Εκδήλωση για τη σχέση θρησκείας και κράτους και τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Το ερευνητικό έργο Grassrootsmobilise που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), με έδρα του το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), διοργανώνει συζήτηση με θέμα: "Θρησκεία και Κοσμικό Κράτος: υπερβαίνει τα θεμιτά όρια το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων;" την Πέμπτη 3 Μαίου 2018 και ώρα 17.30 στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης. Την επόμενη ημέρα, Παρασκευή 4 Μαίου 2018 και ώρα 09.30, θα ακολουθήσει ημερίδα με τίτλο «Μεταξύ Κράτους και Πολίτη: Θρησκεία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» στην Αίγλη Ζαππείου.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) είναι ένας θεσμός ο οποίος εξετάζει ιδιαίτερα επίμαχα ζητήματα που αφορούν τη θρησκεία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Στη συζήτηση της 3ης Μαϊου, πρώην δικαστές του ΕΔΑΔ και ειδικοί επιστήμονες θα συζητήσουν το κατά πόσο οι παρεμβάσεις του Δικαστηρίου ενίοτε υπερβαίνουν ευρέως αποδεκτά από τα κράτη όρια σε ευαίσθητα ζητήματα θρησκείας και θρησκευτικής ελευθερίας. Η είσοδος στην εκδήλωση είναι ελεύθερη, με σειρά προτεραιότητας. Η γλώσσα της εκδήλωσης θα είναι η αγγλική με ταυτόχρονη διερμηνεία στα ελληνικά.

Ομιλητές της συζήτησης θα είναι: Eva Brems, Καθηγήτρια Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Πανεπιστήμιο της Γάνδης, Ann Power-Forde, Πρώην Δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Χρήστος Ροζάκης, Ομότιμος Καθηγητής του Δημοσίου και Διεθνούς Δικαίου στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και τέως Δικαστής και Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Joseph H. H. Weiler, Καθηγητής, κάτοχος έδρας Jean Monnet της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Τμήμα Νομικής τους Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Τη συζήτηση θα συντονίσει η Έφη Φωκά, Κύρια Ερευνήτρια, ΕΛΙΑΜΕΠ, Επιστημονική Υπεύθυνη του έργου Grassrootsmobilise. 

Στην ημερίδα της 4ης Μαίου, θα συμμετέχουν Έλληνες και ξένοι ερευνητές και ειδικοι επιστήμονες. Για τη συμμετοχή στην ημερίδα απαιτείται προεγγραφή ως τις 27 Απριλίου. 

Το έργο Grassrootsmobilise και η διερεύνηση των τάσεων θρησκευτικού πλουραλισμού στην Ευρώπη

Το Grassrootsmobilise είναι ένα πενταετές ερευνητικό έργο, με επικεφαλής την ερευνήτρια Δρ. Έφη Φωκά, που έχει στόχο να μελετήσει την επιρροή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) σε εθνικό, τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με τη θρησκεία. Το έργο πρόκειται να αναλύσει τις τάσεις Θρησκευτικού Πλουραλισμού στην Ευρώπη και να εξετάσει κινητοποιήσεις από τη βάση (grassroots) "στη σκιά" των αποφάσεων του ΕΔΑΔ για θέματα θρησκείας.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι κοινωνίες στην Ευρώπη κατακλύζονται ολοένα και περισσότερο από διαμάχες και συζητήσεις για θέματα που αφορούν τη θέση της θρησκείας στο δημόσιο χώρο. Τόσο ακαδημαϊκές προβλέψεις όσο και κοινές πεποιθήσεις υποστήριζαν πως η θρησκεία, ως φαινόμενο, υποχωρεί.

Παρόλ’αυτά – ίσως και εξαιτίας αυτών των απόψεων – ζητήματα όπως η ελευθερία της θρησκευτικής έκφρασης, η ελευθερία του λόγου και η βλασφημία, αλλά και η δημόσια έκθεση θρησκευτικών συμβόλων επανεμφανίζονται στους χώρους εργασίας, στα σχολεία, στα ΜΜΕ κτλ., σε τοπικό, εθνικό και σε διεθνές επίπεδο. Η παρουσία του Ισλάμ λειτούργησε ως καταλύτης για μια σειρά συζητήσεων πάνω στη θρησκεία στην Ευρώπη. Αυτές οι συζητήσεις, όμως, έχουν πλέον επεκταθεί σε ευρύτερες υποθέσεις για το χαρακτήρα των θρησκευτικών κοινοτήτων, για τη σχέση τους με τους θεσμούς του εκάστοτε κράτους, όπως και για τη θέση των θρησκευτικών μειονοτήτων στην κοινωνία.

