Σημαντική αύξηση των επιστημονικών δημοσιεύσεων ελληνικών φορέων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά τα έτη 2019 και 2020

Την περίοδο 2006-2020, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων εξακολουθούν να διακρίνονται για τον αριθμό, την ποιότητα και την πρωτοτυπία τους, λαμβάνοντας συνεχώς περισσότερες αναφορές σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα, τα έτη 2019 και 2020 καταγράφεται μεγάλη αύξηση του αριθμού των δημοσιεύσεων και των αναφορών. Τα δεδομένα αυτά προκύπτουν από τα στατιστικά στοιχεία και τους δείκτες της νέας έκδοσης του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), στο πλαίσιο της παραγωγής των εθνικών στατιστικών για τις δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά των επιστημόνων που εργάζονται σε ελληνικούς φορείς.

Η ηλεκτρονική έκδοση του ΕΚΤ "Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2006-2020: Βιβλιομετρική ανάλυση δημοσιεύσεων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά – Web of Science" διατίθεται στη διεύθυνση http://report09.metrics.ekt.gr με διαδραστική πλοήγηση σε έναν εκτενή αριθμό στοιχείων, δεικτών και γραφημάτων. Τα στοιχεία δημοσιεύσεων και αναφορών που χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό των δεικτών αντλήθηκαν από τη διεθνή βάση δεδομένων Web of Science και καλύπτουν την περίοδο 2006-2020.

Το 2020 καταγράφονται 18.557 επιστημονικές δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, επιτυγχάνοντας έτσι την υψηλότερη κατ’ έτος επίδοση για όλη την περίοδο 2006-2020. Επίσης, την τελευταία πενταετία 2016-2020, οι δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων έλαβαν 707.087 αναφορές, ενισχύοντας τη σταθερά ανοδική τάση των προηγούμενων ετών.

Ο δείκτης απήχησης των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων (μέσος όρος αναφορών ανά δημοσίευση) αυξάνεται συνεχώς σε όλη τη διάρκεια της περιόδου 2006-2020 και μάλιστα με ρυθμούς σημαντικά μεγαλύτερους από τους δείκτες απήχησης των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Ομοίως, πάνω από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ διατηρείται το ποσοστό των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων που λαμβάνουν αναφορές.

Το ΕΚΤ από το 2010 καταγράφει με συστηματικό τρόπο τη διεθνή συγγραφική δραστηριότητα των επιστημόνων σε ελληνικούς φορείς (Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, Λοιποί Δημόσιοι Φορείς, Δημόσια Νοσοκομεία, Ιδιωτικοί Φορείς Υγείας) και αναδεικνύει τα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα του ελληνικού ερευνητικού συστήματος, εντάσσοντας τους βιβλιομετρικούς δείκτες στις επίσημες στατιστικές έρευνες της χώρας.

Όπως επισημαίνει η Διευθύντρια του ΕΚΤ Δρ Εύη Σαχίνη, «Τα στοιχεία με τα οποία τροφοδοτούμε την επιστημονική κοινότητα μπορούν να αξιοποιηθούν από τους διαμορφωτές της δημόσιας πολιτικής, τους ίδιους τους ερευνητές καθώς και τις διοικήσεις των πανεπιστημίων και άλλων ερευνητικών φορέων τόσο στον σχεδιασμό και εφαρμογή των επιμέρους πολιτικών, όσο και στην εν γένει αποτίμηση της ελληνικής ερευνητικής δραστηριότητας».

Συνεχίζεται η υψηλή παραγωγή και απήχηση των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων

Αναλυτικότερα, το 2020 καταγράφονται 18.557 επιστημονικές δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα δύο τελευταία έτη 2019 και 2020, της περιόδου 2006-2020, καταγράφονται υψηλά ποσοστά αύξησης: 9,7% (από το 2018 στο 2019) και 10,1% (από το 2019 στο 2020).

Ως προς την απήχηση, την πρωτοτυπία, την ποιότητα και την αναγνωρισιμότητα, οι δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων εξακολουθούν να τοποθετούνται δυναμικά στο διεθνές περιβάλλον.

