Τα πολιτιστικά δεδομένα αφηγούνται: Παρουσίαση των Θεματικών Εκθέσεων του SearchCulture.gr στο Διεθνές Συνέδριο DARIAH 2022

Το ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ερευνητικής Υποδομής για τις Τέχνες και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες DARIAH πραγματοποιήθηκε από 31 ΜαΪου έως 3 Ιουνίου 2022 στην Αθήνα. Στο πρώτο υβριδικό συνέδριο μετά την πανδημία, τα μέλη του δικτύου DARIAH -ένα ενεργητικό δίκτυο με αποστολή την ενδυνάμωση των ακαδημαϊκών & ερευνητικών κοινοτήτων με ψηφιακή τεχνογνωσία- συναντήθηκαν για να ανταλλάξουν στρατηγικές, ιδέες, πρακτικές και μεθοδολογίες για τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες.

Σε αυτή τη συνάντηση της κοινότητας DARIAH, αναδείχθηκε η δύναμη της Αφήγησης (Storytelling) στις Τέχνες και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες, και πώς αυτή οδηγεί στη δημιουργία συναισθημάτων και γνώσης. Η δύναμη της αφήγησης ως μέσο επίτευξης κατανόησης και δημιουργίας γνώσης είναι βαθιά ενσωματωμένη στους ανθρώπινους πολιτισμούς, φθάνοντας μέχρι τα γραπτά μας αρχεία και κοιτάζοντας τόσο μπροστά όσο και η τεχνολογική μας φαντασία. Το πώς συγκεντρωνόμαστε, μοιραζόμαστε και χρησιμοποιούμε τις ιστορίες μάς λέει πολλά για το ποιοι είμαστε, πώς διασκεδάζουμε και εκπαιδεύουμε, πώς χτίζουμε ταυτότητες και κατανοούμε τον κόσμο, πώς σχετιζόμαστε με το παρελθόν και το μέλλον μας.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) συμμετείχε στο Συνέδριο με την εισήγηση “Storymaking by design: curating querybased virtual exhibitions on the greek national cultural aggregator“, την οποία παρουσίασε η αρχαιολόγος και επιμελήτρια του SearchCulture.gr Αγάθη Παπανότη.

Η παρουσίαση εστίασε στις Θεματικές Εκθέσεις του εθνικού συσσωρευτή ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr, οι οποίες αποτελούν επιμελημένες διόδους στο ποικιλόμορφο περιεχόμενο που συγκεντρώνεται στον εθνικό συσσωρευτή από πολλούς διαφορετικούς φορείς. Στις Θεματικές Εκθέσεις, ψηφιακά αντικείμενα από διαφορετικές συλλογές, που έχουν νοηματική συνάφεια, αφηγούνται ιστορίες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. 

Στην εισήγησή της η Αγάθη Παπανότη εξήγησε τη μεθοδολογία της σημασιολογικής επιμέλειας που γίνεται στο SearchCulture.gr και έδειξε πώς αξιοποιούνται οι εμπλουτισμοί για τη δημιουργία έξυπνων αναζητήσεων. Χαρακτηριστικά επεσήμανε ότι “σε ένα συσσωρευτή, κάθε καλή αναζήτηση λέει μια ιστορία”. 

Επίσης, παρουσιάστηκε η Φόρμα Εικονικών Εκθέσεων, για τη συγκρότηση εικονικών εκθέσεων στο συσσωρευτή και έγινε περιήγηση στις διάφορες Θεματικές Εκθέσεις που έχει δημιουργήσει η ομάδα του SearchCulture.gr. Μέσω μιας εξελιγμένης διεπαφής, η Φόρμα Εικονικών Εκθέσεων επιτρέπει στους επιμελητές να κατασκευάζουν θεματικές εκθέσεις, ομαδοποιώντας τεκμήρια που ανακτώνται μέσω στοχευμένων ερωτημάτων. 

Οι εκθέσεις σχεδιάζονται σε δίγλωσση διεπαφή και περιλαμβάνουν μια βασική εικόνα, τίτλο και υπότιτλο, ένα ερμηνευτικό κείμενο, άλλους πόρους και βιβλιογραφία, ενώ παρουσιάζονται μέσω μιας λειτουργικής διεπαφής σε μια ειδική σελίδα. Στην εισήγηση παρουσιάστηκαν οι μεθοδολογίες επιλογής περιεχομένου και το εννοιολογικό πλαίσιο δημιουργίας των εκθέσεων, καθώς και η επιμελητική στρατηγική που ακολουθείται για την προβολή του πλούτου του περιεχομένου που συσσωρεύεται στο SearchCulture.gr.

Όπως τόνισε η Αγάθη Παπανότη, βασική έμπνευση για την ανάπτυξη αυτής της νέας λειτουργικότητας ήταν το γεγονός ότι εκτελώντας τις ροές εργασίας εμπλουτισμού, παρατηρήθηκε ότι αναδύονταν ποικίλες ιστορίες: μια σειρά παιδικών φωτογραφικών πορτραίτων από την αρχή του προηγούμενου αιώνα, πολλές παραδοσιακές ενδυμασίες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, παρτιτούρες και τεκμήρια που περιγράφουν το Ρεμπέτικο, αρχεία από τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ένταξη των προσφύγων στον ελλαδικό χώρο. 

Αναδεικνύονται, με αυτόν τον τρόπο, οι συναρπαστικές δυνατότητες διασυνδέσεων ανάμεσα σε τεκμήρια, αποτέλεσμα της εκτεταμένης ψηφιακής επιμέλειας που γίνεται από το ΕΚΤ. Οι Θεματικές Εκθέσεις είναι μια υπηρεσία ανακάλυψης στον συσσωρευτή η οποία καταδεικνύει πώς τα τεκμήρια μπορούν να δράσουν συνεργατικά, προκαλώντας διανοητικές, συναισθηματικές και δημιουργικές αντιδράσεις, ενεργοποιώντας εννοιολογικές συνδέσεις και παρέχοντας αισθητικές, αισθητηριακές και συναισθηματικές εμπειρίες σε ποικίλα πλαίσια. Καλλιεργούν σχέσεις μεταξύ τεκμηρίων, ανθρώπων, τοποθεσιών και γεγονότων με απρόβλεπτους, αλλά δημιουργικούς τρόπους και ενέχουν τεράστια δυναμική για storytelling. 

Στην πραγματικότητα οι εκθέσεις δίνουν τη δυνατότητα να γίνει κάποιος virtual curator, φτιάχνοντας, με την έξυπνη αναζήτησή του μια έκθεση σε έναν εικονικό χώρο όπου οι τοίχοι είναι ρευστοί: με κάθε επιμερισμό αποτελεσμάτων με τα φίλτρα, δημιουργείται ένα νέο «δωμάτιο». Μικρότερες θεματικές ενότητες εμφανίζονται με κάθε κλικ, κάνοντας την όλη διαδικασία ιδιαίτερα βιωματική και δημιουργική. Το παιγνιώδες στοιχείο της ανακάλυψης ιστοριών μέσα από αναζητήσεις και φιλτραρίσματα δραστηριοποιεί το  μέρος του εγκεφάλου μας που αγαπάει τη γνώση, τη διασύνδεση πληροφοριών και τον εγκυκλοπαιδισμό.