Δικτύωση των Ελλήνων επιστημόνων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας με κορυφαίους Ευρωπαίους ερευνητές

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε η 67η Συνεδρίαση του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) και το 1ο Διεθνές Συνέδριο των Ελλήνων επιστημόνων οι οποίοι έχουν λάβει χρηματοδότηση από το ERC (ERC Grantees), που πραγματοποιήθηκαν παράλληλα στις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 15-18 Οκτωβρίου 2018. 

Στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Ελλήνων επιστημόνων ERC Grantees συμμετείχαν 40 ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που Έλληνες ERC Grantees είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν, να συνομιλήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις με τα μέλη του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας.  

Στον χαιρετισμό που απηύθυνε κατά την έναρξη του συνεδρίου, ο Πρόεδρος του ERC καθ. Jean-Pierre Bourguignon, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα επενδύει πάνω από το 1% του ΑΕΠ στην έρευνα και καινοτομία. Το γεγονός αυτό είναι εντυπωσιακό, ιδιαίτερα επειδή η χώρα εξέρχεται από μια πολύ δύσκολη κατάσταση, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση. Τέτοιες επενδύσεις αποδίδουν, ιδίως μακροπρόθεσμα».

Ο καθ. Klaus Bock, Αντιπρόεδρος του ERC, ο οποίος προήδρευσε στο συγκεκριμένο επιστημονικό συμβούλιο, δήλωσε επίσης: «Το πρώτο συνέδριο των ERC Grantees σημείωσε μεγάλη επιτυχία - παρουσιάστηκε ένα εντυπωσιακό φάσμα κορυφαίων επιστημονικών επιτευγμάτων από εμπνευσμένους ερευνητές της Ελλάδας και της Ευρώπης. Υπήρξε επίσης πολύ ενδιαφέρουσα αλληλεπίδραση σχετικά με το παρόν και το μέλλον. Οι Έλληνες ερευνητές έχουν καλές επιδόσεις στις προκηρύξεις του ERC, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διαμένουν στο εξωτερικό».

Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο καθ. Κώστας Φωτάκης, αναπληρωτής Υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας, ο οποίος αναφέρθηκε στην ανάγκη επένδυσης στην Οικονομία της Γνώσης, καθώς και στη λήψη μέτρων για την ανάσχεση της διαρροής του υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού, μέσω της παροχής ελκυστικού περιβάλλοντος εργασίας και προοπτικών εξέλιξης. Ο Κ. Φωτάκης αναφέρθηκε και στον κρίσιμο ρόλο του ΕΛΙΔΕΚ, το οποίο δημιουργήθηκε με πρότυπο τη λειτουργία του ERC, ενώ εξέφρασε την έντονη υποστήριξη της ελληνικής κυβέρνησης για το ERC εν όψει του επόμενου προγράμματος-πλαισίου της ΕΕ για την Ε&Α, ενώ επισήμανε τον θετικό αντίκτυπο που έχει αυτό στην διαμόρφωση εθνικών επιστημονικών πολιτικών στα κράτη μέλη.

Ο Προέδρος του ΙΤΕ και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ERC, καθ. Νεκτάριος Ταβερναράκης, αναφέρθηκε στην ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία του ΙΤΕ στις χρηματοδοτήσεις από Ευρωπαϊκά κονδύλια και το ERC: «Το ΙΤΕ βρίσκεται στην κορυφή με τον μεγαλύτερο αριθμό χρηματοδοτούμενων έργων ERC στην Ελλάδα και με εισροή άνω των 32 εκ.€». Επισήμανε επίσης, τον ρόλο των εισροών αυτών στην ενίσχυση της τοπικής αγοράς καθώς και στη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή μέσω του Δικτύου Πράξη και του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης.

Η επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής του 1ου Συνεδρίου των ERC Grantees, Δρ. Παναγιώτα Ποϊράζη τόνισε τον κρίσιμο ρόλο του ERC στην ενίσχυση των νέων επιστημόνων: «Σκοπός του Συνεδρίου είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των ερευνητών, η ανάπτυξη συνεργασιών, και η διατήρηση του υψηλού επιπέδου έρευνας που διεξάγεται στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη, με τη στήριξη των Ελλήνων της διασποράς», ανέφερε.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (European Research Council, ERC) ξεκίνησε να λειτουργεί τον Φεβρουάριο του 2007, ως ο πρώτος ευρωπαϊκός οργανισμός που χρηματοδοτεί τους καλύτερους επιστήμονες για να διεξάγουν πρωτοποριακή έρευνα στην Ευρώπη. Αρχικά εντάχθηκε στο ειδικό Πρόγραμμα IΔΕΕΣ (7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο) με στόχο να υποστηρίξει την έρευνα αιχμής σε όλα τα επιστημονικά πεδία, με μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης την αριστεία. Το ERC είναι το μόνο χρηματοδοτικό πρόγραμμα στην Ευρώπη που επιχορηγεί έναν μεμονωμένο ερευνητή μέχρι και με 2,5 εκατ. ευρώ.

