Oι ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορείς δεν αξιοποιούν επαρκώς το σύστημα των Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας

Σεραφείμ Στασινός

Γενικός Διευθυντής, Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας

Τεύχος 76 | Φεβ.-Μάρ. 2010

Συνέντευξη

Ο Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας Δρ Σεραφείμ Στασινός παρουσιάζει τη διαδικασία κατοχύρωσης μιας εφεύρεσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, τα οφέλη του ελληνικού και του κοινοτικού διπλώματος, αλλά και πιθανούς κινδύνους που ελλοχεύουν όταν μια καινοτομία δεν κατοχυρώνεται. Ο Δρ Στασινός σχολιάζει τη θέση της Ελλάδας, σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όσον αφορά τις αιτήσεις και τις κατοχυρώσεις των ευρεσιτεχνιών, και μιλά για τις δράσεις του ΟΒΙ που ενθαρρύνουν τους εφευρέτες να κατοχυρώνουν τα έργα τους. Οτιδήποτε σήμερα αποτελεί δεδομένο στην καθημερινότητά μας, από τους λαμπτήρες μέχρι τα υπερσύγχρονα κινητά και από την ασπιρίνη μέχρι τα πολύπλοκα ιατρικά μηχανήματα, είναι προϊόν μιας σειράς καινοτομιών. Το 80% περίπου των εν χρήσει τεχνολογιών αντιπροσωπεύεται στη βιβλιογραφία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (patents). Οι ευρεσιτεχνίες αφορούν επινοήματα νέα, που εμπεριέχουν εφευρετική δραστηριότητα και είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής. Για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη μιλήσαμε με τον Δρ. Σεραφείμ Στασινό, Γενικό Διευθυντή του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, του αποκλειστικά αρμόδιου φορέα για την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών στη χώρα μας.
Πολύ απλά και συνοπτικά, μπορείτε να μας πείτε τα βασικά βήματα για τη διαδικασία κατοχύρωσης μιας εφεύρεσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας;

Η διαδικασία κατοχύρωσης μίας εφεύρεσης με Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας (ΔΕ) είναι απλή και σύντομη: Γίνεται κατάθεση της αίτησης στον OBI, η οποία πρέπει να περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία του καταθέτη, σύμφωνα με τον νόμο, την περιγραφή της εφεύρεσης και μια ή περισσότερες αξιώ-σεις οι οποίες προσδιορίζουν την έκταση και το περιεχόμενο της αιτού-μενης προστασίας και -φυσικά- το αίτημα χορήγησης διπλώματος ευρεσι-τεχνίας.

Ο καταθέτης έχει προθεσμία 4 μηνών για τυχόν διορθώσεις ή συμπλήρωση ελλείψεων. Ακολουθεί έλεγχος για το "νέο" και την εφευρετική δραστηριότητα και η σύνταξη έκθεσης έρευνας ή έκθεσης έρευνας με αιτιολογημένη γνώμη. Υπάρχει προθεσμία 3 μηνών για παρατηρήσεις του καταθέτη στην έκθεση έρευνας, στη συνέχεια συντάσσεται τελική έκθεση έρευνας ή τελική έκθεση έρευνας με αιτιολογημένη γνώμη και τέλος εκδίδεται το ΔΕ.

Για ποιον λόγο θα λέγατε σε κάποιον εφευρέτη να κατοχυρώσει την ευρεσιτεχνία του; Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι όταν μια καινοτομία δεν κατοχυρώνεται; Αρκεί η κατοχύρωση να γίνει στην Ελλάδα ή θα πρέπει να γίνει και σε άλλες χώρες;

Κατοχυρώνοντας μια ευρεσιτεχνία με ΔΕ ή Πιστοποιητικό Υπόδειγμα Χρησιμότητας (ΠΥΧ), παρέχεται το μονοπωλιακό, αποκλειστικό δικαίωμα στους δικαιούχους να παράγουν, χρησιμοποιούν, πωλούν και γενικά να εκμεταλλεύονται το επινόημά τους στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι δικαιούχοι, αποκλείουν κάθε τρίτο από την εκμετάλλευση με οποιοδήποτε τρόπο της εφεύρεσής τους. Στην αντίθετη περίπτωση της μη κατοχύρωσης, κάθε τρίτος μπορεί να χρησιμοποιεί ή να εκμεταλλεύεται την εφεύρεση χωρίς την άδεια του δικαιούχου, με τις ανάλογες οικονομικές επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται.

Το εύρος της προστασίας μιας εφεύρεσης εξαρτάται από την πολιτική εκμετάλλευσης που θα ακολουθήσει ο δικαιούχος. Χρυσός κανόνας είναι, κάθε εφεύρεση να προστατεύεται στις χώρες που προορίζεται για εκμετάλλευση. Στη διαμόρφωση της κατάλληλης πολιτικής προστασίας που θα ακολουθήσει ο δικαιούχος, βοηθάει το δικαίωμα προτεραιότητας που έχει, σύμφωνα με το οποίο εφόσον μέσα σε 12 μήνες από την αρχική κατάθεση καταθέσει αίτηση για την ίδια εφεύρεση και στις υπόλοιπες χώρες που ισχύει ο όρος της αμοιβαιότητας, ισχύει και σε αυτές η ημερομηνία πρώτης κατάθεσης.