Ο αριθμός των αναφορών στις δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων, ο οποίος αποτελεί και τη βάση για τον υπολογισμό των βιβλιομετρικών δεικτών, συνεχίζει να διατηρεί την αυξητική τάση όλων των προηγούμενων ετών, και την πενταετία 2016-2020 φθάνει τις 707.087 αναφορές. Σημειώνεται ότι αυτός ο αριθμός συνιστά ένα νέο ιστορικά υψηλό επίπεδο. 

Την πενταετία 2016-2020, οι δημοσιεύσεις από ελληνικούς φορείς λαμβάνουν κατά μέσο όρο 9,38 αναφορές ανά δημοσίευση, ξεπερνώντας τον μέσο όρο αναφορών στην ΕΕ (7,82) και στον ΟΟΣΑ (7,56). Αντίστοιχη διεύρυνση σε σχέση με προηγούμενες πενταετίες καταγράφεται και ως προς τον σχετικό δείκτη απήχησης των δημοσιεύσεων από ελληνικούς φορείς, ο οποίος διαμορφώνεται σε 1,20 σε σχέση με την ΕΕ και σε 1,24 σε σχέση με τον ΟΟΣΑ. 

Επίσης, το ποσοστό των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων που λαμβάνουν αναφορές -ένας ακόμα δείκτης που αποτυπώνει την πρωτοτυπία και την ποιότητα του ερευνητικού έργου και την αναγνωρισιμότητα των επιστημόνων συγγραφέων- διαμορφώνεται για την περίοδο 2006-2020 στο 77,8%, ποσοστό πάνω από το ποσοστό της ΕΕ (76,3%) και του ΟΟΣΑ (75,6%).

Ως προς τους βιβλιομετρικούς δείκτες που καταγράφουν την ύπαρξη υψηλής απήχησης για τις δημοσιεύσεις, την πενταετία 2016-2020, τόσο ο αριθμός όσο και η κατανομή των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων με υψηλή απήχηση, καταγράφουν σημαντική βελτίωση. Ειδικότερα, 1.536 δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων κατατάχθηκαν παγκοσμίως στο 1% των δημοσιεύσεων με υψηλή απήχηση, 6.003 δημοσιεύσεις στο 5%, 7.637 στο 10%, 10.472 δημοσιεύσεις στο 25% και 40.475 δημοσιεύσεις στο 50%. Η κατανομή των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων που διαμορφώνεται με βάση το κριτήριο της υψηλής απήχησης είναι 2,0%, 7,9%, 13,8%, 30,0% και 53,5%, με συνέπεια οι ελληνικές επιδόσεις να ξεπερνούν ξανά τον παγκόσμιο μέσο όρο σε όλες τις κατηγορίες (η πρώτη φορά ήταν την πενταετία 2012-2016), ενώ ξεπερνούν και τις αντίστοιχες επιδόσεις της ΕΕ για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία (top 1% και top 10%).

Σημαντική είναι επίσης η ηγετική συμμετοχή των Ελλήνων επιστημόνων στις δημοσιεύσεις με υψηλή απήχηση. Σε ποσοστό 26,5% των δημοσιεύσεων με ελληνική συμμετοχή που ανήκουν στο top 1%, ο πρώτος συγγραφέας προέρχεται από ελληνικό φορέα. Στο top 5% το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 36,8%, και στο top 10% σε 41,4%.

Ποιοι παράγουν τις περισσότερες επιστημονικές δημοσιεύσεις

Οι σημαντικότερες κατηγορίες ελληνικών φορέων, ως προς τον αριθμό δημοσιεύσεων, είναι τα Πανεπιστήμια, τα Ερευνητικά Κέντρα που εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) και τα Δημόσια Νοσοκομεία.

