Ερευνητικό έργο για τη διερεύνηση των τάσεων θρησκευτικού πλουραλισμού στην Ευρώπη, με χρηματοδότηση του ERC

Η ελληνίδα ερευνήτρια Δρ. Έφη Φωκά, υπεύθυνη του έργου GRASSROOTSMOBILISE, έλαβε χρηματοδότηση Starting Grant από το Eυρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (European Research Council, ERC), ώστε να μελετήσει την επιρροή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) σε εθνικό, τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με τη θρησκεία. Το έργο πρόκειται να αναλύσει τις τάσεις Θρησκευτικού Πλουραλισμού στην Ευρώπη και να εξετάσει κινητοποιήσεις από τη βάση (grassroots) στη σκιά των αποφάσεων του ΕΔΑΔ για θέματα θρησκείας. Το έργο που ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2013 διαρκεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018.

Σχετικά με το GRASSROOTSMOBILISE, κοιτάζοντας πέρα από τη νομική εφαρμογή των αποφάσεων, η Δρ. Έφη Φωκά ελπίζει ότι θα ανακαλύψει πώς αυτές αλλάζουν τις τοπικές αντιλήψεις των θρησκευτικών δικαιωμάτων, τα κινήματα βάσης και την εθνική νομολογία.

Ο ρόλος της θρησκείας στη δημόσια σφαίρα αποτελεί δημοφιλές θέμα για συζήτηση στην Ευρώπη, όπου οι διαφορετικές θρησκείες, της πλειοψηφίας και των μειονοτήτων, αναζητούν τον χώρο τους, συχνά ενάντια στην αντίσταση που εμφανίζουν αντικληρικές, αθεϊστικές ή ανθρωπιστικές ομάδες. Επομένως, είναι ανάγκη να διερευνηθούν τα όρια της θρησκευτικής έκφρασης, καθώς και ο τρόπος εφαρμογής των θεμάτων αυτών στα διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, όπως στον εκπαιδευτικό, στον εργασιακό ή τον δημόσιο χώρο. Από το 1993 το ΕΔΑΔ έχει εντοπίσει περισσότερες από 50 παραβάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας (όπως αυτή προστατεύεται από το άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), οι οποίες συνήθως αφορούν θέματα σχετικά με τα θρησκευτικά σύμβολα, θρησκευτική ενδυμασία και συγκρούσεις ανάμεσα στη θρησκεία και τα δικαιώματα των φύλων.

'Ο αντίκτυπος των υποθέσεων αυτών στους ανθρώπους στο επίπεδο της βάσης είναι εξίσου σημαντικός, αν όχι περισσότερο, σε σύγκριση με τον απόηχο τους από νομικής πλευράς', εξηγεί η Δρ E. Φωκά. 'Περιπτώσεις όπως αυτές εμπνέουν τους ανθρώπους να σκεφτούν τα δικά τους δικαιώματα θρησκευτικής ελευθερίας και συχνά να τους κινητοποιούν να προωθήσουν ή να υπερασπιστούν τα εν λόγω δικαιώματα.'

Το έργο θα μελετήσει μια σειρά από περιπτώσεις του ΕΔΑΔ, όπου στην κάθε υπόθεση θα αναλύονται οι τοπικές αντιδράσεις και οι ενδεχόμενες κινητοποιήσεις θρησκευτικών και μη θρησκευτικών ομάδων. Επίσης, στο πλαίσιο του έργου θα πραγματοποιηθεί έρευνα πεδίου από ομάδα αναλυτών στην Ιταλία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και την Τουρκία. Οι χώρες αυτές επιλέχθηκαν λόγω της υψηλής συμμετοχής τους σε θρησκευτικών δικαιωμάτων περιεχομένου νομικές υποθέσεις.

