Τα συμπεράσματα της Διακυβερνητικής Συνάντησης του ΟΟΣΑ για Επιστήμη, Τεχνολογία, Καινοτομία

Η συζήτηση και η ανάδειξη των ζητημάτων που θα επιτρέψουν τη χάραξη ενός κοινού μέλλοντος, αξιοποιώντας την Επιστήμη, Τεχνολογία & Καινοτομία (Creating our Common Future through Science, Technology and Innovation) ήταν το αντικείμενο μιας σημαντικής διεθνούς συνάντησης, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 20-21 Οκτωβρίου 2015 στην πόλη Daejeon της Δημοκρατίας της Κορέας.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής για την Επιστημονική και Τεχνολογική Πολιτική CSTP (Committee for Scientific and Technological Policy) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διοργανώθηκε διακυβερνητική συνάντηση σε επίπεδο υπουργών, υπό την αιγίδα της Νοτιοκορεάτικης κυβέρνησης.

Στη συνάντηση συμμετείχαν 49 χώρες και 9 διεθνείς οργανισμοί. Tην Ελλάδα εκπροσώπησε η Δρ Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, η οποία και συμμετέχει στη CSTP.

Η συνάντηση έδωσε την ευκαιρία για τη δημοσιοποίηση του STI Scoreboard 2015 (ετήσια έκδοση του ΟΟΣΑ με δείκτες επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας - Science, Technology, Innovation), καθώς και της έκδοσης Innovation Strategy 2015, που παρέχει στις χώρες ένα ευρύ πλαίσιο για τον σχεδιασμό των εθνικών πολιτικών για την ενίσχυση της καινοτομίας.

Eπίσης, παρουσιάστηκαν οι εκδόσεις του ΟΟΣΑ "Making Open Science a Reality" και η 7η αναθεωρημένη έκδοση του Frascati Manual για τη μέτρηση των τεχνολογικών και καινοτομικών δραστηριοτήτων. Στις παραπάνω εκδόσεις, από ελληνική πλευράς τα στοιχεία παρέχονται με τη συμβολή του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, αλλά και με προσωπική εμπλοκή της Δρ. Ε. Σαχίνη, στην περίπτωση του Frascati και του Open Science.

Στόχος της διακυβερνητικής συνάντησης ήταν να εκφραστεί με τον πιο δεσμευτικό τρόπο η απόφασή των χωρών του ΟΟΣΑ να πετύχουν οικονομική μεγέθυνση, ευμάρεια, ανάπτυξη θέσεων εργασίας και κοινωνική συνοχή μέσω της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, υπεγράφη από το σύνολο των χωρών που συμμετέχουν στον ΟΟΣΑ η διακήρυξη "Daejeon Declaration on Science, Technology and Innovation Policies for the Global and Digital Age".

Η Διακήρυξη αναγνωρίζει ότι οι αλλαγές στα συστήματα επιστήμης και καινοτομίας, που επηρεάζονται από την ψηφιακοποίηση και την παγκοσμιοποίηση, απαιτούν την επικαιροποίηση των αντίστοιχων εθνικών και διεθνών πολιτικών και εργαλείων.

Σύμφωνα με τη Διακήρυξη, η Επιστήμη, η Τεχνολογία και η Καινοτομία:

α) Βελτιώνουν την ποιότητα ζωής για όλους τους πολίτες, καθώς αυξάνουν την απασχόληση, την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη, με βιώσιμο τρόπο μακροπρόθεσμα,

β) Παρέχουν νέες δυνατότητες για επενδύσεις, τόσο σε start-ups όσο και σε καθιερωμένες επιχειρήσεις, σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες,

γ) Eίναι καθοριστικές για την αντιμετώπιση παγκόσμιων και κοινωνικών προκλήσεων, όπως περιβαλλοντική βιωσιμότητα, κλιματική αλλαγή, ανάπτυξη νέων ενεργειακών πόρων, ασφάλεια τροφίμων και γήρανση.

Επίσης, όπως επισημαίνεται στη Διακήρυξη, η Επιστήμη, η Τεχνολογία και η Καινοτομία υφίστανται ραγδαίες αλλαγές, λόγω της ταχείας εξέλιξης των ψηφιακών τεχνολογιών. Έτσι, αλλάζει ο τρόπος που οι επιστήμονες εργάζονται, συνεργάζονται και δημοσιεύουν το έργο του, αυξάνεται η ανάγκη για πρόσβαση σε επιστημονικά δεδομένα και δημοσιεύσεις (open science), ανοίγουν νέοι δρόμοι για τη συμμετοχή των πολιτών στην επιστήμη και καινοτομία (citizen science), διευκολύνεται η ανάπτυξη των ερευνητικών συνεργασιών ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα, ενώ αλλάζει και ο τρόπος παραγωγής της καινοτομίας (open innovation).

