Οι δείκτες που σχετίζονται με τις δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, γνωστοί και ως βιβλιομετρικοί δείκτες, χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο στην αποτύπωση και την αποτίμηση του έργου των ερευνητών. Παράλληλα, αποτελούν μια πολύτιμη πηγή δεδομένων για τα ερευνητικά πεδία στα οποία δραστηριοποιείται και αριστεύει η επιστημονική κοινότητα, αλλά και για τις συνεργασίες και τα δίκτυα που δημιουργούνται σε όλο τον κόσμο για την παραγωγή της επιστημονικής γνώσης. 

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης πραγματοποιεί από το 2010, με συνέπεια και συνέχεια και στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου, σειρά εκδόσεων με θέμα τη βιβλιομετρική ανάλυση των ελληνικών επιστημονικών δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά. Καταγράφει, έτσι, με αξιόπιστα στοιχεία τη διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής ερευνητικής παραγωγής και της διεθνούς απήχησης του έργου των Ελλήνων επιστημόνων. Τα στοιχεία, οι δείκτες και τα συμπεράσματα των αναλύσεων του ΕΚΤ διατίθενται σε έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις με ανοικτή πρόσβαση, συμβάλλοντας στη δημόσια πληροφόρηση και στην καλύτερη κατανόηση του συστήματος έρευνας και καινοτομίας της χώρας. 

Στο αφιέρωμα του τεύχους αυτού σας παρουσιάζουμε τα συμπεράσματα της πλέον πρόσφατης έκδοσης του ΕΚΤ που αφορά τις ελληνικές επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά την περίοδο 2002-2016. Όπως προκύπτει από την επεξεργασία των στοιχείων της βάσης δεδομένων Web of Science, η απήχηση των ελληνικών δημοσιεύσεων είναι σταθερά ανοδική, γεγονός που καταδεικνύει την ποιότητα και την πρωτοτυπία του έργου των Ελλήνων επιστημόνων. Σε αυτούς τους δείκτες άλλωστε οφείλεται και η βελτιούμενη διεθνής κατάταξη πολλών ελληνικών ΑΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων, παρά τα όποια προβλήματα και παθογένειες αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός και ερευνητικός χώρος. 

Το μοντέλο διεξαγωγής της έρευνας και διαμοιρασμού της γνώσης αλλάζει και πλέον μιλάμε για την Ανοικτή Επιστήμη, έναν νέο τρόπο προσέγγισης της επιστημονικής διαδικασίας, ο οποίος βασίζεται στη συνεργατικότητα και τους νέους τρόπους διάχυσης της γνώσης με την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών. Οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά την Ανοικτή Επιστημονική Επικοινωνία (Open Scholarly Communication) παρουσιάστηκαν στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσε με επιτυχία το ΕΚΤ σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο OPERAS. Για τη δυναμική και τις προοπτικές γενικότερα της Ανοικτής Πρόσβασης στα αποτελέσματα της έρευνας και για τα οφέλη της μετάβασης των επιστημονικών εκδόσεων σε ψηφιακό περιβάλλον, μίλησε στο περιοδικό μας ένας από τους κύριους ομιλητές του συνεδρίου, o John Willinsky, Διευθυντής της διεθνούς πρωτοβουλίας Public Knowledge Project. 

Επίσης, το ενδιαφέρον των νέων ερευνητών συγκέντρωσε το σεμινάριο του ΕΚΤ για την Ανοικτή Επιστήμη και τη διαχείριση ερευνητικών δεδομένων στον τομέα των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών. Και στις δύο εκδηλώσεις αναδείχθηκε ο κομβικός ρόλος του ΕΚΤ που εδώ και χρόνια υποστηρίζει μέσα από πρωτοβουλίες & δράσεις την ανάπτυξη ενός δυναμικού και βιώσιμου οικοσυστήματος της γνώσης στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό προωθεί την υιοθέτηση της Ανοικτής Επιστήμης/Ανοικτής Πρόσβασης ως κεντρικής πολιτικής στη διάθεση των αποτελεσμάτων της δημόσια χρηματοδοτούμενης έρευνας, ενώ συμμετέχει ενεργά σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, έργα και υποδομές. 

Επίσης, στο τεύχος αυτό σας παρουσιάζουμε δύο νέα φιλόδοξα "υπερπρογράμματα" της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2021-2017. Το πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη θα χρηματοδοτήσει με περισσότερα από 100 δισ. ευρώ, σειρά δράσεων για την ενίσχυση της Έρευνας & Καινοτομίας. Στόχος είναι να ισχυροποιηθεί η παγκόσμια επιστημονική υπεροχή της ΕΕ και να δοθεί ώθηση στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης, με την αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών και ερευνητικών αποτελεσμάτων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο πρώτος βασικός πυλώνας του προγράμματος αφορά την Ανοικτή Επιστήμη. Παράλληλα, μέσω του νέου προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη θα επενδυθούν περισσότερα από 9 δισ. ευρώ, προκειμένου να εδραιωθεί η Ευρώπη ως παγκόσμια πρωτοπόρος στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Στόχος του προγράμματος είναι η επένδυση σε στρατηγικές ψηφιακές ικανότητες καίριας σημασίας, όπως η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων, η τεχνητή νοημοσύνη και η κυβερνοασφάλεια. Βασικός πυλώνες του προγράμματος είναι η επένδυση στους πολίτες, προκειμένου να αποκτήσουν τις προηγ-
μένες ψηφιακές δεξιότητες που χρειάζονται για να έχουν πρόσβαση στις πλέον σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες και να τις χρησιμοποιούν. 

Καλή ανάγνωση!

Μαργαρίτης Προέδρου
Αρχισυντάκτης