Νέα ελληνική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό έργο Human Brain Project για την αντιμετώπιση ασθενειών του εγκεφάλου

Ένα ακόμη ελληνικό ερευνητικό εργαστήριο συμμετέχει σε ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα, το Human Brain Project (HBP). Πρόκειται για το εργαστήριο της Δρ. Zωής Κούρνια στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, το οποίο επιλέχθηκε στο πλαίσιο του έργου για σχεδιασμό υποψηφίων φαρμάκων και ανακάλυψη πιο αποτελεσματικών θεραπειών για τις ασθένειες του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, η Δρ Ζωή Κούρνια ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων "Modeling Allosteric Drugs" του HΒΡ, όπως ανακοινώθηκε και προωθήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, και μαζί με το εργαστήριο του καθηγητή Fr. Gervasio από το UCL του Ηνωμένου Βασιλείου, επιλέχθηκε για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα “Ιατρική Πληροφορική” (Medical Informatics) του Human Brain Project (HBP).

Το HBP, το οποίο ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου 2013 με έδρα στη Λωζάννη της Ελβετίας, αποτελεί μια εμβληματική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίας (Future and Emerging Technologies, FET) συντονίζεται από την École Polytechnique Fédérale de Lausanne και είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα επιστημονικά έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί ποτέ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, απασχολώντας άμεσα περίπου 500 επιστήμονες σε περισσότερα από 100 πανεπιστήμια, νοσοκομεία και ερευνητικά κέντρα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Ελλάδα συμμετέχει ήδη στο ΗΒΡ με τρία ερευνητικά εργαστήρια, από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πολυτεχνείο Κρήτης.

Το HBP είναι ένα δεκαετές επιστημονικό ερευνητικό έργο που στοχεύει να δημιουργήσει μια συνεργατική ερευνητική υποδομή με βάση τις Tεχνολογίες Πληροφορικής, η οποία θα επιτρέψει στους ερευνητές σε όλη την Ευρώπη να προάγουν τη γνώση στους τομείς της νευροεπιστήμης και της επιστήμης υπολογιστών, καθώς και την ανεύρεση νέων θεραπειών για ασθένειες του εγκεφάλου, βοηθώντας τους νευροεπιστήμονες και τους κλινικούς ερευνητές να ενσωματώσουν δεδομένα και γνώσεις σχετικά με τον εγκέφαλο σε όλα τα επίπεδα της χωρικής και χρονικής οργάνωσής του. Χρησιμοποιώντας λεπτομερείς ψηφιακές αναπαραστάσεις, ανακατασκευές και προσομοιώσεις, στοχεύει να δώσει εργαλεία σε χιλιάδες επιστήμονες για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου και των ασθενειών του.

Η ανακάλυψη νέων φαρμάκων κατά των νόσων του εγκεφάλου έχει υψηλή προτεραιότητα στις νευροεπιστήμες και κατά προέκταση και στο HBP. Επομένως, ένας από τους κύριους στόχους του HBP είναι να προσφέρει καινοτόμες ιδέες και υπολογιστικές μεθόδους για τον σχεδιασμό καινοτόμων υποψηφίων φαρμάκων σε νόσους όπως το Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ, όγκοι του εγκεφάλου.

Το εργαστήριο της Δρ Ζωής Κούρνια στο Ιδρύμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών έχει μακροχρόνια εμπειρία στη χρήση υπολογιστικών συστημάτων υψηλής απόδοσης (High Performance Computing) για τον ορθολογικό σχεδιασμό νέων μικρών μορίων – υποψηφίων φαρμάκων. Στο πλαίσιο του έργου, το εργαστήριο Cournia θα χρησιμοποιήσει καινοτόμες τεχνολογίες βασισμένες σε μοριακές προσομοιώσεις για την επιτάχυνση της ανακάλυψης νέων και πιο αποτελεσματικών θεραπειών ασθενειών του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, θα χρησιμοποιηθούν υπολογιστικές μεθόδους για τον σχεδιασμό υποψηφίων φαρμάκων που η δράση τους βασίζεται σε αλλοστερικούς μηχανισμούς.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, και συγκεκριμένα ο σύμβουλος Tεχνολογίας και Kαινοτομίας του, Γεώργιος Μέγας, όντας σε επαφή με το Πολυτεχνείο του Μονάχου, υπεύθυνο για τις προκηρύξεις του FET Flagship: Human Brain Project, παρείχε την απαραίτητη υποστήριξη και καθοδήγηση για υποβολή πρότασης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα καθώς και την απαραίτητη αρχική επικοινωνία σχετικά με τεχνικά ζητήματα.

Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα για τις Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίας (FET),  στο οποίο υπάγεται στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020, υποστηρίζει νέες τεχνολογίες αιχμής που προκύπτουν από διεπιστημονική προηγμένη επιστημονική έρευνα και μηχανική αιχμής, με στόχο την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της Ευρώπης, καθώς και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας υψηλών δεξιοτήτων.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα για τις Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίες (FET) και για τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICT) στον Ορίζοντα 2020, συντονιστής του EIT Health RIS και συντονιστής του δικτύου για την επιοχειρηματικότητα Enterprise Europe Network-Hellas, είναι σε συνεχή επαφή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ενημερώνεται ανελλιπώς για τις νέες ευκαιρίες στον συναφή χώρο έρευνας και καινοτομίας, για τις οποίες παρέχει υποστήριξη. Καλύπτοντας όλα τα στάδια των ερευνητικών έργων, από την προετοιμασία της πρότασης έως την υλοποίηση και την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι υπηρεσίες του ΕΚΤ περιλαμβάνουν: Πληροφόρηση και Συμβουλευτικές Υπηρεσίες, Λειτουργία Γραφείου Υποστήριξης, Ανάπτυξη και Διακίνηση ενημερωτικού υλικού, Διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων, Εξεύρεση συνεργατών για την συγκρότηση κοινοπραξιών και την από κοινού υποβολή προτάσεων, Καταγραφή της εθνικής συμμετοχής και έκδοση στατιστικών στοιχείων και δεικτών απόδοσης μέσω ειδικών εκθέσεων. 

Η Δρ Ζωή Κούρνια, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, στο περιοδικό "Καινοτομία, Έρευνα και Τεχνολογία", με αφορμή τη βράβευσή της με το πρώτο ευρωπαϊκό βραβείο "PRACE Ada Lovelace" το 2016, εξηγεί πώς αναπτύσσονται τα νέα φάρμακα για την προσωποποιημένη θεραπεία του καρκίνου, προτείνει ενέργειες για τη σύνδεση έρευνας και παραγωγής, και σχολιάζει τα συμπεράσματα της ευρωπαϊκής μελέτης She Figures για τις γυναίκες ερευνήτριες.