Nέες μέθοδοι θεραπείας του καρκίνου στο πλαίσιο του έργου Apotherapy

Ο καρκίνος αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες θνησιμότητας παγκοσμίως. Στο πλαίσιο του νέου ερευνητικού έργου Apotherapy που χρηματοδοτείται με 2 εκατ. ευρώ από το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο Έρευνας της ΕΕ, για την περίοδο 2007-2010, πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και εταιρείες βιοτεχνολογίας ενώνουν την εμπειρία τους για τη συστηματική αναζήτηση νέων μεθόδων θεραπείας του καρκίνου. Στο έργο συμμετέχουν συνολικά 7 οργανισμοί από την Ελλάδα, Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία, Σουηδία, Τσεχία και Φιλανδία, με συντονιστή το Εργαστήριο Μοριακής και Κυτταρικής Βιολογίας του αν. καθηγητή Αριστείδη Ηλιόπουλου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Στόχος του ερευνητικού αυτού έργου είναι η ανάπτυξη μιας νέας θεραπευτικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των επιθηλιακών νεοπλασιών, όπως αυτών του πνεύμονα, της ουροδόχου κύστης και των ωοθηκών. Πιο συγκεκριμένα, το έργο Apotherapy στοχεύει στη διαμόρφωση μιας θεραπευτικής στρατηγικής που θα προσβάλλει τα καρκινικά κύτταρα σε πολλαπλά επίπεδα, μειώνοντας τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους και την ανθεκτικότητά τους στη χημειοθεραπεία, ενώ παράλληλα θα ενισχύει και τους ανοσολογικούς μηχανισμούς άμυνας έναντι του καρκίνου που φυσιολογικά αναπτύσσει ο ίδιος ο οργανισμός.

Κεντρική θέση στη στρατηγική αυτή έχει ο υποδοχέας CD40, μία πρωτεΐνη που σε πολλούς τύπους καρκίνων του επιθηλίου εκφράζεται σε υψηλά επίπεδα στην κυτταρική επιφάνεια. Με βάση τα έως τώρα διαθέσιμα πειραματικά δεδομένα, όταν ο συγκεκριμένος υποδοχέας ενεργοποιείται σε καρκινικά κύτταρα, μπορεί να δράσει κατασταλτικά με δύο τρόπους:
• αναστέλλοντας άμεσα τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων που τον φέρουν, αλλά και
• ενεργοποιώντας εξειδικευμένα κύτταρα άμυνας του οργανισμού, ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταστρέψουν.

.Συχνά όμως, τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσουν μηχανισμούς ανθεκτικότητας στην κυτταροτοξική δράση του CD40, για παράδειγμα μέσω της επαγωγής του μονοπατιού σηματοδότησης ΡΙ3Κ που βασίζεται στην ενεργοποίηση του ομώνυμου μορίου ΡΙ3Κ (κινάση-3 της φωσφατιδυλοϊνοσιτόλης). Ενεργοποίηση του μονοπατιού αυτού έχει βρεθεί σε πληθώρα όγκων του ανθρώπου, γεγονός που υποδεικνύει ότι μία θεραπευτική προσέγγιση που θα βασιζόταν στην αντικαρκινική δράση του CD40 θα πρέπει να εξασφαλίζει τη μη ενεργοποίηση του μονοπατιού ΡΙ3Κ. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί, για παράδειγμα, μέσω χρήσης ειδικών φαρμάκων-καταστολέων, η σύνθεση των οποίων αποτελεί στόχο και προτεραιότητα πολλών φαρμακευτικών εταιρειών και ερευνητικών οργανισμών.

Οι εμπλεκόμενοι φορείς του έργου Apotherapy έχουν τη δυνατότητα να συνεργαστούν για την ανάπτυξη μεθόδων γονιδιακής θεραπείας που αποσκοπούν στη ρυθμιζόμενη και στοχευμένη, εκλεκτικά έναντι των καρκινικών μόνο κυττάρων, ενεργοποίηση του υποδοχέα CD40 και την ταυτόχρονη σύνθεση νέων σκευασμάτων που θα ανταγωνίζονται το μονοπάτι ΡΙ3Κ και θα μειώνουν την επίδρασή του στον καρκινικό πολλαπλασιασμό και τη μετάσταση. Οι μελέτες θα γίνουν τόσο σε καλλιέργειες κυττάρων από συμπαγείς όγκους όσο και σε πειραματικά μοντέλα ποντικών, όπου η καρκινική αύξηση και μετάσταση θα παρακολουθούνται ζωντανά με τεχνικές in vivo απεικόνισης.

Η ανάπτυξη μιας τέτοιας θεραπευτικής προσέγγισης αναμένεται να οδηγήσει σε νέα γνώση που θα εισάγει καινοτόμες μεθόδους για την αντιμετώπιση επιθηλιακών νεοπλασιών. Ο μακροπρόθεσμος στόχος του έργου είναι η πρακτική εφαρμογή της γνώσης που θα συσσωρευτεί σε μελλοντικές κλινικές μελέτες, προς όφελος των πασχόντων από καρκίνο.