Να κάνουμε το περιεχόμενο πιο ελκυστικό στον απλό χρήστη

Νομίζω πως το σημαντικότερο που έχει πετύχει η Europeana μέχρι τώρα είναι ότι λειτουργεί πέρα από χωρικά και θεματικά σύνορα. Βιβλιοθήκες, μουσεία, αρχεία, οπτικοακουστικές συλλογές, πανεπιστήμια, κέντρα τεκμηρίωσης, γκαλερί, όλων των ειδών κάτοχοι πολιτιστικού περιεχομένου, απ' όλα τα σημεία της Ευρώπης -και πέρα από αυτήν-, δουλεύουν μαζί, με ένα κοινό στόχο. Πετύχαμε, λοιπόν, κάτι που δεν είχε ξαναγίνει, συγκεντρώνοντας και ενσωματώνοντας έναν τεράστιο όγκο διαλειτουργικού περιεχομένου.

Νομίζω πως το βασικό εμπόδιο ήταν οι διαφορετικές πρακτικές. Τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία, σε διάφορα σημεία της Ευρώπης, όλοι είχαν διαφορετικά πρότυπα καταλογοποίησης και μεταδεδομένων, διαφορετική οργάνωση και εξειδικευμένο κοινό. Όλοι γνωρίζουμε ότι διαφορετικοί τύποι οργάνωσης δεν λειτουργούν εύκολα μαζί, εκτός κι αν υπάρχει ένας μεγάλος κοινός στόχος. Η Europeana έθεσε αυτό τον κοινό στόχο και, με τη βοήθεια της χρηματοδότησης από την ΕΕ, κατάφερε να ξεπεράσει το πρόβλημα.

Γίνεται όλο και ευκολότερο. Είμαστε πλέον αρκετά πιο έμπειροι στα θέματα συγκέντρωσης του υλικού. Υπάρχουν κάποια πολύ αποτελεσματικά έργα, όπως το EuropeanaLocal, που βοηθούν τους φορείς να κάνουν το υλικό τους συμβατό με τα πρότυπα της Europeana. Και επίσης υπάρχει το σύστημα των συσσωρευτών σε εθνικό επίπεδο που είναι πολύ σημαντικό για τη Europeana, καθώς εμείς δεν είναι δυνατόν να έρθουμε σε επαφή και να συνεννοηθούμε με κάθε μεμονωμένο οργανισμό. Η δουλειά που έχει κάνει, για παράδειγμα, η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας μέσω του έργου EuropeanaLocal, συγκεντρώνοντας περιεχόμενο από συλλογές απ' όλη την Ελλάδα, είναι εξαιρετική. Θα ενθάρρυνα κάθε οργανισμό που διαθέτει πολιτιστικό περιεχόμενο στην Ελλάδα να έρθει σε επαφή με τη Βιβλιοθήκη της Βέροιας.

Η Europeana δεν συλλέγει τα ίδια τα ψηφιοποιημένα αντικείμενα (π.χ. ψηφιακά βιβλία, φωτογραφίες, έργα τέχνης, αρχεία ήχου, μουσικής κ.λπ.), μόνο πληροφορίες για αυτά, δηλαδή μεταδεδομένα. Έχουμε αυτή τη στιγμή έναν τεράστιο κατάλογο με μεταδεδομένα και thumbnails, μικρές φωτογραφίες δηλαδή, για πάνω από 13 εκατ. τεκμήρια. Αλλά για να δεις ολόκληρο το τεκμήριο οδηγείσαι στην αρχική πηγή, "στέλνουμε" δηλαδή τον χρήστη στον πάροχο περιεχομένου. Και αυτό φέρνει επισκεψιμότητα στον πάροχο.