Λειτουργώντας σ’αυτό το πλαίσιο, το ΕΔΑΔ λαμβάνει αποφάσεις, προσφέροντας έτσι τη δική του φωνή στα θρησκευτικά ζητήματα. Μ’αυτόν τον τρόπο, το Δικαστήριο συμβάλλει και επηρεάζει σημαντικά τους όρους των συζητήσεων για τη θρησκεία που λαμβάνουν χώρα στην Ευρώπη.

Το έργο μελετάει μια σειρά από περιπτώσεις του ΕΔΑΔ, όπου στην κάθε υπόθεση θα αναλύονται οι τοπικές αντιδράσεις και οι ενδεχόμενες κινητοποιήσεις θρησκευτικών και μη θρησκευτικών ομάδων. Επίσης, στο πλαίσιο του έργου θα πραγματοποιηθεί έρευνα πεδίου από ομάδα αναλυτών στην Ιταλία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και την Τουρκία. Οι χώρες αυτές επιλέχθηκαν λόγω της υψηλής συμμετοχής τους σε θρησκευτικών δικαιωμάτων περιεχομένου νομικές υποθέσεις.

Το κεντρικό ζήτημα για το ΕΔΑΔ έγκειται στην επιλογή του είδους των ελευθεριών που θα επιτρέψει, καθώς κάποιοι πιστεύουν ότι ελευθερία σημαίνει τον αποκλεισμό των θρησκευτικών συμβόλων, ρούχων ή κηρυγμάτων από τη δημόσια σφαίρα, ενώ, αντίθετα, άλλοι υποστηρίζουν την επιθυμία τους να εκφράζουν τη θρησκεία τους δημόσια.

Η μακροπρόθεσμη φύση της επιχορήγησης του ERC επέτρεψε στη Δρ Ε. Φωκά να πραγματοποιήσει ένα ευρείας έρευνας έργο πάνω σε ένα νέο θέμα. Παρόλο που αυτός ο άξονας έρευνας είναι αρκετά ανεπτυγμένος στις ΗΠΑ, με διάφορες μελέτες για τα κινήματα βάσης γύρω από τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν έχει ακόμα καλυφθεί στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Για πρώτη φορά, η Δρ. Έφη Φωκά συγκεντρώνει από κοινού κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και νομικούς εμπειρογνώμονες ώστε να επικεντρωθούν στις εξελίξεις.

H Δρ. Έφη Φωκά είναι Ιδρυτική Διευθύντρια του Forum on Religion (2008-2013), στο London School of Economics. Προέρχεται από τον χώρο των πολιτικών επιστημών και είναι διδάκτορας στην πολιτική κοινωνιολογία του London School of Economics. Τα τρέχοντα ερευνητικά ενδιαφέροντά της περιλαμβάνουν τη σχέση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής στον Ευρωπαϊκό χώρο και συγκεκριμένα στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη σχέση μεταξύ θρησκείας, εθνικισμού και εθνικής ταυτότητας, και την Ορθοδοξία στην Ελλάδα και εκτός.

H Δρ Φωκά αναμένει ότι η έρευνά της θα αυξήσει την κατανόηση του πώς οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών, στην πραγματικότητα. Μέσω αυτού του έργου θα διερευνηθούν οι διαφορετικές οπτικές γωνίες σχετικά με τη θρησκεία στη δημόσια σφαίρα: από τις θρησκευτικές μειονότητες έως την πλειοψηφία καθώς και από μη θρησκευτικούς ακτιβιστές στους Επισκόπους και τους ιμάμηδες.

Σημειώνεται ότι στη σειρά των ειδικών εκθέσεων  για ευρωπαϊκά προγράμματα που δημοσιεύει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) παρουσιάζονται τα αναλυτικά στοιχεία της ελληνικής συμμετοχής στο πρόγραμμα του ΕυρωπαΪκού Συμβουλίου Έρευνας ERC στον Ορίζοντα 2020. Ειδικότερα, παρουσιάζονται στατιστικά στοιχεία για τη συμμετοχή των ελληνικών ερευνητικών ομάδων στις προκηρύξεις των ετών 2014, 2015 και 2016, με δείκτες που αναδεικνύουν σημαντικές πλευρές της εγχώριας ερευνητικής δραστηριότητας.Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης λειτουργεί ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα 2020 και για μια σειρά από επιμέρους προγράμματα (όπως το πρόγραμμα του ERC), υποστηρίζοντας την ελληνική ακαδημαϊκή, ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα για τη συμμετοχή της.