Νέα Έκθεση για το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης

Μια νέα Έκθεση για το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης (European Open Science Cloud/EOSC) η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περιλαμβάνει μια σειρά συστάσεων οι οποίες αναμένεται να αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω διαβούλευση με τους χρηματοδότες έρευνας, τα κράτη μέλη και τους ίδιους τους χρήστες. Η Έκθεση συντάχθηκε από Ομάδα Υψηλού Επιπέδου Εμπειρογνωμόνων, η οποία συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2015 για την παροχή συμβουλών σχετικά με την στρατηγική για το Ευρωπαϊκό Νέφος, και επισημαίνει σειρά παραγόντων για την επιτυχή εφαρμογή του: μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι νέοι τρόποι επιστημονικής επικοινωνίας, η υιοθέτηση κινήτρων για την υποστήριξη του διαμοιρασμού και της επανάχρησης των δεδομένων, η ενίσχυση των ειδικών σε θέματα δεδομένων.

Η Έκθεση προέβη επίσης στην επεξεργασία σειράς συστάσεων που εξειδικεύονται σε τρεις πυλώνες: την πολιτική, τη διακυβέρνηση και την εφαρμογή. Οι συστάσεις που αφορούν την πολιτική επικεντρώνονται στην ανάληψη άμεσης δράσης σε συντονισμό με τα κράτη μέλη και την ολοκλήρωση των συζητήσεων σχετικά με την ύπαρξη "πραγματικής ανάγκης". Επισημαίνεται ταυτόχρονα η αξιοποίηση των υφιστάμενων δυνατοτήτων και της εξειδικευμένης γνώσης. Στον πυλώνα της διακυβέρνησης, οι συστάσεις αφορούν την υιοθέτηση μιας ευέλικτης, με διαφάνεια και αποκεντρωμένης προσέγγισης, με καθορισμό των κανόνων συμμετοχής για την παροχή υπηρεσιών.

Οι συστάσεις για την εφαρμογή περιλαμβάνουν επίσης δράσεις για τη μετατροπή της έκθεσης της ομάδας υψηλού επιπέδου σε Λευκή Βίβλο, την ανάπτυξη και υιοθέτηση των κανόνων συμμετοχής και τον καθορισμό μιας αρχικής δέσμης κατευθυντήριων αρχών για την εκκίνηση της πρωτοβουλίας το συντομότερο δυνατό. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της εκπαίδευσης, η έκθεση περιλαμβάνει επίσης, συστάσεις για την εκπαίδευση ειδικών σε θέματα διαχείρισης και διαφύλαξης δεδομένων. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να επισημανθεί ότι η διαχείριση των δεδομένων δεν αποτελεί αυτοσκοπό, καθώς το πραγματικό πεδίο του Ευρωπαϊκού Νέφους είναι η επιστήμη και η καινοτομία στην Ευρώπη. Συνολικά, το Ευρωπαϊκό Νέφος αποτελεί μια ευρωπαϊκή υποδομή, όπως υποδηλώνει ο τίτλος του, την ίδια στιγμή όμως οφείλει να είναι διαλειτουργικό και προσβάσιμο σε διεθνές επίπεδο.

Η Ανοικτή Επιστήμη αντιπροσωπεύει τον νέο τρόπο προσέγγισης της επιστημονικής διαδικασίας, ο οποίος βασίζεται στη συνεργατικότητα και τους νέους τρόπους διάχυσης της γνώσης, αξιοποιώντας τις ψηφιακές τεχνολογίες και τα νέα συνεργατικά εργαλεία. Η εξέλιξη αυτή καθίσταται δυνατή από τα μαζικά δεδομένα (big data) και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Αναφορικά με τα δεδομένα, η σημαντική αύξησή τους (σε όγκο και είδος) δημιουργεί νέες ευκαιρίες για τη διάχυση της γνώσης, τη διεξαγωγή της έρευνας και την ανάπτυξη και εφαρμογή δημόσιων πολιτικών.

Στο νέο αυτό συνεχώς εξελισσόμενο περιβάλλον, το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης (European Open Science Cloud/EOSC) έχει ως στόχο την επιτάχυνση και την υποστήριξη της μετάβασης στην Ανοικτή Επιστήμη και την Ανοικτή Καινοτομία στο πλαίσιο της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς, με την τελευταία να επιδιώκει (μεταξύ άλλων) τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων της ευρωπαϊκής ψηφιακής οικονομίας.

Ο στόχος αναμένεται να επιτευχθεί μέσω της άρσης των τεχνικών, νομοθετικών και ανθρώπινων εμποδίων στην επανάχρηση των ερευνητικών δεδομένων και εργαλείων και της υποστήριξης της πρόσβασης σε υπηρεσίες, συστήματα και στη ροή των δεδομένων. Ο όρος "νέφος" χρησιμοποιείται μεταφορικά προκειμένου να αναδείξει τα στοιχεία της απρόσκοπτης πρόσβασης και των κοινών πόρων. Το νέφος αποτελείται από τρία αλληλένδετα στοιχεία: τις υποδομές για την διαφύλαξη και τη διαχείριση των δεδομένων, τα υψηλά ευρυζωνικά δίκτυα για την μεταφορά των δεδομένων και τους όλο και πιο ισχυρούς υπολογιστές που χρησιμοποιούνται στην επεξεργασία των δεδομένων. Σημαντικά επομένως στοιχεία του νέφους είναι αφενός η διαχείριση των δεδομένων και αφετέρου η μακροχρόνια διαφύλαξή τους.

Το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης θα παρέχει σε 1,7 εκατ. Eυρωπαίους ερευνητές και 70 εκατ. επαγγελματίες στοn χώρο των επιστημών και της τεχνολογίας ένα εικονικό περιβάλλον ελεύθερης πρόσβασης, με ανοικτές, και με απρόσκοπτη πρόσβαση, υπηρεσίες για τη διαφύλαξη, τη διαχείριση, την ανάλυση και την επανάχρηση των δεδομένων που σχετίζονται με τις ερευνητικές τους δραστηριότητες. Με άλλα λόγια, το Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης στοχεύει στη δημιουργία ενός αξιόπιστου, ανοικτού περιβάλλοντος για την επιστημονική κοινότητα.