Η ακαδημαϊκή & ερευνητική κοινότητα αναζητά συνεχώς νέους τρόπους για την εξασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης στην επιστημονική γνώση. Οι εκδόσεις Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης (Diamond Open Access) προσφέρουν δωρεάν πρόσβαση στο περιεχόμενο χωρίς οικονομικά εμπόδια για τους συγγραφείς και τους αναγνώστες. Σε αυτό το πλαίσιο, το εργαλείο DOAS (Diamond Open Access Standard), που έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου DIAMAS, έρχεται να ορίσει τα πρότυπα ποιότητας για αυτές τις εκδόσεις.
Τι είναι το DOAS;
Το DOAS είναι ένας τεχνικός οδηγός αλλά και ένα πρακτικό μέσο για την αξιολόγηση της ποιότητας στις επιστημονικές δημοσιεύσεις. Συνδυάζοντας εκτενείς κατευθυντήριες γραμμές και ένα εργαλείο αυτοαξιολόγησης, το DOAS διασφαλίζει και προάγει την ποιότητα και την αξιοπιστία στις εκδόσεις Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης.
Το εργαλείο αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου DIAMAS (Developing Institutional Open Access Publishing Models to Advance Scholarly Communication), στο οποίο συμμετέχει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).
Ο όρος Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση (Diamond Open Access) αναφέρεται σε δημοσιεύσεις που είναι ελεύθερα προσβάσιμες σε όλους, χωρίς να απαιτείται ούτε συνδρομή από τους αναγνώστες, αλλά ούτε και έξοδα δημοσίευσης από τους συγγραφείς όπως συμβαίνει στην Χρυσή Ανοικτή Πρόσβαση (Gold Open Access). Ο στόχος όσον αφορά την Ανοικτή Πρόσβαση είναι να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης, και το έργο DIAMAS συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση.
Κύρια Χαρακτηριστικά του DOAS
- Υψηλά Πρότυπα Κριτικής Αξιολόγησης: Το DOAS θέτει αυστηρές απαιτήσεις για τη διαδικασία κριτικής αξιολόγησης από ομοτίμους (peer review), εξασφαλίζοντας την επιστημονική εγκυρότητα των δημοσιεύσεων.
- Διαφάνεια: Στις εκδόσεις Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης που ακολουθούν το DOAS, δημοσιεύονται λεπτομερείς πληροφορίες για τις διαδικασίες αξιολόγησης, τις πηγές χρηματοδότησης και τις πολιτικές δημοσίευσης.
- Προσβασιμότητα και Συμμετοχικότητα: Το DOAS ενθαρρύνει τη συμμετοχή της ευρύτερης επιστημονικής κοινότητας, παρέχοντας ελεύθερη πρόσβαση σε όλους χωρίς οικονομικούς περιορισμούς.
- Βιωσιμότητα: Το DOAS προάγει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των εκδόσεων μέσω συνεργασιών με ακαδημαϊκά ιδρύματα, κυβερνήσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.
Οφέλη από την Εφαρμογή του DOAS
- Ενίσχυση της Ποιότητας: Οι εκδόσεις που ακολουθούν τα πρότυπα του DOAS διασφαλίζουν ότι η ποιότητα των δημοσιεύσεων παραμένει υψηλή και αξιόπιστη.
- Αύξηση της Εμπιστοσύνης: Οι ερευνητές και το ευρύ κοινό μπορούν να έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις εκδόσεις Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης που συμμορφώνονται με το DOAS.
- Προώθηση της Ανοιχτής Πρόσβασης: Με την ενίσχυση της ποιότητας και της διαφάνειας, το DOAS συμβάλλει στην ευρύτερη αποδοχή και υιοθέτηση του μοντέλου των εκδόσεων Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης.
Το DOAS αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ποιότητας και της αξιοπιστίας στις εκδόσεις Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης. Μέσω της καθιέρωσης αυστηρών προτύπων και διαφανών διαδικασιών, το DOAS προάγει την ανοικτή και ελεύθερη πρόσβαση στην επιστημονική γνώση, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στην ακαδημαϊκή δημοσίευση και διευκολύνοντας την ευρύτερη συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας.
Παρακολουθήστε το βίντεο για αυτοαξιολόγηση μέσω του DOAS
Συμμετοχή του ΕΚΤ στο DIAMAS
Το ευρωπαϊκό έργο DIAMAS (Developing Institutional Open Access Publishing Models to Advance Scholarly Communication), προϋπολογισμού 3 εκατ. ευρώ, χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Ορίζοντα Ευρώπη και έχει διάρκεια 3 χρόνια. Στόχος του έργου είναι η χαρτογράφηση του πεδίου της Διαμαντένιας Ανοικτής Πρόσβασης (Diamond Open Access) στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ), καθώς και η ανάπτυξη κοινών προτύπων, οδηγιών και πρακτικών για τον εκδοτικό τομέα που δραστηριοποιείται στη Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση. Οι 23 φορείς, από 12 ευρωπαϊκές χώρες, που απαρτίζουν την κοινοπραξία που υλοποιεί το έργο θα διατυπώσουν συστάσεις προς τα ερευνητικά κέντρα ώστε να συντονιστεί η βιώσιμη υποστήριξη για δραστηριότητες σχετικές με εκδόσεις που διατίθενται με Διαμαντένια Ανοικτή Πρόσβαση, στην Ευρώπη.
Η συμμετοχή του ΕΚΤ στο έργο DIAMAS ενισχύει την Ανοικτή Πρόσβαση και την ποιότητα στις επιστημονικές εκδόσεις στην Ελλάδα και ευρύτερα.
Ειδικότερα συμβάλλει στην ενίσχυση της Ανοικτής Πρόσβασης και της ποιότητας των επιστημονικών εκδόσεων μέσω:
- Εκπαίδευσης και Κατάρτισης: Παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων για τους εκδότες και τους ερευνητές σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές στις Diamond OA εκδόσεις.
- Τεχνικής Υποστήριξης: Προσφορά τεχνικής υποστήριξης και εργαλείων για την ανάπτυξη και τη διαχείριση των ανοιχτών επιστημονικών περιοδικών.
- Δημιουργίας Δικτύων: Διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των ερευνητικών και ακαδημαϊκών κοινοτήτων μέσω της δημιουργίας δικτύων και πλατφορμών επικοινωνίας.
Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα οφέλη στη διάχυση της επιστημονικής γνώσης:
- Αύξηση της Ορατότητας των ελληνικών ερευνητικών αποτελεσμάτων σε διεθνές επίπεδο.
- Βελτίωση της Ποιότητας: Οι εκδότες και οι ερευνητές μπορούν να επωφεληθούν από τα πρότυπα ποιότητας του DOAS, βελτιώνοντας την επιστημονική αξιοπιστία των δημοσιεύσεων τους.
- Προώθηση της Καινοτομίας: Η Aνοικτή Πρόσβαση διευκολύνει τη διάχυση της γνώσης και την προώθηση της καινοτομίας στην επιστημονική κοινότητα.