Δύο νέες Ευρωπαϊκές Συμπράξεις Καινοτομίας (ΕΣΚ) για τις πρώτες ύλες, τη βιωσιμότητα της γεωργίας και την παραγωγικότητα, καθώς και ένα τετραετές σχέδιο δράσης για την ΕΣΚ της ενεργού και υγιούς γήρανσης, η οποία ξεκίνησε πιλοτικά τον Φεβρουάριο του 2011, ανακοίνωσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχος είναι η αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων στους παραπάνω τομείς που έχουν ζωτική σημασία για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας είναι μια νέα έννοια στην εμβληματική πρωτοβουλία 'Ένωση Καινοτομίας' της στρατηγικής 'Ευρώπη 2020'. Σκοπός είναι να διευκολυνθεί η ανάπτυξη καλών ιδεών και η διάθεσή τους στην αγορά. Δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς συνεργάζονται για να ξεπεράσουν εμπόδια, όπως η έλλειψη επενδύσεων, οι παρωχημένες νομοθετικές ρυθμίσεις, η έλλειψη προτύπων και ο κατακερματισμός των αγορών. Κάθε Σύμπραξη καθοδηγείται από ομάδα που προεδρεύει ο Ευρωπαίος Επίτροπος με αρμοδιότητα στον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής. Συνεπικουρείται από εκπροσώπους των κρατών μελών, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κορυφαίους παράγοντες του κλάδου, ερευνητές, την κοινωνία των πολιτών και άλλους φορείς.
Οι ΕΣΚ αποτελούν πλατφόρμες συνεργασίες, δεν υποκαθιστούν τα προγράμματα χρηματοδότησης και υιοθετούν νέα προσέγγιση για την αντιμετώπιση ολόκληρης της αλυσίδας έρευνας-ανάπτυξης-καινοτομίας. Κάθε Σύμπραξη καλείται να επιτύχει έναν φιλόδοξο στόχο έως το 2020 και αναμένεται να αποδώσει αποτελέσματα εντός 1-3 ετών. Οι νέες πρωτοβουλίες της ΕΕ καλύπτουν τα ακόλουθα:
- ΕΣΚ για την αντιμετώπιση των ελλείψεων της Ευρώπης σε πρώτες ύλες
Η ΕΣΚ θα υποστηρίξει την εξερεύνηση, την εξόρυξη και την επεξεργασία πρώτων υλών στην Ευρώπη. Η αξία των ανεκμετάλλευτων ευρωπαϊκών ορυκτών πόρων σε βάθος 500-1.000 μέτρων υπολογίζεται σήμερα στα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι νέες τεχνολογίες θα βοηθήσουν την εξόρυξη σε μεγαλύτερο βάθος, σε πιο απομακρυσμένες περιοχές και υπό δύσκολες συνθήκες. Θα αναληφθούν δράσεις για την ανάπτυξη υποκατάστατων των πρώτων υλών ζωτικής σημασίας και τη βελτίωση της ανακύκλωσης των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και άλλων αποβλήτων. Η βελτίωση της πρόσβασης σε ορυκτά θα ενισχύσει την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, όπως λεπτά φωτοβολταϊκά φύλλα, ενεργειακά αποδοτικό φωτισμό, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, προηγμένα επιβατικά αεροσκάφη, υπέρυθρες οπτικές ίνες και ίνες υάλου.
- ΕΣΚ για τη γεωργική παραγωγικότητα και βιωσιμότητα
Η επισιτιστική ασφάλεια θα αποτελέσει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο τα επόμενα χρόνια, καθώς η παγκόσμια ζήτηση τροφίμων αναμένεται να αυξηθεί κατά 70% έως το 2050, συνοδευόμενη από απότομη αύξηση της ζήτησης για ζωοτροφές, ίνες, βιομάζα και βιοϋλικά. Ταυτόχρονα επιβραδύνεται η αύξηση της παραγωγικότητας, τόσο λόγω της μείωσης των επενδύσεων στη γεωργική έρευνα, όσο και λόγω της αυξημένης πίεσης στο περιβάλλον και στους φυσικούς πόρους. Συνεπώς, η κύρια πρόκληση για τη γεωργία του μέλλοντος δεν είναι μόνο να παράγει περισσότερα, αλλά να παράγει με βιώσιμο τρόπο.
Η ΕΣΚ θα προωθήσει τη συνεργασία ερευνητών, γεωργών και άλλων φορέων, ώστε να διευκολύνεται τόσο η ενημέρωση των επιστημόνων σχετικά με τις πρακτικές ανάγκες της γεωργίας, όσο και η μεταφορά της τεχνολογίας από την επιστήμη στη γεωργική πρακτική. Η Σύμπραξη θα αποτελέσει μια λειτουργική διεπαφή μεταξύ γεωργίας, βιοοικονομίας, επιστήμης και άλλων πτυχών σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα χρησιμεύσει ως καταλύτης για τον συντονισμό και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών πολιτικών για την Αγροτική Ανάπτυξη, την Έρευνα και την Καινοτομία. Οι δύο πρωταρχικοί στόχοι είναι η προώθηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας του γεωργικού τομέα (αναστροφή της πρόσφατης τάσης μείωσης των κερδών παραγωγικότητας έως το 2020) και η βιωσιμότητα της γεωργίας (διασφάλιση της λειτουργικότητας του εδάφους σε ικανοποιητικό επίπεδο έως το 2020).
- ΕΣΚ για την ενεργό και υγιή γήρανση
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μία από τις σοβαρότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Ο αριθμός των Ευρωπαίων πολιτών ηλικίας 65 ετών και άνω θα διπλασιαστεί μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, από 87 εκατομμύρια το 2010 σε 148 εκατομμύρια το 2060. Αυτό αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για τα ευρωπαϊκά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής μέριμνας, αλλά και ευκαιρία επανασχεδιασμού των εν λόγω συστημάτων προς το συμφέρον των ασθενών, των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης και των καινοτόμων επιχειρήσεων.
Η ΕΣΚ ανταποκρίνεται στις παραπάνω προκλήσεις και, σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση της ΕΕ, δεσμεύεται για:
- την προκήρυξη πρόσκλησης προς τους ενδιαφερομένους να δεσμευθούν για συγκεκριμένες δράσεις σχετικά με την καινοτομία για ενεργό και υγιή γήρανση
- την καθιέρωση, από τον Απρίλιο του 2012, μιας «αγοράς για καινοτόμες ιδέες» που θα βοηθά τους ενδιαφερόμενους να βρίσκουν εταίρους, να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές και να διαδίδουν δεδομένα τεκμηρίωσης
- την εναρμόνιση και αποτελεσματική χρήση των χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ, όπως το Πρόγραμμα για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία (CIP), το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την έρευνα και το Πρόγραμμα για την Υγεία
- την αντιμετώπιση ρυθμιστικών θεμάτων και θεμάτων τυποποίησης, π.χ. με στήριξη της ανάπτυξης ενός νέου πλαισίου της ΕΕ για δοκιμές διαλειτουργικότητας, επισήμανση ποιότητας και πιστοποίηση στην ηλεκτρονική υγεία.