία καταχώρισης και αδειοδότησης (Registration) των δραστικών ουσιών και των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που θα προκύψουν σε επιλεγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.