Κανένα κομμάτι της υλικής λαϊκής παράδοσης δεν μας είναι πιο προσφιλές από ό,τι οι ελληνικές τοπικές φορεσιές. Τις έχουμε δει φορεμένες σε γλέντια στο χωριό, φυλαγμένες σε μπαούλα ως ενθύμιο, κρεμασμένες σε προθήκες μουσείων. Χρωματιστές, πλουμιστές, χειροποίητες και ολόμαλλες, μας συνδέουν με τις γενιές προγόνων μας που τις κέντησαν και τις φόρεσαν. Στον συσσωρευτή πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr, που αναπτύσσεται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (EKΤ), μπορείτε να εξερευνήσετε εκατοντάδες φορεσιές από όλη την Ελλάδα και ίσως να εντοπίσετε φορεσιές από τον ιδιαίτερο τόπο καταγωγής σας.
Στην παραδοσιακή ελληνική κουλτούρα, κάθε φορεσιά "κουβαλάει" μηνύματα για την κοινωνική θέση ενός ατόμου, κυρίως της γυναίκας. Ως ένα σύνθετο σημειολογικό πορτρέτο, το οποίο ερμηνεύεται από μέλη της τοπικής κοινότητας, η φορεσιά καταδεικνύει αν μια γυναίκα είναι ελευθερη ή παντρεμένη, αν είναι νεόνυμφη, αν έχει κάνει παιδιά ή είναι χήρα. Ένα παράδειγμα αυτής της πολύπλοκης σημειολογίας είναι τα περισσότερα από 40 μοτίβα που κοσμούν τις θρακιώτικες σαρακατσάνικες φορεσιές. Συνδυασμοί αυτών των μοτίβων δείχνουν όχι μόνο τον τόπο προέλευσης, αλλά και την κοινωνική θέση, το επάγγελμα και τη λεπτομερή οικογενειακή κατάσταση ενός ατόμου, ιδίως των γυναικών.
Ειδικά οι γαμήλιες γυναικείες φορεσιές, οι οποίες είναι και η πλειοψηφία όσων διασώζονται, στόχο είχαν να υπογραμμίσουν την ευμάρεια και την κοινωνική θέση της οικογένειας της νύφης. Η γαμήλια φορεσιά σχεδιαζόταν με λεπτομέρεια και η υλοποίησή της κρατούσε μήνες, με αποτέλεσμα μια σημειολογική αθφονία μηνυμάτων η οποία εκφραζόταν με κοσμήματα και χρώματα, κεντίδια, διακοσμητικά στοιχεία και διαστρωμάτωση υφασμάτων και υφών. Το ένα χαρακτηριστικό που είχαν κοινό από όποια περιοχή της Ελλάδας και να προερχόταν οι γαμήλιες φορεσιές ήταν η υπερβολή: κοσμήματα και πολύπλοκα στολίδια κάλυπταν όλο το σώμα της νύφης, κάνοντας τη φορεσιά ιδιαίτερα βαριά, πάνω από 30 κιλά.
Ανατρέξτε στην ψηφιακή συλλογή της Ιστορικής & Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (EIM) και απολαύστε φορεσιές από το Καστελλόριζο, τη Σκόπελο, το Ζαγόρι Ηπείρου, την Καστοριά, το Μέτσοβο, την Κερασούντα, τη Ρόδο, τη Χίο, την Τήλο, την Αιτωλοακαρνανία και τη Μικρά Ασία. Στη συλλογή του Δήμου Μάνδρας- Ειδυλλίας μπορείτε επίσης να βρείτε την ιστορική φορεσιά του Ρουμλουκιού, η οποία φημολογείται ότι στυλιστικά αποτελεί συνέχεια της μακεδονικής στρατιωτικής φορεσιάς (τιμή που αποδόθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο στις γυναίκες στο Ρουμλούκι για τη γενναιότητά τους), αλλά και της Καραγκούνας, των Σαρακατσάνων και του Σουλίου. Μην ξεχάσετε να επισκεφτείτε την ψηφιακή συλλογή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας, στην οποία μπορείτε να πλοηγηθείτε σε περισσότερες από 100 παραδοσιακές φορεσιές.
Στο SearchCulture.gr ξεχωρίζει επίσης η συλλογή του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης που περιέχει 345 τεκμήρια παραδοσιακού πολιτισμού και του πρόσφατου παρελθόντος μας. Τεκμήρια λαϊκής παράδοση μπορείτε, επίσης, να αναζητήσετε στις ψηφιακές συλλογές του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος "Βασίλειος Παπαντωνίου" (ΠΛΙ), του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού του Δήμου Καλαμαριάς, του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής Θεσσαλονίκης.