Το κεντρικό ζήτημα για το ΕΔΑΔ έγκειται στην επιλογή του είδους των ελευθεριών που θα επιτρέψει, καθώς κάποιοι πιστεύουν ότι ελευθερία σημαίνει τον αποκλεισμό των θρησκευτικών συμβόλων, ρούχων ή κηρυγμάτων από τη δημόσια σφαίρα, ενώ, αντίθετα, άλλοι υποστηρίζουν την επιθυμία τους να εκφράζουν τη θρησκεία τους δημόσια.

Στις 7 και 8 Μαρτίου 2014 πραγματοποιήθηκε η εναρκτήρια συνάντηση του προγράμματος GRASSROOTSMOBILISE, κατά την οποία το ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής) φιλοξένησε τα μέλη του έργου και της συμβουλευτικής επιτροπής του. Τα μέλη του έργου ξεκίνησαν την πενταετή τους συνεργασία βοηθώντας την επικεφαλή ερευνήτρια Δρ. Έφη Φωκά να προετοιμαστεί για την έρευνα πεδίου στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο σχετικά με 'grasstops' κινητοποιήσεις γύρω από περιπτώσεις θρησκευτικών ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και συντονίζοντας συλλογικά την μεθοδολογία που θα ακολουθήσουν στην έρευνα πεδίου που θα διεξάγουν και οι μετά-διδακτορικοί ερευνητές στις τέσσερις χώρες που θα εξεταστούν (ξεκινώντας τον Ιανουάριο 2015).

Το έργο GRASSROOTSMOBILISE θα έχει πενταετή διάρκεια, όπου θα διεξαχθεί σε βάθος έρευνα. Η μακροπρόθεσμη φύση της επιχορήγησης του ERC επιτρέπει στη Δρ Ε. Φωκά να πραγματοποιήσει ένα ευρείας έρευνας έργο πάνω σε ένα νέο θέμα. Παρόλο που αυτός ο άξονας έρευνας είναι αρκετά ανεπτυγμένος στις ΗΠΑ, με διάφορες μελέτες για τα κινήματα βάσης γύρω από τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν έχει ακόμα καλυφθεί στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Για πρώτη φορά, η Δρ. Έφη Φωκά θα συγκεντρώσει από κοινού κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και νομικούς εμπειρογνώμονες ώστε να επικεντρωθούν στις εξελίξεις.

'Το ERC μου έδωσε μια φανταστική ευκαιρία και είμαι ένθερμος υποστηρικτής της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης τους, η οποία επιτρέπει πράγματι σε βάθος έρευνα. Πολλοί οργανισμοί χρηματοδότησης παρέχουν επιδοτήσεις για δύο έως τρία έτη, που δεν είναι πάντα αρκετός χρόνος για μεγάλης κλίμακας έργα σε σημαντικά ζητήματα' σχολιάζει η Δρ Ε. Φωκά.

H Έφη Φωκά είνια Ιδρυτική Διευθύντρια του Forum on Religion (2008-2013), στο London School of Economics. Προέρχεται από τον χώρο των πολιτικών επιστημών και είναι διδάκτορας στην πολιτική κοινωνιολογία του London School of Economics. Τα τρέχοντα ερευνητικά ενδιαφέροντά της περιλαμβάνουν τη σχέση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής στον Ευρωπαϊκό χώρο και συγκεκριμένα στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη σχέση μεταξύ θρησκείας, εθνικισμού και εθνικής ταυτότητας, και την Ορθοδοξία στην Ελλάδα και εκτός.

H Δρ Ε. Φωκά ελπίζει ότι η έρευνά της θα αυξήσει την κατανόηση του πώς οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών, στην πραγματικότητα. Μέσω αυτού του έργου θα διερευνηθούν οι διαφορετικές οπτικές γωνίες σχετικά με τη θρησκεία στη δημόσια σφαίρα: από τις θρησκευτικές μειονότητες έως την πλειοψηφία καθώς και από μη θρησκευτικούς ακτιβιστές στους Επισκόπους και τους ιμάμηδες.

