Νέα μελέτη και διαδραστικό δικτυακό εργαλείο για τις πολιτιστικές και δημιουργικές πόλεις

Την πρώτη έκδοση του «Παρατηρητηρίου Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων» δημοσίευσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις ευρωπαϊκών πόλεων σε εννέα διαστάσεις, περιλαμβανομένων και του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, τονίζοντας ότι οι επιδόσεις αυτές συμβάλλουν στην κοινωνική ανάπτυξη, στην οικονομική μεγέθυνση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το "Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων" είναι διαθέσιμο και ως διαδραστικό διαδικτυακό εργαλείο, παρέχοντας τη δυνατότητα στους χρήστες να περιηγηθούν στις επιλεγείσες πόλεις και να έχουν πρόσβαση σε ευρύ φάσμα ποσοτικών και ποιοτικών πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις τους.

Το Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων, το οποίο δημιουργήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Centre, JRC), δηλαδή την εσωτερική επιστημονική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα βοηθήσει τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής, καθώς και τον πολιτιστικό και τον δημιουργικό τομέα, να εντοπίσουν τα τοπικά πλεονεκτήματα και τους τομείς που επιδέχονται βελτίωση, όπως επίσης και να αντλήσουν διδάγματα από παρόμοιες πόλεις. Στο Παρατηρητήριο αυτό παρέχονται πληροφορίες για την ισχυρή σχέση μεταξύ του πολιτιστικού παλμού και διαφόρων πτυχών της ζωής μιας πόλης, αρχής γενομένης από την κοινωνική πολυμορφία και την οικονομική της δραστηριότητα.

Το Παρατηρητήριο Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων είναι το αποτέλεσμα ενός ερευνητικού έργου που καλύπτει 168 πόλεις σε 30 ευρωπαϊκές χώρες. Είναι διαθέσιμο ως διαδραστικό διαδικτυακό εργαλείο που παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες να περιηγηθούν στις επιλεγείσες πόλεις.

Όσον αφορά την Ελλάδα, μελετήθηκαν 4 πόλεις: η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα και η Καλαμάτα.

Η Αθήνα έρχεται 7η σε «πολιτιστικό παλμό» στην ομάδα XL όπου κατατάσσονται 34 πόλεις, χάρη στις καλές επιδόσεις της σε πολιτιστικούς χώρους και εγκαταστάσεις, όπου εκεί κατέχει την 5^η θέση. Η Αθήνα διαθέτει πλουσιότατη ιστορική, πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, δύο χώρους παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO (την Ακρόπολη των Αθηνών και τη μεσαιωνική Μονή Δαφνίου), και περίπου 150 θεατρικές σκηνές, όπως το αρχαίο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, το οποίο φιλοξενεί το περίφημο Φεστιβάλ Αθηνών.

Η Θεσσαλονίκη κατατάσσεται 14η σε «πολιτιστικό παλμό» στην ομάδα L των 36 πόλεων, και οφείλει τη θέση της αυτή κυρίως στους πολιτιστικούς της χώρους και εγκαταστάσεις, όπου εκεί κατέχει την 9^η θέση. Γνωστή για τη ζωντάνια της κουλτούρας της, η πόλη έλαβε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 1997. Ο πολιτιστικός πλούτος της αποδεικνύεται από τα δεκάδες μουσεία, θέατρα, κέντρα καλών τεχνών και υπαίθρια μνημεία και γλυπτά, καθώς και από το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Το Δημοτικό Συμβούλιο ανακοίνωσε πρόσφατα μακροπρόθεσμη στρατηγική ανθεκτικότητας, στην οποία η πολιτιστική και δημιουργική οικονομία διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο.

Η Καλαμάτα έχει καλύτερη επίδοση στον «πολιτιστικό παλμό» (15η στην ομάδα S-M των 64 πόλεων), πράγμα που οφείλεται κυρίως στους πολιτιστικούς της χώρους και εγκαταστάσεις, όπου κατέχει την 12^η θέση. Η φήμη της Καλαμάτας ως πολιτιστικού προορισμού παρουσιάζει αύξηση κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς, για παράδειγμα, το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, στο οποίο έχει απονεμηθεί διάκριση στο πλαίσιο της ενέργειας «Ευρώπη των φεστιβάλ, φεστιβάλ για την Ευρώπη», κατέχει ειδική θέση στον φεστιβαλικό χάρτη της Μεσογείου. Επίσης, ήταν μια από τις επικρατέστερες υποψήφιες πόλεις για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021.