Οι ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές στο SearchCulture.gr
| Τεκμήριο | Περιγραφή Τεκμηρίου | Πάροχος |
 |
Αποτελείται από το κοντοβράτσι, το μεταξωτό πουκάμισο, το καβάδι, το μεταξωτό ζώσμα και το βελούδινο χρυσοκεντημένο κοντόχι, γιλέκο στολισμένο ολόγυρα με γούνα. Τη φορεσιά συμπληρώνουν μάλλινες πλεκτές κάλτσες και χρυσοκεντημένα βελούδινα πασούμια. Το στόλισμα του κεφαλιού αποτελείται από το φεσάκι, το ραξίνι, το κασκί και το κρέπι, 18ος αι. |
|
 |
Γιορτινή φορεσιά από τον Αρχάγγελο Ρόδου. Αποτελείται από βαμβακερή βράκα με κεντήματα στις απολήξεις, άσπρο βαμβακερό πουκάμισο με κεντήματα στον ποδόγυρο, πολύπτυχο μεταξωτό φόρεμα και χρυσοΰφαντο μεταξωτό γιλέκο. Στη μέση δένει πλεκτή μεταξωτή ζώνη και στο κεφάλι φοράει σκούρο βαμβακερό τσεμπέρι (μαντίλι) και χρυσοκέντητη μεταξωτή τσιπιά (μαντίλι), 18ος αι. |
|
 |
Φορεσιά αρχοντική του Πόντου, Κερασούντα. Αποτελείται από μεταξωτό πουκάμισο, μεταξωτή βράκα, καβάδι (επενδύτης) και βελούδινο γιλέκο με ασημοκεντήματα. Στη μέση δένει μαντίλι μεταξωτό πολύχρωμο και στο κεφάλι φοράει τεπέ (μικρό στρογγυλό κάλυμμα κεφαλής) με χρυσοκεντήματα και φλουριά, 18ος αι. |
|
 |
Γιορτινή φορεσιά από τη Μ. Ασία. Αποτελείται από το άσπρο μεταξωτό πουκάμισο, τη μεταξωτή βράκα, το μεταξωτό καβάδι, το γιλέκο και τη μεταξωτή ριγωτή ποδιά. Στη μέση τυλίγεται αρχαχνοΰφαντο σταμπωτό μαντίλι. Το κεφάλι στολίζει κόκκινο φεσάκι, στο οποίο είναι τυλιγμένο μαντίλι από χρυσοΰφαντο ύφασμα, 19ος αι. |
|
 |
Ανδρική φορεσιά από το Μέτσοβο Ηπείρου. Αποτελείται από μεταξωτό μαύρο πουκάμισο, μάλλινο μαύρο τσαμαντάνι (γιλέκο) και φουστανέλα. Ολόγυρα στη μέση δένει μάλλινο καφέ ζωνάρι, στο κεφάλι φοράει μαύρο καλπάκι (είδος καπέλου) και στα πόδια μάλλινες κάλτσες και μαύρα τσαρούχια, 19ος-20ος αι. |
|
 |
Η φορεσιά του Σουλίου. Η φορεσιά του Σουλίου φοριόταν και στα 49 χωριά και τις 9 κοινότητες της επαρχίας, αλλά πλέον φοριέται μόνο από τις ηλικιωμένες. Συχνά εμφανίζεται με το όνομα καφτάνια, λόγω του καφτανιού, που είναι βασικό στοιχείο της φορεσιάς. Τα κύρια μέρη της φορεσιάς είναι: η φανέλλα, το πουκάμισο, το μισοφόρι, το μισοφούστανο, η φουστάνα, το καφτάνι, το ζουνάρι, η ζούνα, η ποδιά, τα τσουράπια και τα καντούρια. |
|
 |
Η φορεσιά των Σαρακατσάνων. Η φορεσιά των Σαρακατσάνων στην τελευταία της εξέλιξη διακρίνεται σε δύο τύπους. Τη μία φορούν οι Σαρακατσάνοι από τη Δυτική Μακεδονία έως και τη βόρεια Πελοπόννησο και την άλλη από την Κεντρική Μακεδονία έως τη Ροδόπη. Οι Σαρακατσάνοι είναι νομάδες κτηνοτρόφοι με γνήσια ελληνική καταγωγή, με ρίζες χαμένες στους αιώνες. |
|
 |
Η καραγκούνικη φορεσιά. Η καραγκούνικη φορεσιά συναντάται σε σκορπισμένα Καραγκουνοχώρια γενικά στο Θεσσαλικό κάμπο, στην Καρδίτσα και στα δυτικά της, βορειοδυτικά έξω από τα Τρίκαλα και την Καλαμπάκα, αλλά και βορειότερα ως τον Τύρναβο, τη Λάρισα. Ανατολικά συναντάται έως τα Φάρσαλα και νότια ως το Δομοκό. Παρά την εκτεταμένη έκταση που καταλαμβάνουν οι Καραγκούνηδες που ζούσαν στα βουνά δεν είχαν καμία σχέση με τους Καραγκούνηδες του κάμπου. |