Οι χρηματοδοτήσεις του ERC

Στο πλαίσιο του ERC διατίθενται τρία βασικά καθεστώτα επιχορηγήσεων:

• ERC Starting Grant: απευθύνεται σε άριστους ερευνητές που έχουν πάρει τον διδακτορικό τους τίτλο 2-7 χρόνια πριν την ανακοίνωση της προκήρυξης, και έχουν δυναμική και ιδέες. Χρηματοδοτεί την έρευνά τους στην Ευρώπη και τη δυνατότητα να υποστηρίξουν τις δικές τους ερευνητικές ομάδες, δηλαδή αποτελεί επιχορήγηση για συγκρότηση πρώτης ερευνητικής ομάδας.
• ERC Consolidator Grants: απευθύνεται σε άριστους ερευνητές που έχουν πάρει τον διδακτορικό τους τίτλο 7-12 χρόνια πριν την ανακοίνωση της προκήρυξης. Χρηματοδοτεί την έρευνά τους στην Ευρώπη και ενισχύει την πρώτη τους ερευνητική ομάδα.
• ERC Advanced Grant: απευθύνεται σε έμπειρους και καταξιωμένους ερευνητές, σε προηγμένο στάδιο επαγγελματικής σταδιοδρομίας και με διεθνή αναγνώριση, και χρηματοδοτείται η πρωτοποριακή έρευνά τους στην Ευρώπη.

Διατίθενται επίσης δύο επιπλέον πρωτοβουλίες χρηματοδότησης με περιορισμένο προϋπολογισμό:

• ERC Synergy Grant: η δράση ξεκίνησε το 2012 και απευθύνεται σε μικρές ομάδες ερευνητών (2-4 κύριοι ερευνητές και ομάδες τους) που συνεργάζονται σε έναν κοινό διεπιστημονικό στόχο.
• Proof of Concept: η δράση ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2011, απευθύνεται σε ερευνητές που χρηματοδοτούνται ήδη από το πρόγραμμα του ERC και αφορά τη μεταφορά ερευνητικών τους αποτελεσμάτων προς την αγορά.

Το ΕΚΤ Εθνικό Σημείο Επαφής για το Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας για περισσότερα από 15 χρόνια. Το ΕΚΤ υποστηρίζει ως Εθνικό Σημείο Επαφής (National Contact Point) την ελληνική ακαδημαϊκή, ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα για τη συμμετοχή της στον Ορίζοντα 2020 με στόχος τη αύξηση της ποιοτικής και ποσοτικής συμμετοχής των ελληνικών φορέων. Καλύπτοντας όλα τα στάδια των ερευνητικών έργων, από την προετοιμασία της πρότασης έως την υλοποίηση και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι υπηρεσίες του ΕΚΤ περιλαμβάνουν: Πληροφόρηση και Συμβουλευτικές Υπηρεσίες, Λειτουργία Γραφείου Υποστήριξης, Ανάπτυξη και Διακίνηση ενημερωτικού υλικού, Διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων, Εξεύρεση συνεργατών για την συγκρότηση κοινοπραξιών και την από κοινού υποβολή προτάσεων.

Το ΕΚΤ λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τα προγράμματα του Ορίζοντα 2020:

• Επιστημονική Αριστεία: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), Μελλοντικές και αναδυόμενες τεχνολογίες (FET), Δράσεις 'Marie Sklodowska-Curie', Ερευνητικές υποδομές
• Βιομηχανική Υπεροχή: Πρόσβαση σε κεφάλαια κινδύνου, Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICT)
• Κοινωνικές Προκλήσεις:Υγεία, δημογραφική μεταβολή και ευεξία, Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια, Η Ευρώπη σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο - Πολυδεκτικές, καινοτόμες και στοχαστικές κοινωνίες
• Η επιστήμη στην κοινωνία και μαζί με την κοινωνία
• Έρευνα για πυρηνική ενέργεια στο πλαίσιο της συνθήκης Euratom