Μέχρι σήμερα οι χρήστες μας προέρχονται κυρίως από τον εκπαιδευτικό ή τον ερευνητικό χώρο. Όλοι αυτοί ξέρουν τι ακριβώς ψάχνουν και πώς να το χρησιμοποιήσουν όταν το βρουν. Έχουμε επίγνωση, όμως, ότι η νέα γενιά χρηστών, μαθητές, φοιτητές κ.λπ., αν και είναι από τις δημογραφικές ομάδες που ενδιαφέρονται για τη Europeana, δεν τη χρησιμοποιούν ακόμη σαν ένα δικτυακό τόπο-προορισμό. Και αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι δεν ξέρουν τι να κάνουν με το υλικό που τους προσφέρεται.

Γι' αυτό πρέπει να παρουσιάσουμε περισσότερες εκθέσεις και θεματικές ενότητες, σε συνεργασία με επιμελητές εκθέσεων αλλά και εκπαιδευτικούς, οι οποίες οργανώνουν το υλικό και επιτρέπουν στον χρήστη να δει πώς τα πράγματα συνδέονται στον χρόνο και τον χώρο. Όμως έτσι κι αλλιώς πρέπει να ξεκινήσεις από το υλικό, πριν αρχίζεις να χτίζεις πράγματα πάνω του. Στη Europeana δεν διαθέτουμε την εξειδίκευση που χρειάζεται για τέτοιες κινήσεις και γι' αυτό θέλουμε να συνεργαστούμε με κάθε είδους οργανισμούς που μπορούν να βοηθήσουν.

Διοργανώσαμε πριν λίγο καιρό ένα συνέδριο, το Open Culture στο Άμστερνταμ, όπου ένας από τους κεντρικούς ομιλητές ήταν ο Liam Wyatt, ο οποίος έχει ανοίξει νέους δρόμους συνεργασίας ανάμεσα στη Wikipedia και παρόχους πολιτιστικού περιεχομένου, τους λεγόμενους GLAMs (Galleries, Libraries, Archives, Museums). Πιστεύω ότι είναι μια ευφυής κίνηση το να συνδυάσεις τη Wikipedia, με όλο τον ενθουσιασμό και τον εθελοντισμό που έχει από πίσω της, με την έμπιστη, αυθεντικοποιημένη πληροφορία των επίσημων φορέων, με την αυθεντική πηγή, το πραγματικό βιβλίο, τις αληθινές φωτογραφίες. Ο Liam Wyatt στο συνέδριό μας απέδειξε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει. Κι εγώ έχω το όραμα για μια στενή συνεργασία της Europeana και της Wikipedia. Αν στο υλικό της τελευταίας, η οποία έχει τη δύναμη να προσελκύει τους πάντες, οτιδήποτε κι αν ψάχνουν, προστεθεί και το δικό μας υλικό, το αποτέλεσμα θα είναι εξαιρετικό για όλους τους χρήστες!

Αυτές είναι, κατά την άποψή μου, οι συνεργασίες του μέλλοντος: με εκπαιδευτικούς, με επιμελητές εκθέσεων, με τη Wikipedia, καθώς και με άλλους φορείς που θα μας βοηθήσουν να δώσουμε στο υλικό μας τη θεματική συνάφεια (context) που θα το κάνει πιο ελκυστικό στον απλό χρήστη.

