Βασική και εφαρμοσμένη έρευνα βραβεύονται με το βραβείο Descartes 2003

Δύο διακεκριμένες ερευνητικές ομάδες, στις οποίες συμμετέχουν ερευνητές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μοιράστηκαν πρόσφατα το βραβείο Descartes 2003, αξίας 1 εκατ. ευρώ, για την έρευνα, βασική και εφαρμοσμένη, που έχουν πραγματοποιήσει τα τελευταία χρόνια.

Σε χαιρετισμό του ο Επίτροπος για την Έρευνα Philippe Busquin τόνισε ότι τα βραβεία αποτελούν μια μοναδική αναγνώριση της διεθνούς συνεργασίας και της επιστημονικής αριστείας. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι 'Τα βραβεία δείχνουν  ότι δεν είναι εύκολος ο διαχωρισμός ανάμεσα στη βασική και στην εφαρμοσμένη έρευνα, καθώς αυτές είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η βασική έρευνα οδηγεί αναπόφευκτα σε χρήσιμες εφαρμογές'.

Οι νικητές του βραβείου Descartes αναδείχθηκαν από μια τελική λίστα στην οποία περιλαμβάνονταν οι οκτώ καλύτερες υποψηφιότητες, όπως αυτές επιλέχθηκαν από προτάσεις που υπέβαλαν 230 ερευνητικές ομάδες και στις οποίες συμμετείχαν 900 περίπου ερευνητές. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η αύξηση, σε σχέση με το 2002, της συμμετοχής των υπό ένταξη χωρών, καθώς και των γυναικών επιστημόνων, οι οποίες είχαν συντονιστικό ρόλο στις δύο από τις οκτώ τελικές υποψηφιότητες.

Το 1ο βραβείο, αξίας 700.000 ευρώ απονεμήθηκε σε μια ομάδα επιστημόνων από τη Μ. Βρετανία, το Βέλγιο, τη Σουηδία, τη Γερμανία και την Ολλανδία με επικεφαλής τον καθ. Richard Friend του Παν/μίου του Cambridge, για την έρευνά τους όσον αφορά την αξιοποίηση των πολυμερικών διόδων φωτοεκπομπής (polymeric light emitting diodes, PLEDs) σε οθόνες υπολογιστών και τηλεόρασης.

Η ανακάλυψη της ερευνητικής ομάδας του R. Friend, το 1989, ότι η ηλεκτρική διέγερση ορισμένων πλαστικών-ημιαγωγών είχε ως αποτέλεσμα τη φωτοεκπομπή αυτών, οδήγησε σε έρευνες για την αξιοποίηση αυτής της ιδιότητας στην ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών, όπως στην κατασκευή οθονών χαμηλότερου κόστους και χωρίς περιορισμούς όσον αφορά το μέγεθος, που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις διαδεδομένες οθόνες υγρών κρυστάλλων.

Η νέα τεχνολογία αναμένεται να έχει ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών σε τηλεοράσεις, wallpaper κ.λπ. H εταιρεία Philips έχει ήδη ενσωματώσει αυτή την τεχνολογία, με την παράγωγη μονόχρωμων οθονών για τη νέα ηλεκτρική μηχανή ξυρίσματος 'Spectra'. Σύμφωνα όμως με τον R. Friend, η πραγματική εμπορική επιτυχία θα πραγματοποιηθεί με την παραγωγή οθονών πλήρους χρωματικού φάσματος, η οποία εκτιμάται ότι θα είναι δυνατή σε δύο με τρία χρόνια.

Το 2ο βραβείο, αξίας 300.000 ευρώ, απονεμήθηκε σε ένα ερευνητικό έργο που προτείνει ένα νέο μοντέλο εκτίμησης των μεταβολών στην περιστροφή του άξονα της Γης, συνεισφέροντας έτσι στη μεγαλύτερη ακρίβεια των μετρήσεων των παγκόσμιων συστημάτων προσδιορισμού θέσης και πλοήγησης.

Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας είναι η καθηγήτρια Veronique Dehant του Βασιλικού Αστεροσκοπείου του Βελγίου, η οποία συνεργάζεται με ερευνητές από τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Τσεχία, την Ουκρανία και τη Ρωσία. Από τη σχετική έρευνα έχει διαμορφωθεί ένα μοντέλο αναφοράς, υψηλής ακρίβειας, που προβλέπει τις μελλοντικές αλλαγές στον άξονα της Γης.

Ειδικότερα, οι ερευνητές πραγματοποίησαν σημαντικά βήματα στην κατανόηση και μοντελοποίηση των φυσικών διαδικασιών που συνδέονται με την κλόνηση του άξονα της Γης (λόγω της αλλαγής της θέσης της Σελήνης σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς της Γης, προκαλείται περιοδική κλόνηση του άξονα περιστροφής της Γης η οποία επαναλαμβάνεται κάθε 19 περίπου έτη).

Το νέο μοντέλο αναμένεται να έχει σημαντικές εφαρμογές σε ευρωπαϊκά και διεθνή δορυφορικά συστήματα εντοπισμού θέσης και πλοήγησης, όπως το Galileo, ενώ αναμένεται να βοηθήσει στην κατανόηση των διεργασιών στην επιφάνεια και στο εσωτερικό της Γης και να βελτιώσει την αξιοπιστία των γεωφυσικών μετρήσεων.

Στις τελικές όμως υποψηφιότητες για το βραβείο Descartes υπήρχε και ελληνική παρουσία. Πρόκειται για το έργο 'Tsunami hazard assessment and mitigation studies' αντικείμενο του οποίου είναι η μελέτη και κατανόηση των τσουνάμι (μεγάλων παλιρροϊκών κυμάτων) και η προστασία των παράκτιων περιοχών της Ευρώπης. Συντονιστής του έργου είναι ο ερευνητής Γεράσιμος Παπαδόπουλος από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενώ συμμετέχουν ερευνητές από την Ιταλία, την Τουρκία και την Ιαπωνία.

Στόχος του έργου είναι να καλύψει το έλλειμμα επιστημονικής πληροφόρησης σχετικά με τα τσουνάμι στην Ευρώπη, ιδιαίτερα όσον αφορά τους μηχανισμούς γένεσης και διάδοσής τους, και τα πλημμυρικά φαινόμενα. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι ερευνητές κατέγραψαν σε έναν ενιαίο κατάλογο όλα τα τσουνάμι που παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη από το 17ο αιώνα. Επιπλέον, ανέπτυξαν νέες μεθόδους για την προσομοίωση των κυμάτων με υπολογιστικές τεχνικές, τη μέτρηση της έντασης των τσουνάμι (προτάθηκε νέα κλίμακα της έντασης, συγκρίσιμη με την κλίμακα Ρίχτερ για τους σεισμούς) και την εκτίμηση της επικινδυνότητάς τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά τα καταστροφικά θαλάσσια κύματα στη Ρόδο (Μάρτιος 2002) και στο Stromboli της Ιταλίας (Δεκέμβριος 2002), οι ερευνητές διαθέτουν σήμερα πειραματικά συστήματα προειδοποίησης σε περίπτωση εμφάνισης παλιρροϊκών κυμάτων.