Η Πάτρα κατατάσσεται 33η στην ομάδα S-M για νέες θέσεις εργασίας στον δημιουργικό τομέα, στις οποίες βασίζεται η «δημιουργική οικονομία». Η πόλη φιλοξενεί διάφορα μουσεία, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, ισχυρή ανεξάρτητη ροκ σκηνή και ένα δραστήριο θέατρο, το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Πάτρας, το οποίο έχει ανεβάσει αναγνωρισμένες από την κριτική παραστάσεις, από αρχαίο δράμα έως διεθνές ρεπερτόριο. Η Πάτρα ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2006.

Γενικότερα, διαπιστώνεται ότι η «ιδανική» Πολιτιστική και Δημιουργική Πόλη στην Ευρώπη θα ήταν το κράμα των πόλεων με τις καλύτερες επιδόσεις για κάθε δείκτη. Η πόλη αυτή θα διέθετε τους πολιτιστικούς χώρους και εγκαταστάσεις του Κορκ (Ιρλανδία), τη συμμετοχή στις πολιτιστικές δραστηριότητες, την ελκυστικότητα, τις θέσεις εργασίας στον δημιουργικό τομέα και τις θέσεις εργασίας που βασίζονται στη γνώση του Παρισιού (Γαλλία), τη διανοητική ιδιοκτησία και καινοτομία του Αϊντχόβεν (Κάτω Χώρες), τις νέες θέσεις εργασίας στον δημιουργικό τομέα της Ουμέα (Σουηδία), το ανθρώπινο κεφάλαιο και την εκπαίδευση της Λουβέν (Βέλγιο), τον ανοικτό χαρακτήρα, την ανεκτικότητα και την αξιοπιστία της Γλασκώβης (Ηνωμένο Βασίλειο), τις τοπικές και διεθνείς συνδέσεις της Ουτρέχτης (Κάτω Χώρες) και την ποιότητα της διακυβέρνησης της Κοπεγχάγης (Δανία). Από αυτές τις οκτώ πόλεις, πέντε έχουν λιγότερους από 500.000 κατοίκους (Κορκ, Αϊντχόβεν, Ουμέα, Λουβέν και Ουτρέχτη).

Μερικά από τα βασικά πορίσματα της έρευνας είναι τα εξής:

• Σε σύγκριση με άλλες πόλεις ανάλογου πληθυσμού, το Παρίσι, η Κοπεγχάγη, το Εδιμβούργο και το Αϊντχόβεν παρουσιάζουν καλύτερες επιδόσεις
• Ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα συμβάλλουν στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης και είναι ζωτικής σημασίας για τις πόλεις χαμηλού εισοδήματος
• Το μέγεθος μιας πόλης δεν καθορίζει τις επιδόσεις της στον τομέα του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, καθώς κατά μέσο όρο οι μικρές και μεσαίες πόλεις σημειώνουν σχετικά καλές επιδόσεις σε σύγκριση με μεγαλύτερες. Ακόμη και εάν οι πρωτεύουσες βρίσκονται συχνά στις πρώτες θέσεις, άλλες πόλεις υπερτερούν έναντί τους στην περίπτωση της Αυστρίας, του Βελγίου, της Γερμανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ισπανίας, της Ιταλίας, των Κάτω Χωρών και της Πολωνίας.

Ο  Ευρωπαίος Επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού, αρμόδιος και για το JRC, Tibor Navracsics, δήλωσε τα εξής: «Στόχος μου είναι να τεθεί ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας. Σε περιόδους μεγάλων κοινωνικών μετασχηματισμών και όξυνσης του παγκόσμιου ανταγωνισμού μεταξύ των πόλεων, θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας πέρα από τις παραδοσιακές πηγές ανάπτυξης και την κοινωνικοοικονομική ευημερία και να εξετάσουμε τον ρόλο του πολιτισμού στις δυναμικές, καινοτόμους και ποικιλόμορφες πόλεις. Το Παρατηρητήριο των Πολιτιστικών και Δημιουργικών Πόλεων παρουσιάζει επιτυχημένες ευρωπαϊκές πόλεις που έχουν βρει δικούς τους τρόπους για να αξιοποιούν το δυναμικό του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, με σκοπό την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.»

Το Παρατηρητήριο αναμένεται να επικαιροποιείται ανά διετία ώστε να παραμένει ορθό από εννοιολογική και στατιστική άποψη διακρατικά, διαπολιτειακά και διαχρονικά και να αποτυπώνει πιστά την ανάπτυξη των πόλεων.