Την πενταετία 2016-2020 η συμμετοχή των Πανεπιστημίων στο σύνολο των δημοσιεύσεων από ελληνικούς φορείς είναι 85,0% (68.012 δημοσιεύσεις), των Ερευνητικών Κέντρων της ΓΓΕΚ 14,1% (11.265 δημοσιεύσεις), και των Δημόσιων Νοσοκομείων 12,8% (10.272 δημοσιεύσεις), ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες φορέων έχουν μερίδια κάτω από 5%. 

Αναφορικά με τα ποσοστά δημοσιεύσεων με αναφορές, την πρώτη θέση έχουν τα Ερευνητικά Κέντρα της ΓΓΕΚ (80,6% των δημοσιεύσεων λαμβάνουν αναφορές), ενώ ακολουθούν οι Λοιποί Δημόσιοι Ερευνητικοί Φορείς (77,1%), τα Πανεπιστήμια (74,0%), οι Ιδιωτικοί Φορείς Υγείας (70,3%), τα Ιδιωτικά Μη Κερδοσκοπικά Ιδρύματα (69,8%) και τα Δημόσια Νοσοκομεία (67,8%).

Σε ποια επιστημονικά πεδία επικεντρώνεται η ελληνική επιστημονική παραγωγή

Για το 2020, οι περισσότερες δημοσιεύσεις ελληνικών φορέων ανήκουν στο επιστημονικό πεδίο «Φυσικές Επιστήμες» (Natural Sciences) (42,2%), ενώ δεύτερο κατά σειρά είναι το επιστημονικό πεδίο «Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (Medical & Health Sciences), το οποίο καταλαμβάνει ποσοστό 41,2%. Το επιστημονικό πεδίο «Μηχανική και Τεχνολογία» (Engineering and Technology) έχει την τρίτη θέση με 22,0%, και ακολουθούν τα επιστημονικά πεδία «Κοινωνικές Επιστήμες» (Social Sciences) με μερίδιο 7,4%, «Γεωργικές Επιστήμες (Agricultural Sciences) με 11,3%, και «Ανθρωπιστικές Επιστήμες» (Humanities) με 2,2%.

Την πενταετία 2016-2020, οι σχετικοί δείκτες απήχησης των δημοσιεύσεων ελληνικών φορέων ξεπερνούν τον παγκόσμιο μέσο όρο 1 σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Η υψηλότερη απήχηση (σχετικός δείκτης απήχησης: 1,47) καταγράφεται στο πεδίο "Ιατρική & Επιστήμες Υγείας" και ακολουθούν τα πεδία "Φυσικές Επιστήμες" (1,26), "Μηχανική & Τεχνολογία" (1,20), "Γεωργικές Επιστήμες" (1,20), οι "Ανθρωπιστικές Επιστήμες" (1,01) και οι "Κοινωνικές Επιστήμες" (0,99).

Με ποιους συνεργάζονται οι Έλληνες ερευνητές

Στη διάρκεια της δεκαπενταετίας 2006-2020, συνεχίζεται η αύξηση στο ποσοστό των δημοσιεύσεων που πραγματοποιούνται με συνεργασία, είτε με ελληνικούς ή είτε με ξένους φορείς. Πιο συγκεκριμένα, μετά το 2008, καταγράφεται αύξηση στις συνεργασίες με τη διεθνή ερευνητική κοινότητα, όπου το ποσοστό των δημοσιεύσεων με διεθνή συνεργασία έχει ανέλθει από 36,8% το 2008, στο 56,9% το 2020. Αντίθετα, το ποσοστό των δημοσιεύσεων που πραγματοποιούνται χωρίς συνεργασίες, από μόνο έναν ελληνικό φορέα, μειώνεται διαρκώς και διαμορφώνεται στο 21,5% για το 2020.

Οι συνεργασίες έχουν θετικό αντίκτυπο στον δείκτη απήχησης των δημοσιεύσεων. Οι μεγαλύτερες τιμές του δείκτη απήχησης σε όλα τα επιστημονικά πεδία αφορούν δημοσιεύσεις που έχουν προκύψει μέσω διεθνών συνεργασιών, ακολουθούν όσες είναι αποτέλεσμα ελληνικής συνεργασίας, και τελευταίες είναι οι δημοσιεύσεις που παρήχθησαν χωρίς συνεργασία.