Είναι πραγματικά σημαντικό να δείξεις στους ανθρώπους ότι ένα τεράστιο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς μας είναι δημόσιας κυριότητας (public domain) και άρα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν χωρίς περιορισμούς. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις σαφές αν δεν καθορίσεις ακριβώς τα δικαιώματα. Έτσι, συνεργαστήκαμε με τον οργανισμό Creative Commons στις ΗΠΑ για την ανάπτυξη του "Public Domain Mark" και τις οδηγίες χρήσης που το συνοδεύουν. Η Europeana θα είναι ο πρώτος μεγάλος εφαρμοστής του PDM και αυτό σημαίνει ότι μόλις κάποιος δει ένα αντικείμενο στη Europeana, θα γνωρίζει αν πρόκειται για ένα αντικείμενο δημόσιας κυριότητας που έχει δικαίωμα να το επαναχρησιμοποιήσει, να το αντιγράψει, να το παραλλάξει, να το ενσωματώσει στη δική του δουλειά κ.λπ. Οι οδηγίες χρήσης καθορίζουν, φυσικά, και τις συγκεκριμένες ευθύνες που συνοδεύουν αυτά τα δικαιώματα. Ότι πρέπει να γίνει αναφορά στον δημιουργό του υλικού, καθώς και σε αυτόν που το ψηφιοποίησε και το διέθεσε διαδικτυακά, ότι θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός προς το έργο, να μην χρησιμοποιηθεί με απρεπείς τρόπους κ.ο.κ. Είναι πραγματικά σημαντικό να δείξεις στους ανθρώπους ότι ένα τεράστιο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς μας είναι δημόσιας κυριότητας (public domain) και άρα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν χωρίς περιορισμούς. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις σαφές αν δεν καθορίσεις ακριβώς τα δικαιώματα. Έτσι, συνεργαστήκαμε με τον οργανισμό Creative Commons στις ΗΠΑ για την ανάπτυξη του "Public Domain Mark" και τις οδηγίες χρήσης που το συνοδεύουν. Η Europeana θα είναι ο πρώτος μεγάλος εφαρμοστής του PDM και αυτό σημαίνει ότι μόλις κάποιος δει ένα αντικείμενο στη Europeana, θα γνωρίζει αν πρόκειται για ένα αντικείμενο δημόσιας κυριότητας που έχει δικαίωμα να το επαναχρησιμοποιήσει, να το αντιγράψει, να το παραλλάξει, να το ενσωματώσει στη δική του δουλειά κ.λπ. Οι οδηγίες χρήσης καθορίζουν, φυσικά, και τις συγκεκριμένες ευθύνες που συνοδεύουν αυτά τα δικαιώματα. Ότι πρέπει να γίνει αναφορά στον δημιουργό του υλικού, καθώς και σε αυτόν που το ψηφιοποίησε και το διέθεσε διαδικτυακά, ότι θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός προς το έργο, να μην χρησιμοποιηθεί με απρεπείς τρόπους κ.ο.κ.

Ναι, φυσικά. Ήδη η Google παρέχει περιεχόμενο στην Europeana μέσω των προγραμμάτων ψηφιοποίησής της. Το πρώτο Google υλικό έφτασε πρόσφατα στη Europeana μέσω του Ghent University, που συνεργάζεται με τη Google. Ένας από τους πολύ σημαντικούς συνεργάτες μας, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας, η οποία υλοποιεί το βοηθητικό έργο Europeana Connect, υπέγραψε μόλις μια συμφωνία με τη Google για την ψηφιοποίηση ενός σημαντικού αριθμού έργων των οποίων τα πνευματικά δικαιώματα έχουν εκπνεύσει. Η Koninklijke Bibliotheek, η Εθνική Βιβλιοθήκη των Κάτω Χωρών, επίσης ανακοίνωσε πρόσφατα συνεργασία με τη Google. Το υλικό θα υπάρχει στη Europeana, όπως και στο Google, καθώς και στον δικτυακό τόπο της Βιβλιοθήκης.

Όλες αυτές οι συνεργασίες είναι σημαντικές, καθώς η παροχή πρόσβασης στη γνώση οδηγεί στην καινοτομία και τη δημιουργική επιχειρηματικότητα. Όλοι δουλεύουμε για να θεμελιώσουμε την Οικονομία της Γνώσης, οπότε δεν βλέπω αυτές τις συνεργίες υπό ανταγωνιστικό πρίσμα, τις βλέπω σε όρους ενός παγκόσμιου πληροφοριακού οικοσυστήματος - όλοι παίζουμε τον ρόλο μας για να αναπτυχθεί και να κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές.