Οι πολιτικές για την Ανοικτή Πρόσβαση στην ΕΕ στο επίκεντρο του συνεδρίου του PASTEUR4OA

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στο Άμστερνταμ στις 17 και 18 Μαΐου το τελικό συνέδριο του ευρωπαϊκού έργου PASTEUR4OA (Open Access Policy Alignment Strategies for European Union Research), συντονιστής του οποίου είναι το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ). Το συνέδριο με τίτλο "Green Light for Open Access" επικεντρώθηκε στις νέες εξελίξεις για την Ανοικτή Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα, και αποτέλεσε μια από τις επίσημες εκδηλώσεις της Ολλανδικής Προεδρίας της ΕΕ προσελκύοντας πάνω από 150 συμμετέχοντες από φορείς και χρηματοδότες έρευνας, εκδότες και διαμορφωτές πολιτικής από σημαντικό αριθμό κρατών της Ευρώπης. Η Ανοικτή Πρόσβαση αποτελεί άλλωστε μία από τις βασικές προτεραιότητες της Ολλανδικής Προεδρίας.

Το PASTEUR4OA υποστηρίζει την ανάπτυξη και την ενίσχυση των πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2012 για την πρόσβαση και τη διατήρηση της επιστημονικής πληροφορίας και το πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας 2020 για την παροχή Ανοικτής Πρόσβασης σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και δεδομένα. Η επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται μέσω σειράς δράσεων που περιλαμβάνουν τη δημιουργία δικτύου εθνικών εμπειρογνωμόνων, την ανάπτυξη εθνικών προγραμμάτων δράσης με τους διαμορφωτές πολιτικής, την ανταλλαγή πληροφοριών και καλών πρακτικών μέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων, όπως τα περιφερειακά σεμινάρια και η πανευρωπαϊκή συνάντηση των εμπειρογνωμόνων, καθώς και την ανάπτυξη υποστηρικτικού υλικού βάσει των αναγκών των φορέων.

Το συνέδριο του PASTEUR4OA παρείχε τη δυνατότητα παρουσίασης των εξελίξεων που έχουν πραγματοποιηθεί σε σειρά κρατών, με την υποστήριξη του έργου, για την ενίσχυση και ευθυγράμμιση των πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, την ανταλλαγή απόψεων και τη συζήτηση μεταξύ των βασικών συμμετεχόντων στη διαδικασία, καθώς και τη διερεύνηση των θεμάτων που θα απασχολήσουν στο μέλλον τη συζήτηση για την Ανοικτή Πρόσβαση.

Η υιοθέτηση πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης αποτελεί – όπως τονίστηκε από τους συμμετέχοντες - νευραλγικό στοιχείο για τη μετάβαση στο νέο παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης. Η παρουσίαση των στρατηγικών που ακολουθήθηκαν από διαφορετικές χώρες, ανέδειξε την ποικιλία των προσεγγίσεων, καθώς και τη σημασία υιοθέτησης μιας προσέγγισης που θα ενθαρρύνει και θα επιδιώκει τη συμμετοχή του συνόλου των φορέων και η οποία θα περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους. Μέσω των παρουσιάσεων αναδείχθηκε επίσης η σημασία διατύπωσης των σχετικών πολιτικών με σαφή τρόπο. Ταυτόχρονα επισημάνθηκε ότι η εφαρμογή των πολιτικών συνιστά εξίσου σημαντικό στοιχείο με την υιοθέτησή τους. Η επιτυχής εφαρμογή διασφαλίζεται μέσω ενεργειών υιοθέτησης ροών εργασίας, διασφάλισης των απαιτούμενων πόρων, παροχής κινήτρων καθώς και μέσω της οργάνωσης κατάλληλων προγραμμάτων κατάρτισης και ενημέρωσης. Η υιοθέτηση μηχανισμών παρακολούθησης της εφαρμογής των πολιτικών συνιστά στοιχείο το οποίο συζητήθηκε εκτενώς, καθώς διασφαλίζει την επιτυχή εφαρμογή.

Άλλα θέματα τα οποία συζητήθηκαν στο συνέδριο αφορούσαν την Ανοικτή Πρόσβαση στα επιστημονικά δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι από το 2017 και εξής η παροχή Ανοικτής Πρόσβασης θα αποτελεί τον κανόνα για τα προγράμματα του Ορίζοντα. Επισημάνθηκε ωστόσο ότι η πρόβλεψη αυτή δεν σημαίνει ότι το σύνολο των δεδομένων θα είναι ανοικτά, συνέπεια της ύπαρξης ιδιαίτερων λόγων που καθιστούν μη δυνατή την Ανοικτή Πρόσβαση.

Τα κύρια σημεία του συνεδρίου συνοψίζονται σε 6 εντυπωσιακά infographics

Η υποστήριξη που παρείχε το PASTEUR4OA κατέστη δυνατή μέσω της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού δικτύου εμπειρογνωμόνων (του λεγόμενου KnowledgeNet) οι οποίοι – σε συνεργασία με το έργο - διαμόρφωσαν εθνικά προγράμματα δράσης, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες κάθε χώρας. Το υποστηρικτικό υλικό που παράχθηκε στο πλαίσιο του έργου αποτέλεσε ένα πρόσθετο σημαντικό εργαλείο. 

Tο βίντεο της εκδήλωσης

Όπως ανακοινώθηκε στο συνέδριο, το δίκτυο των εμπειρογνωμόνων θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη διαμόρφωση πολιτικών σε εθνικό επίπεδο μετά τη λήξη του PASTEUR4OA μέσω της ένταξης των σχετικών δράσεων του στο έργο OpenAIRE.