Open Research Europe: Νέα πλατφόρμα ανοικτής πρόσβασης για επιστημονικές δημοσιεύσεις με τα αποτελέσματα της ευρωπαϊκής έρευνας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε λειτουργία την πλατφόρμα Open Research Europe (ORE) για επιστημονικές δημοσιεύσεις η οποία θα είναι προσβάσιμη σε όλους. Η πλατφόρμα θα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη», το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, καθώς και το προηγούμενο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020».

Η πλατφόρμα Open Research Europe αντιμετωπίζει άμεσα σημαντικές δυσκολίες που συνδέονται συχνά με τη δημοσίευση επιστημονικών αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένων των καθυστερήσεων και των φραγμών στην περαιτέρω χρήση των αποτελεσμάτων και του υψηλού κόστους. Η πλατφόρμα αποτελεί προαιρετική υπηρεσία για τους δικαιούχους των προγραμμάτων «Ορίζοντας Ευρώπη» και «Ορίζοντας 2020», ώστε να μπορούν να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις χρηματοδότησής τους για άμεση ανοικτή πρόσβαση, χωρίς κόστος για αυτούς. Μέχρι σήμερα, έχουν υποβληθεί περίπου 40 επιστημονικές μελέτες από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, οι οποίες είναι διαθέσιμες στην επιστημονική κοινότητα για ανάγνωση και επανεξέταση.

Η Μαρίγια Γκαμπριέλ, Επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, δήλωσε τα εξής: «Πρέπει να επιταχύνουμε την επιστημονική ανακάλυψη μέσω πιο συνεργατικών και ανοικτών ερευνητικών πρακτικών. Βοηθώντας τους ερευνητές να δημοσιεύουν σε ανοικτή πρόσβαση, η πλατφόρμα Open Research Europe αίρει τα εμπόδια στη ροή της γνώσης και καλλιεργεί τον επιστημονικό διάλογο. Αυτό είναι μόνο η αρχή. Σταδιακά θα οικοδομήσουμε τη φήμη της πλατφόρμας ως τόπου δημοσιεύσεων που θα επιλέγουν οι ερευνητές των προγραμμάτων «Horizon 2020» και «Horizon Europe», και θα εξασφαλίσουμε ότι θα ενσωματωθεί βαθιά στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας».

Υποστήριξη της ανοικτής επιστήμης και της διαφάνειας στη διαδικασία επιστημονικών δημοσιεύσεων

Στην ανακοίνωση με τίτλο «Ένας νέος Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) για την έρευνα και την καινοτομία», η Επιτροπή εισάγει την Open Research Europe ως πλατφόρμα δημοσίευσης ανοικτής πρόσβασης για τη δημοσίευση έρευνας που απορρέει από τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020» και «Ορίζοντας Ευρώπη» σε όλους τους θεματικούς τομείς των επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών, καθώς και των κοινωνικών επιστημών, των τεχνών και των ανθρωπιστικών επιστημών.

Η πλατφόρμα Open Research Europe θα συμβάλει σε ανοικτές, ταχείες και οικονομικά αποδοτικές επιστημονικές δημοσιεύσεις. Θα καταστήσει επίσης ευκολότερο για τους δικαιούχους των προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020» και «Ορίζοντας Ευρώπη» να συμμορφώνονται με τους σχετικούς όρους ανοικτής πρόσβασης της χρηματοδότησής τους: άμεση ανοικτή πρόσβαση, όπως απαιτείται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» (για λόγους σύγκρισης, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» επέτρεπε περίοδο αναστολής πρόσβασης 6-12 μηνών). Η πλατφόρμα Open Research Europe θα προσφέρει στους ερευνητές έναν χώρο δημοσιεύσεων για να μοιράζονται γρήγορα τα αποτελέσματα και τις γνώσεις τους, και θα διευκολύνει ανοικτές, εποικοδομητικές συζητήσεις στον τομέα της έρευνας. Η πλατφόρμα διαθέτει ευρύ φάσμα δεικτών για τη μέτρηση του επιστημονικού και κοινωνικού αντικτύπου των άρθρων και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη χρήση και την επαναχρησιμοποίησή τους.

Αναλαμβάνοντας νέο ρόλο, η Επιτροπή προτίθεται να δώσει το παράδειγμα υποστηρίζοντας ενεργά τις πρακτικές ανοικτής επιστήμης και προωθώντας τη διαφάνεια στη διαδικασία δημοσίευσης. Στόχος της είναι να εμπνεύσει άλλους χρηματοδότες, ιδίως σε εθνικό επίπεδο, να πράξουν το ίδιο. Με την ενσωμάτωση της Open Research Europe στα προγράμματα «Ορίζοντας 2020» και «Ορίζοντας Ευρώπη», η Επιτροπή εισάγει καινοτόμες λύσεις στην ακαδημαϊκή επικοινωνία στο επόμενο επίπεδο.

Ιστορικό

Επί του παρόντος, το 91% όλων των δημοσιεύσεων και το 95% του συνόλου των δημοσιεύσεων που έχουν αξιολογηθεί από ομότιμους κριτές και χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» είναι ανοικτής πρόσβασης, δηλαδή εξαιρετικά υψηλά ποσοστά σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, φιλοδοξία είναι να δοθεί ανοικτή πρόσβαση σε όλες τις επιστημονικές δημοσιεύσεις που προέρχονται από τη χρηματοδότηση της έρευνας της Επιτροπής. Ειδικότερα, στόχος του προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη» είναι η ελεύθερη πρόσβαση στις δημοσιεύσεις από τη στιγμή της δημοσίευσής τους, κάτι που επιτρέπει η πλατφόρμα.

Η ανοικτή επιστήμη είναι μια προσέγγιση που βασίζεται σε ανοικτή συνεργατική εργασία και συστηματική ανταλλαγή γνώσεων και εργαλείων όσο το δυνατόν νωρίτερα και ευρύτερα στην ερευνητική διαδικασία. Καθιστά τα συστήματα έρευνας και καινοτομίας πιο αποδοτικά και δημιουργικά και ενισχύει την αριστεία και την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην επιστήμη. Αυτό οφείλεται στο ότι η ανοικτή πρόσβαση και η κοινή χρήση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και δεδομένων, η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης και η αναπαραγωγιμότητά τους, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης στις ερευνητικές υποδομές, αποτελούν τη βάση για τον έλεγχο από ομοτίμους κριτές και τον επιστημονικό διάλογο, που εξασφαλίζουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της περαιτέρω αξιοποίησης των προβληματισμών, της ανάλυσης και της καινοτομίας που σχετίζονται με την έρευνα.

Η αντίδραση της ΕΕ στην πανδημία του κορονοϊού κατέδειξε τις δυνατότητες της ανοικτής επιστήμης να αυξήσει τη συνεργασία, καταδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο η άμεση ανοικτή πρόσβαση σε δημοσιεύσεις και δεδομένα ήταν ζωτικής σημασίας για να βοηθηθούν οι ερευνητές να βρουν νέες θεραπείες, διαγνωστικά μέσα και εμβόλια. Η πλατφόρμα Open Research Europe αποτελεί το επόμενο βήμα σε αυτή τη διαδικασία.