|
 |
Η φορεσιά του Ρουμλουκιού. Η φορεσιά του Μακεδονικού χωριού του Νομού Πέλλας, είναι ξεχωριστή από τις υπόλοιπες ελληνικές φορεσιές με σημαντική παράδοση που φημίζεται να φτάνει έως τον Μέγα Αλέξανδρο. Ανήκει στην κατηγορία των φορεσιών με το καβάδι. Η φορεσιά χαρακτηρίζεται από τον ιδιόμορφο κεφαλόδεσμο, που μοιάζει με περικεφαλαία και ονομάζεται τοπικά το «κατσούλι», ενώ είναι σημάδι ελληνικής καταγωγής της φορεσιάς. |
|
 |
Παραδοσιακή φορεσιά νεαρής Κερκυραίας. (Άδεια χρήσης: CC BY-SA 4.0). |
Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης |
 |
Πορτραίτο τριών κοριτσιών με παραδοσιάκη φορεσιά του Μεσολογγίου. (Άδεια χρήσης: In Copyright (InC). Σε καθεστώς Πνευματικής Ιδιοκτησίας - Περιορισμένη Χρήση). | Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)- Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης |
 |
Γυναικεία γιορτινή φορεσιά Καστοριάς, κατά τη φωτογράφιση για το Ημερολόγιο του ΛΕΜΜ-Θ, του έτους 1985. (Άδεια χρήσης: CC BY-NC-ND 3.0 GR). | Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης |
 |
Ανδρική και γυναικεία φορεσιά από την Ορεινή Σερρών, κατά τη φωτογράφιση για το Ημερολόγιο του ΛΕΜΜ-Θ, του έτους 1982. (Άδεια χρήσης: CC BY-NC-ND 3.0 GR). | Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης |
 |
Φορεσιά Γρεβενιώτικη. (Άδεια χρήσης: In Copyright (InC). Σε καθεστώς Πνευματικής Ιδιοκτησίας - Περιορισμένη Χρήση). |
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας |
Το ΕΚΤ και ο ψηφιακός δημόσιος χώρος για τον πολιτισμό
Το ΕΚΤ, σε συνεργασία με έγκριτους φορείς, προωθεί την ιδέα ενός ψηφιακού δημόσιου χώρου για τον πολιτισμό που παράγεται στην Ελλάδα. Στη διαδικτυακή πύλη SearchCulture.gr συγκεντρώνονται τεκμήρια από σημαντικές συλλογές, ενώ διευρύνεται διαρκώς το διαθέσιμο πολιτιστικό περιεχόμενο. Ταυτόχρονα, το ΕΚΤ συμβάλλει στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού τροφοδοτώντας την Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Europeana με περιεχόμενο κατόπιν συμφωνίας με τους φορείς. Στόχος του ΕΚΤ είναι η διάχυση της γνώσης με τους ελάχιστους δυνατούς περιορισμούς, η δημιουργία νέων διαδικασιών κατανόησης του σύγχρονου πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών στο δημόσιο πολιτιστικό αγαθό.
Αν διαθέτε ψηφιακές πολιτιστικές συλλογές, ενημερωθείτε για τα οφέλη και τον τρόπο ένταξης των συλλογών σας στο SearchCulture.gr και γίνετε μέλος ενός ισχυρού δικτύου φορέων πολιτισμού!
H αναβάθμιση και επέκταση του SearchCulture.gr με νέες λειτουργικότητες, πραγματοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο της πράξης “Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης”. Η πράξη υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα” (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους.
*Εισαγωγική φωτογραφία | Γυναίκα με παραδοσιακή φορεσιά. Συντελεστής: Κωστοπούλου, Χρυσάνθη. Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας. (Άδεια χρήσης: In Copyright (InC). Σε καθεστώς Πνευματικής Ιδιοκτησίας - Περιορισμένη Χρήση).