O όρος "Κοινωνία της Πληροφορίας" αποτελεί μέρος του δημόσιου λόγου για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Ωστόσο, μόλις στις μέρες μας η κεντρική σημασία της πληροφορίας και των δεδομένων γίνεται αισθητή όχι μόνο στον ειδικό επιστήμονα αλλά και στον επιχειρηματία, στη δημόσια διοίκηση και, τελικά, στον μέσο άνθρωπο. Η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Neelie Kroes, έχει χαρακτηρίσει την πληροφορία και τα δεδομένα ως το πετρέλαιο της Κοινωνίας της Γνώσης. Και πράγματι, η πληροφορία είναι ο βασικός πόρος που κάνει τις μηχανές της μεταβιομηχανικής κοινωνίας, δηλαδή τα κινητά, τους υπολογιστές, το διαδίκτυο να λειτουργούν. Ακόμη περισσότερο, η πληροφορία είναι αυτή που αποτελεί την πρώτη ύλη για τους επιστήμονες και τους ερευνητές, αλλά και για τους φορείς σχεδιασμού άσκησης πολιτικής. Η επιστήμη και η έρευνα γίνονται πλέον ψηφιακές, όχι μόνο ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες αποκτούν πρόσβαση στην απαραίτητη πληροφορία για την έρευνά τους και τον τρόπο με τον οποίο δημοσιεύουν το έργο τους και αξιολογούνται, αλλά και πώς μεταφέρονται τα ερευνητικά αποτελέσματα στην παραγωγή και την επιχειρηματική δραστηριότητα.

Η αξιοποίηση των δεδομένων και της πληροφορίας είναι εφικτή μόνο εφόσον τηρούνται δύο τουλάχιστον προϋποθέσεις: πρώτον, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοικτά, δηλαδή, διαθέσιμα σε όλους με τους ελάχιστους δυνατούς νομικούς ή άλλους περιορισμούς. Δεύτερον, τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένα και να υποστηρίζονται από ηλεκτρονικές υποδομές υψηλού επιπέδου που να επιτρέπουν την επεξεργασία τους και την ανάπτυξη υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) αντιμετωπίζει το ζήτημα των ανοικτών και μεγάλων δεδομένων ως ένα από τα κομβικότερα ζητήματα στην Κοινωνία της Γνώσης, που ουσιαστικά επανανοηματοδοτεί την έννοια της τεκμηρίωσης για τον 21ο αιώνα: από μία έννοια που αφορούσε μόνο τους βιβλιοθηκονόμους και τους ειδικούς επιστήμονες, η έννοια της τεκμηρίωσης γίνεται πλέον στην Κοινωνία της Γνώσης βασική προϋπόθεση της εύρυθμης λειτουργίας και της αναπτυξιακής της διάστασης. Όπως δείχνουμε στο αφιέρωμα αυτού του τεύχους, τα ανοικτά δεδομένα είναι μεν προαπαιτούμενο της ενίσχυσης της έρευνας, καινοτομίας και ανάπτυξης, αλλά μόνο εφόσον παρέχονται μέσα από κατάλληλες υποδομές και υπηρεσίες.

Στο αφιέρωμα του τεύχους παρουσιάζονται βασικά στοιχεία σε σχέση με το τι είναι και πώς λειτουργούν τα ανοικτά δεδομένα, πώς συνδέονται με δράσεις έρευνας, ανάπτυξης, πολιτισμού και τεχνολογίας, πώς μπορούν να συνεισφέρουν σε μία ισόρροπη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, καθώς και ποιες είναι οι δράσεις του ΕΚΤ για την ανοικτή διάθεση επιστημονικών και πολιτιστικών δεδομένων. Στο περιοδικό μιλούν οι Malte Beyer-Katzenberger, Policy Officer στη Γενική Διεύθυνση Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Phil Archer, Σύμβουλος για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στο W3C, και Μιχάλης Βαφόπουλος, Επιστημονικός Συνεργάτης στο ΕΜΠ.

Διαβάστε, ακόμη, για τις τελευταίες δράσεις προώθησης της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας στη χώρα, που υποστηρίζει το ΕΚΤ: Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η διεθνής εκδήλωση διμερών επιχειρηματικών συναντήσεων Mission for Growth 2014 που διοργάνωσε στην Αθήνα, το Enterprise Europe Network-Hellas, συντονιστής του οποίου είναι το ΕΚΤ, καθώς 557 επιχειρήσεις πραγματοποίησαν 851 συναντήσεις για επιχειρηματικές, τεχνολογικές και ερευνητικές συνεργασίες. Επιπλέον, ανακοινώθηκε ο νέος θεσμός για την επιβράβευση της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας "Social Business Excellence Awards 2014".

Τα δεδομένα είναι παράγοντας ανάπτυξης, αλλά χωρίς ενισχυτικές δράσεις δεν είναι αρκετά. Στο τεύχος αυτό παρουσιάζονται τρεις σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της προώθησης της καινοτομίας: α) ο 3ος Διαγωνισμός Εφαρμοσμένης Έρευνας και Καινοτομίας "Η Ελλάδα Καινοτομεί!" του ΣΕΒ και της Eurobank, β) ο Διαγωνισμός Καινοτομίας ΣΦΕΕ Innovation Project 2.0 για την ανάδειξη καινοτόμων προτάσεων στον τομέα της υγείας, γ) ο Κόμβος Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων INNOVATHENS.

Ενημερωθείτε, ακόμη, για επιτεύγματα και διακρίσεις ελληνικών ερευνητικών ομάδων: για τον αντίκτυπο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) στην Ελλάδα μέσα από το νέο βίντεο "Greece: the ERC makes a difference", το ερευνητικό έργο ΣΘΕΝΟΣ όπου ερευνητές του ΕΙΕ αναπτύσσουν στοχευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις κατά εκφυλιστικών νοσημάτων, το βραβείο "Carol Nachman Prize 2014" που απονεμήθηκε στον ερευνητή του ΕΚΕΒΕ Φλέμιγκ, ακαδημαϊκό κ. Γιώργο Κόλλια.

Κλείνοντας το σημείωμα αυτό, καλό είναι να γυρίσουμε πίσω στη σημασία της τεκμηριωμένης πληροφορίας. Είναι τόσο κεντρική η ποιοτική -και άρα τεκμηριωμένη- πληροφορία και η πρόσβαση σε αυτήν, για τη λειτουργία της σύγχρονης κοινωνίας, οικονομίας και επιστήμης, που θα πρέπει να την παρομοιάζουμε όχι απλά με το πετρέλαιο αλλά με το νερό: δεν αποτελεί απλώς προϋπόθεση παραγωγικής λειτουργίας, αλλά προϋπόθεση για την ύπαρξη ολοένα και περισσότερων ζωτικών λειτουργιών της κοινωνίας.

Το παρόν τεύχος σάς δίνει μια καλή εικόνα για το τι είναι τα ανοικτά δεδομένα και πώς ενισχύουν την καινοτόμο επιχειρηματικότητα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Καλή ανάγνωση!

Δρ Εύη Σαχίνη
Διευθύντρια ΕΚΤ