Βιβλιομετρικές επιδόσεις των ελληνικών Περιφερειών

Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται στοιχεία και δείκτες για τις βιβλιομετρικές επιδόσεις ανά Περιφέρεια. Πιο αναλυτικά, οι φορείς που βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής παράγουν τις περισσότερες δημοσιεύσεις στη διάρκεια της περιόδου 2006-2020, ενώ έπονται, με σημαντική διαφορά, οι φορείς στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Κρήτης, καθώς και στις υπόλοιπες Περιφέρειες.

Ως προς τις αναφορές, η υψηλότερη συγκέντρωση αφορά τις δημοσιεύσεις των φορέων των Περιφερειών Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Κρήτης, Δυτικής Ελλάδας και Ηπείρου. Ιδιαίτερη σημασία έχει όμως, ότι ποσοστά δημοσιεύσεων με αναφορές υψηλότερα του εθνικού μέσου όρου (77,8%) επιτυγχάνουν μόνο οι φορείς της Στερεάς Ελλάδας (91,9%).

Όσον αφορά τον αριθμό των επιστημονικών εργασιών που δημοσιεύθηκαν από τους φορείς ανά Περιφέρεια και κατατάχθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο στο 1%, 5%, 10%, 25% και 50% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση παγκοσμίως, ανά έτος και επιστημονική περιοχή την πενταετία 2016-2020, στο 1% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση παγκοσμίως περιλαμβάνονται δημοσιεύσεις που προέρχονται από όλες τις ελληνικές Περιφέρειας, ενώ οι φορείς από τις Περιφέρειες Βορείου-Νοτίου Αιγαίου, Κρήτης, Ηπείρου, Στερεάς Ελλάδας, Θεσσαλίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Αττικής και Δυτικής Ελλάδας είναι εκείνοι που καταφέρνουν να υπερβούν τον παγκόσμιο μέσο όρο σε όλες τις κατηγορίες (1%, 5%, 10%, 25% και 50%).

Με βάση τον σχετικό δείκτη απήχησης, στο πεδίο “Natural Sciences” καταγράφεται συστηματικός αριθμός δημοσιεύσεων σε όλες τις Περιφέρειες, με τη μεγαλύτερη απήχηση να παρουσιάζουν οι δημοσιεύσεις των φορέων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (σχετικός δείκτης απήχησης: 1,72). Στο επιστημονικό πεδίο “Engineering and Technology” τη μεγαλύτερη απήχηση παρουσιάζουν οι δημοσιεύσεις των φορέων των Περιφερειών Βορείου και Νοτίου Αιγαίου (σχετικός δείκτης απήχησης: 1,26). Στο επιστημονικό πεδίο “Medical and Health Sciences” οι δημοσιεύσεις των φορέων της Περιφέρειας Κρήτης έχουν την υψηλότερη απήχηση (1,67). Στο επιστημονικό πεδίο “Agricultural Sciences” οι φορείς της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας επιτυγχάνουν την υψηλότερη απήχηση (1,68). Στο επιστημονικό πεδίο “Social Sciences” οι δημοσιεύσεις των φορέων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων έχουν την υψηλότερη απήχηση (1,07). Τέλος, στο επιστημονικό πεδίο “Humanities” οι δημοσιεύσεις των φορέων της Περιφέρειας Κρήτης έχουν την υψηλότερη απήχηση (1,26).

Η έκδοση "Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Ελληνικών Φορέων 2004-2018: Βιβλιομετρική ανάλυση δημοσιεύσεων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά – Web of Science" πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 5 «Παραγωγή δεικτών RIS3 για τα έτη 2016-2023» της Πράξης «Εγκατάσταση Μηχανισμού Παρακολούθησης (Monitoring Mechanism) της υλοποίησης της εθνικής στρατηγικής RIS3-Συλλογή και επεξεργασία Δεικτών», που υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΣΠΑ 2014-2020)", με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.