Ανθρωπιστικές Επιστήμες, τέχνες, δημιουργικές βιομηχανίες & πολιτιστική δημοκρατία, σε διεθνές συνέδριο, με τη συμμετοχή του ΕΚΤ

Οι δημιουργικές βιομηχανίες και η πολιτιστική δημοκρατία ήταν στο επίκεντρο του διεθνούς συνεδρίου του European Consortium for Humanities Institutes and Centres (ECHIC) με τίτλο «Humanities and the Arts Creative Industries and Cultural Democracy» που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 4 και 5 Απριλίου 2019 στο Βυζαντινό Μουσείο. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης συμμετείχε με παρουσίαση του ρόλου του στο οικοσύστημα των ανθρωπιστικών επιστημών στην Ελλάδα. Το συνέδριο ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία για γόνιμο διάλογο και ανταλλαγή απόψεων, μέσα σε ένα διεπιστημονικό πλαίσιο και στον υπέροχο χώρο του Βυζαντινού Μουσείου. To ECHIC είναι μια πανεπιστημιακή πρωτοβουλία για τη δικτύωση ευρωπαϊκών ερευνητικών ιδρυμάτων, σχολών ανθρωπιστικών επιστημών και κέντρων ανθρωπιστικών επιστημών. 

Η Αγγελική Σπυροπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και Ερευνητικός Εταίρος του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (School of Advanced Study) και διοργανώτρια του συνεδρίου, καλωσόρισε τους σύνεδρους και παρότρυνε σε διάλογο για τη σχέση μεταξύ δημιουργικότητας και δημοκρατίας μέσα από το πρίσμα των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών.

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνη Ζορμπά στον χαιρετισμό της ανέφερε μεταξύ άλλων: «H πολιτιστική δημοκρατία είναι ένας θεμελιώδης όρος αναφοράς, στενά συνδεδεμένος με την πολιτική δημοκρατία. Η δημοκρατία δεν μπορεί να αναπτυχθεί μέσα στο περιορισμένο και στενό πλαίσιο πολιτικής εκπροσώπησης. Χωρίς πολιτισμικές σημασίες, η πολιτική ζωή παραμένει εκτός της προοπτικής της ζωής και της εμπειρίας των ανθρώπων και επομένως μακρινή και αδιάφορη για τους πολίτες. Λαμβάνεται, ως εκ τούτου, ως "παράλληλη πραγματικότητα". Τα νέα κοινωνικά κινήματα έφεραν στο φως ακριβώς αυτή την απόσταση, αυτή την πολιτισμική ασυμμετρία, η οποία αλληλοκαλύπτει τις κοινωνικές ανισότητες με τις πολιτιστικές διακρίσεις. Αυτή η ερμηνεία της πολιτιστικής ασυμμετρίας και της κοινωνικής ανισότητας είναι αυτό που διακυβεύεται».

Ο Αναπληρωτής Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, Γιώργος Μοσχόβης, τόνισε ότι «η Επιτροπή παρακολουθεί τις νέες τάσεις και κοινωνικές προκλήσεις και ανταποκρίνεται με μια σειρά δράσεων. Θα υπάρξει υποστήριξη με τη μορφή χρηματοδότησης 1 δισ. ευρώ για έργα νέων μέσων, με έμφαση στον οπτικοακουστικό τομέα και τις νέες τεχνολογίες όπως Εικονική Πραγματικότητα. Το πρόγραμμα «Πολιτισμός» θα επικεντρωθεί στη διασύνδεση δημιουργών με την κοινωνία, ενώ θα δοθεί χρηματοδότηση και σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του πολιτισμού και των δημιουργικών βιομηχανιών».

Ο κύριος ομιλητής, Rick Rylance, Κοσμήτορας του School of Advance Study του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ενός ερευνητικού κέντρου για της Ανθρωπιστικές Επιστήμες, μίλησε για τον κλάδο των Ανθρωπιστικών Επιστημών και τη σχέση του με τις δημιουργικές βιομηχανίες. Τόνισε ότι οι επιστήμονες αυτού του κλάδου πρέπει να ξεπεράσουν την προκατάληψη ότι αδικείται ο κλάδος σε σχέση με τις θετικές επιστήμες, φέροντας παραδείγματα χωρών όπου η χρηματοδότηση για την ανθρωπιστική έρευνα είναι αντίστοιχη με αυτή των θετικών επιστημών. Τέλος, σκιαγράφησε με στοιχεία την ανάπτυξη και τη δυναμική του κλάδου των δημιουργικών βιομηχανιών στη Μεγάλη Βρετανία, τονίζοντας ότι η αποτιμάται στα 84 δισ. ευρώ ετησίως. 