Πλέον, το ERC αποτελεί βασικό πυλώνα του προγράμματος Ορίζοντας 2020. Η χρηματοδότηση των ερευνητικών έργων γίνεται με βάση την επιστημονική τους ποιότητα, μετά από αξιολόγηση από σώμα ανεξάρτητων κριτών. Το πρόγραμμα του ΕRC, με προϋπολογισμό περίπου 13 δις ευρώ για την περίοδο 2014-2020, υποστηρίζει την έρευνα αιχμής αποκλειστικά στη βάση της επιστημονικής αριστείας, σε οποιονδήποτε τομέα της επιστήμης ή της τεχνολογίας, χωρίς προτεραιότητες ή αποκλεισμούς.

Ενθαρρύνεται η διεπιστημονικότητα και χρηματοδοτείται η έρευνα που, αν και δεν σχετίζεται άμεσα με την αγορά, είναι απαραίτητη για τις τεχνολογίες του μέλλοντος (όπως η νανοτεχνολογία) ή για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων (όπως η κλιματική αλλαγή). Επισημαίνεται ότι από το 2007 μέχρι σήμερα, έχει χρηματοδοτήσει πάνω από 8.500 ερευνητικά έργα, ενισχύοντας συνολικά πάνω από 70.000 ερευνητές, κυρίως κάτω των 40 ετών, εκ των οποίων πολλούς διδάκτορες και μεταδιδάκτορες, μέλη ερευνητικών ομάδων, που έχουν χρηματοδοτηθεί με περίπου 14,5 δις €. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι 49 από αυτά τα έργα προέρχονται από Έλληνες ερευνητές.

Από τους ερευνητές που έχουν χρηματοδοτηθεί από το ERC, έξι έχουν λάβει βραβεία Nobel, 5 έχουν λάβει βραβεία Wolf και τέσσερις μετάλλια, ενώ έχουν δημοσιευθεί περίπου 100.000 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έργα που χρηματοδοτήθηκαν από το ERC οδήγησαν σε πάνω από 75 νέα καινοτόμα εγχειρήματα και σε πάνω από 800 αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, ενώ το 73% από τα ολοκληρωμένα έργα σχέδια οδήγησαν σε προόδους στην επιστήμη και σημαντικά επιτεύγματα.

Λόγω της μεγάλης απήχησης του προγράμματος, ήδη 15 χώρες της ΕΕ έχουν υιοθετήσει παρεμφερείς με το ERC δομές ή προγράμματα χρηματοδότησης, ενώ και διεθνώς η απήχηση του είναι τεράστια, καθώς 9 χώρες υπέγραψαν διεθνείς συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να ενταχθούν ταλέντα εκτός ΕΕ, σε ομάδες του ERC. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και στον επαναπατρισμό των καλύτερων Ευρωπαίων. Περισσότεροι από 180 κορυφαίοι ερευνητές επέστρεψαν στην Ευρώπη μετά από χρηματοδότηση του ERC, γεγονός που αποδεικνύει ότι το πρόγραμμα αυτό συμβάλει ενεργά στην ανάσχεση του φαινομένου του brain drain.

Σημειώνεται ότι το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (EKT) λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα 2020 και για μια σειρά από επιμέρους προγράμματα του (όπως το πρόγραμμα του ERC), υποστηρίζοντας την ελληνική ακαδημαϊκή, ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα για τη συμμετοχή της. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για καταγραφή και τροφοδότηση της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά προγράμματα, το ΕΚΤ εκδίδει σε τακτά χρονικά διαστήματα ειδικές εκθέσεις και μελέτες με την ελληνική συμμετοχή, όπως η πρόσφατη μελέτη του ΕΚΤ για την ελληνική συμμετοχή στο Πρόγραμμα European Research Council (ERC)-Πρόγραμμα εργασίας 2014 - 2017