Η ΕΕ στηρίζει δυναμικά την Ανοικτή Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις & ερευνητικά δεδομένα

Το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας της ΕΕ (COMPET), αναγνωρίζοντας την αλλαγή που επιφέρει το παράδειγμα της Ανοικτής Επιστήμης στον τρόπο διεξαγωγής και οργάνωσης της έρευνας, έλαβε στις 27 Μαΐου μια σειρά από αποφάσεις-ορόσημο. Τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου θέτουν το πλαίσιο δράσης σε σχέση με τις τρεις προτεραιότητες της Ολλανδικής Προεδρίας στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας: ενίσχυση του αντίκτυπου των επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία μέσω της πρόσβασης στη γνώση (Ανοικτή Επιστήμη), βελτίωση του πλαισίου (κανονισμοί ευνοϊκοί για την Έρευνα & Καινοτομία), επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία ως βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την αντιμετώπιση  των κοινωνικών προκλήσεων (Προγράμματα-Πλαίσιο).

Το Συμβούλιο αποφάσισε ειδικότερα ομόφωνα την παροχή άμεσης Ανοικτής Πρόσβασης στις επιστημονικές δημοσιεύσεις οι οποίες απορρέουν από δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα έως το 2020. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, το Συμβούλιο αναγνωρίζει την ανάγκη άρσης των νομικών, οικονομικών και λοιπών εμποδίων, ενώ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τους λοιπούς φορείς να αναλάβουν καταλυτικό ρόλο στη διαδικασία μετάβασης. 

Το Συμβούλιο αναγνώρισε επίσης τη σημασία επανάχρησης των επιστημονικών δεδομένων. Η Ανοικτή Πρόσβαση στα επιστημονικά δεδομένα θα αποτελεί πλέον τον κανόνα στο πλαίσιο του προγράμματος Ορίζοντας 2020, δίνοντας ωστόσο τη δυνατότητα εξαίρεσης στις περιπτώσεις που αυτό δεν είναι δυνατό για λόγους –μεταξύ άλλων- προστασίας προσωπικών δεδομένων ή ασφάλειας. Η βασική αρχή για τη βέλτιστη επανάχρηση των δεδομένων είναι “as open as possible, as closed as necessary”.

Η Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ανοικτή Επιστήμη αναμένεται να ενισχυθεί μέσω της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Πολιτικής για την Ανοικτή Επιστήμη η οποία έχει ως στόχο την υποστήριξη της περαιτέρω ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την Ανοικτή Επιστήμη και την ενίσχυση της υιοθέτησης καλών πρακτικών σε θέματα όπως η βέλτιστη επανάχρηση των δεδομένων, τα εναλλακτικά μοντέλα εκδόσεων Ανοικτής Πρόσβασης και διαχείρισης των δεδομένων κ.λπ. Παράλληλα, το Συμβούλιο καλεί τόσο την Πλατφόρμα όσο και τα ίδια τα κράτη μέλη και τους λοιπούς φορείς να συμβάλουν στην αλλαγή του τρόπου διεξαγωγής της έρευνας μέσω –μεταξύ άλλων- δράσεων κατάρτισης και ευαισθητοποίησης.

Γενικά, ο στόχος του Συμβουλίου χαρακτηρίζεται συνολικά ως ιδιαίτερα φιλόδοξος, αλλά την ίδια στιγμή επιτεύξιμος. Ένα κρίσιμο σημείο, βέβαια, που επισημάνθηκε και από μια σειρά φορέων, είναι το γεγονός ότι δεν ορίζεται ξεκάθαρα ποια θα είναι η αποδεκτή διάρκεια της περιόδου εμπάργκο στην δημοσίευση, προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στους συνδρομητές του εκάστοτε εντύπου, πριν υπάρξει Ανοικτή Πρόσβαση. Η τάση όμως είναι το εμπάργκο να είναι όσο το δυνατόν συντομότερο, εάν δεν υπάρχει εξαρχής Ανοικτή Πρόσβαση στα επιστημονικά δεδομένα.  
   
Με τις αποφάσεις του Συμβουλίου ευθυγραμμίζονται πλήρως και οι στόχοι του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) να συμβάλει ουσιαστικά και με οριζόντιο τρόπο, με βάση τον εθνικό του ρόλο και τη μέχρι σήμερα δραστηριότητά του, στη δημιουργία μιας συνεκτικής εθνικής υποδομής για την Ανοικτή Επιστήμη, και στην ενίσχυση των υποδομών έρευνας και καινοτομίας της χώρας.

Έχοντας, λοιπόν, ως στόχο την ευαισθητοποίηση της επιστημονικής κοινότητας σε θέματα Ανοικτής Πρόσβασης, το ΕΚΤ λειτουργεί τον ιστότοπο www.openaccess.gr, όπου συγκεντρώνονται σε μία ενιαία πύλη, πληροφορίες για την Ανοικτή Πρόσβαση και τις εθνικές και διεθνείς πολιτικές και δράσεις, και το blog  blog.openaccess.gr, με νέα και εκδηλώσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο.

Επιπλέον, στο περιοδικό "Καινοτομία, Έρευνα και Τεχνολογία"  παρουσιάζονται, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ειδήσεις και εκτενή αφιερώματα για την Ανοικτή Πρόσβαση και την Ανοικτή Επιστήμη. Διαβάστε, μεταξύ άλλων, το ενδιαφέρον αφιέρωμα "Η Ανοικτή Πρόσβαση στα Ερευνητικά Δεδομένα ως Μοχλός για την Ανοικτή Επιστήμη" (τ. 98), το αφιέρωμα "Ανοικτά Δεδομένα: Η πρώτη ύλη για την Κοινωνία της Γνώσης" (τ. 95), καθώς και το αφιέρωμα "Ανοικτή πρόσβαση στη δημόσια και επιστημονική πληροφορία: Τα συμπεράσματα του Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΤ" (τ. 93).