Στη συνέχεια ακολούθησαν δύο ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Η πρώτη συζήτηση αφορούσε το δίκτυο HERA, ένα δίκτυο χρηματοδοτικών φορέων 26 χωρών για τις ανθρωπιστικές επιστήμες,το οποίο χρηματοδοτεί την ανθρωπιστική έρευνα και τη συνεργασία σε διατομεακό και διακρατικό επίπεδο. Ο πρόεδρος του δικτύου, Wojciech Sowa και ο Tony Whyton, από το Πανεπιστήμιο του Birmingham, μίλησαν για τον αντίκτυπο των δράσεων του δικτύου στην κοινωνία και τους πολίτες, τονίζοντας ότι πέραν της συνδρομής στην επαύξηση του γνωσιακού κεφαλαίου, οι δράσεις έχουν και οικονομική και κοινωνική διάσταση, ενώ εστιάζουν σε πτυχές της υλικής και άυλης κληρονομιάς που έχουν τη δυναμική για πλαισιώσουν εννοιολογικά τη δημιουργικότητα.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συζήτησης τέθηκαν θέματα πολιτιστικής πολιτικής. Η Έφη Κομνηνού, από το Υπουργείο Πολιτισμού, παρουσίασε τρία παραδειγματικά έργα χρηματοδοτούμενα από το πρόγραμμα Creative Europe. Τα έργα αφορούσαν τη διασύνδεση με κοινότητες χρηστών από την περιφέρεια (Ιωάννινα, Ηράκλειο) και ομάδες ΑμΕΑ και έθεταν ζητήματα ενταξιακών καλλιτεχνικών πρακτικών, ισότητας, δημοκρατίας και διανοητικής και φυσικής προσβασιμότητας. Ακολούθησαν δύο παρουσιάσεις μελών του Ινστιτούτου για τις Ανώτερες Σπουδές στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, για φιλοξενία καλλιτεχνών και παραστατικές τέχνες.

Τη συζήτηση έκλεισε η Zoe Bulaitis από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, με μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση για την αξιολόγηση του δημόσιου ρόλου των μουσείων στη Μ. Βρετανία. Η ομιλήτρια περιέγραψε πώς οι δημόσιοι πολιτιστικοί οργανισμοί (όπως τα μουσεία και οι γκαλερί τέχνης) υπόκεινται σε πρακτικές οικονομικοποίησης και κοινωνικής ευθύνης ως αποτέλεσμα της πολιτιστικής πολιτικής από τη δεκαετία του 1980, μια αμφισβητούμενη με σημερινά δεδομένα θεώρηση η οποία παραβλέπει πιο ποιοτικά κριτήρια, εις βάρος καθαρά ποσοτικών.

Η ομιλήτρια επεσήμανε ότι οι πρόσφατες αλλαγές στην πολιτική υποδηλώνουν ότι η ανθρωπιστική έρευνα ακολουθεί παρόμοια πορεία με αυτή των πολιτιστικών οργανισμών, αφού όλο και περισσότερο απαιτείται να παράξει ποσοτικοποιήσιμα ή εμπορικά αποτελέσματα, προκειμένου να της αναγνωριστεί αξία. Μετά το ιστορικό των μηχανισμών πολιτιστικής αξιολόγησης στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Zoe Bulaitis ολοκλήρωσε την ομιλία της αναφέροντας ότι ούτε η υιοθέτηση μιας καθαρά οικονομικής προσέγγισης, ούτε η άρνηση κάθε λογοδοσίας θα εξυπηρετήσουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες και ότι πρέπει οι ερευνητές να πάρουν θέση στη συζήτηση αυτή.

Το τρίτο και τελευταίο panel της ημέρας άνοιξε η Έλενα Λαγούδη, από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, με μια παρουσίαση των δράσεων του ΕΚΤ για τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και την τέχνη. Παρουσιάστηκαν οι υπηρεσίες του ΕΚΤ για τους ερευνητές και οργανισμούς από τον κλάδο των ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς και το διαρκώς αυξανόμενο περιεχόμενο για ανθρωπιστική έρευνα διαθέσιμο στις υποδομές συσσώρευσης, αποθετηρίων και ηλεκτρονικών εκδόσεων.

Μετά από παρουσιάσεις δύο ερευνητικών case-studies στη φιλολογία των Andrea Penso και στην παιδαγωγική της Μαρίας Ξεστέρνου, την ενότητα έκλεισε ο Πάνος Κωσταντόπουλος από το Οικονομικ'ο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο οποίος παρουσίασε την υποδομή ΑΠΟΛΛΩΝΙΣ, τον κόμβο για την υποστήριξη και προώθηση των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών και της Γλωσσικής Τεχνολογίας στην Ελλάδα. Ακολούθησε έντονη συζήτηση και προβληματισμός για τα θέματα που παρουσιάστηκαν.

Τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου συζητήθηκαν ζητήματα δημιουργικών βιομηχανιών στην κοινωνία, ενώ η κύρια ομιλία αφορούσε στο Ego-Media Project, ένα πενταετές πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των ψηφιακών και κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης στις πρακτικές και εμπειρίες γραφής της ζωής και των σχετικών τρόπων της αφήγησης του «εγώ».