Η Διακήρυξη επιβεβαιώνει επίσης τον ρόλο του ΟΟΣΑ ως ένα μοναδικό φόρουμ για πολιτικές Επιστήμης, Τεχνολογίας και Καινοτομίας,

Στη συνέχεια παρουσιάζονται μερικά από τα βασικότερα σημεία που αναδείχθηκαν στο πλαίσιο της διακυβερνητικής συνάντησης.

Υπάρχει αύξηση της συνειδητοποίησης περί της αιτιώδους σχέσης μεταξύ των ερευνητικών, τεχνολογικών και καινοτομικών δραστηριοτήτων και της οικονομικής μεγέθυνσης, ειδικότερα εν μέσω της παρατεινόμενης οικονομικής κρίσης. Δεν υπάρχει όμως, ακόμη, αποτελεσματική κυκλοφορία της γνώσης προς την ευρύτερη κοινωνία, ούτε και επαρκής διάχυση των αποτελεσμάτων αυτών των δραστηριοτήτων προς την πραγματική οικονομία. Η αδυναμία αυτή αντιμετωπίζεται μέσω των πολιτικών της ανοικτής επιστήμης (open science) και της ανοικτής πρόσβασης στα αποτελέσματά της (open access), καθώς και της συνεχώς αυξανόμενης ψηφιακοποίησης της επιστήμης και της οικονομίας (digitalization of science and economy).

Για την επιτυχή κεφαλαιοποίηση αυτών των δραστηριοτήτων χρειάζεται μακρόπνοος προγραμματισμός και στήριξη των αποφάσεων που λαμβάνονται. H ανάπτυξη των Εθνικών Συστημάτων Καινοτομίας θα πρέπει να στηρίζεται στη γνώση τόσο των εθνικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων όσο και των παγκόσμιων προτεραιοτήτων. Για τον λόγο αυτό απαιτείται αφενός μεν η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στη χάραξη του μίγματος πολιτικών, αφετέρου δε η εξασφάλιση διακρατικών συνεργασιών. Οι πολιτικές για την καινοτομία, σε εθνικό επίπεδο, αφορούν πλέον και υπουργεία πέρα από αυτά που ασχολούνται με έρευνα & οικονομία, καθώς όλες οι κυβερνητικοί τομείς μπορούν να ωφεληθούν από την καινοτομία.

Η διεθνής διάσταση αυτών των δραστηριοτήτων προκύπτει από τον παγκόσμιο χαρακτήρα μίας σειράς προβλημάτων (π.χ. υπερθέρμανση του πλανήτη, μικρόβια, γήρανση πληθυσμού), γεγονός που υπογραμμίζει περαιτέρω την ανάγκη διακρατικής συνεργασίας, έτσι ώστε να επεκταθεί το εύρος της παγκόσμιας έρευνας σε αυτές τις περιοχές, περιορίζοντας το κόστος για κάθε χώρα.

Είναι δεδομένη και διαρκώς αυξανόμενη η απαίτηση για καλύτερους, πιο εμπεριστατωμένους και συνολικούς δείκτες και συστήματα μέτρησης αυτών των δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να υποστηριχθεί ο ενάρετος κύκλος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στα παγκόσμια σύνθετα προβλήματα.

Η αποτίμηση των δραστηριοτήτων πρέπει να αποτελεί συστηματικό, με σαφή περιοδικότητα, χαρακτηριστικό της σχετικής δημόσιας πολιτικής. Ουσιώδης είναι ακόμα η ενθάρρυνση και η αξιολόγηση των ερευνητών, όχι μόνο μέσω του αριθμού των δημοσιεύσεων, αλλά και από τον βαθμό διασύνδεσής τους και προώθησης των αποτελεσμάτων της ερευνητικής τους δραστηριότητας στην οικονομία και κοινωνία.

Οι δραστηριότητες αποτίμησης έχουν υψηλή επίπτωση στον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και στη δημόσια κατανόηση της επιστήμης (public understanding of science), αφού καθιστούν τους πολίτες περισσότερο ενήμερους, καθώς τους παρέχουν τα μέσα για κάτι τέτοιο. Ένας τρόπος ενίσχυσης αυτής της διαδικασίας, είναι η περαιτέρω διερεύνηση των επιπτώσεων των δημόσιων προμηθειών στην αύξηση της καινοτομικότητας.

Η ανοικτή πρόσβαση στην επιστήμη και τα ερευνητικά αποτελέσματα αποτελούν έναν ακόμη τρόπο για την ενίσχυση της λογοδοσίας, αλλά και επίτευξης ενός υψηλότερου βαθμού αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος καινοτομίας.