Αυτό του δίνει το χρόνο να ερευνήσει καλύτερα την αγορά πριν να εντάξει το προϊόν του σε αυτή, έχοντας εξασφαλίσει την προστασία του η οποία ξεκινάει από την ημερομηνία της πρώτης κατάθεσης, όπως προαναφέρθηκε. Η Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων που δίνει αυτή τη δυνατότητα περιλαμβάνει 173 μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, και είναι πρακτικά αδύνατο να μην καλύπτει γεωγραφικά τις ανάγκες εκμετάλλευσης του δικαιούχου.

Για την περαιτέρω προστασία μιας εφεύρεσης στο εξωτερικό ο ΟΒΙ λειτουργεί ως γραφείο παραλαβής αιτήσεων, τόσο για Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας για την προστασία μιας εφεύρεσης σε όλα ή σε μερικά από τα 37 κράτη-μέλη της Σύμβασης του Μονάχου, όσο και για διεθνή κατάθεση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, όπου με μία κατάθεση μπορεί ο καταθέτης να ζητήσει την έκδοση Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας σε οποιεσδήποτε από τις 142 χώρες-μέλη της σχετικής Διεθνούς Συμβάσεως.

Για όλες αυτές τις δυνατότητες, παρέχονται λεπτομερείς πληροφορίες από εξειδικευμένο προσωπικό στον ΟΒΙ, όπως και στον δικτυακό τόπο www.obi.gr.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για την ανάγκη, αλλά και τα οφέλη, ενός κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας (π.χ. όσον αφορά τις διαδικασίες ή το κόστος); Πιστεύετε ότι θα υπάρξουν εξελίξεις το επόμενο διάστημα, σε ένα θέμα που αν και θεωρείται σημαντικό για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας, καθυστερεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια;

Εκτός από την απλοποίηση της διαδικασίας -όπου με μια διαδικασία θα καλύπτεται το σύνολο των Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης- καθώς και το μειωμένο, σε σχέση με τα σημερινά δεδομάνα, κόστος, με το Κοινοτικό (Ενωσιακό) Δίπλωμα θα υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου. Αυτό θα είναι αποτέλεσμα της κοινής νομοθεσίας, του κοινού τίτλου προστασίας και της ύπαρξης κοινού Δικαστηρίου που θα επιλύει τις σχετικές διαφορές.

Δεν αναμένονται όμως εξελίξεις πριν την έκδοση της γνώμης του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για διάφορα σχετικά θέματα, η οποία εκκρεμεί.

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του 2009 παρατηρείται για πρώτη φορά στα τελευταία 20 χρόνια μείωση του αριθμού των αιτήσεων για ΔΕ. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης ελλοχεύει ο κίνδυνος του "παγώματος" της καινοτομίας και της ανάπτυξης; Τι παρατηρείτε σχετικά, κρίνοντας από τις ελληνικές αιτήσεις του τελευταίου διαστήματος; Ποια εκτιμάτε ότι είναι τα απαραίτητα βήματα για να δοθεί ώθηση στην ελληνική καινοτομία;

Από το 2005 μέχρι το 2008 παρουσιάζεται σημαντική αύξηση των εθνικών καταθέσεων. Η πτώση του αριθμού των ελληνικών καταθέσεων το 2009 σχετίζεται με την έναρξη της οικονομικής ύφεσης και ακολουθεί τη γενικότερη ευρωπαϊκή και παγκόσμια τάση, σύμφωνα με την οποία σημειώθηκε το 2009 μείωση χορηγήσεων των ευρωπαϊκών ΔΕ κατά 13,1% (59.809 το 2008, 51.969 το 2009).

Παρ’ όλα αυτά, με τα μέχρι σήμερα στοιχεία του 2010, παρατηρούμε μια αύξηση (+4,2%) στον αριθμό των εθνικών καταθέσεων, γεγονός που μας επιτρέπει να είμαστε αισιόδοξοι. Φυσικά στους επόμενους μήνες θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα.

Ώθηση στην ελληνική καινοτομία, θα μπορούσαν να δώσουν φορολογικά κίνητρα, αύξηση των κονδυλίων της έρευνας, δυνατότητες χρηματοδότησης και αλλαγή της στάσης του Τραπεζικού Συστήματος σχετικά με κεφάλαια ενίσχυσης της καινοτομίας, δημιουργία Προγραμμάτων Προώθησης της Καινοτομίας, η ανάπτυξη της μεσιτείας προώθησης της μεταφοράς τεχνολογίας, καθώς επίσης η βαθύτερη γνώση και ενημέρωση των ενδιαφερομένων για τις δυνατότητες εκμετάλλευσης του συστήματος Βιομηχανικής και Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Σε αυτό τον τομέα ο ΟΒΙ έχει παρουσιάσει μεγάλη δραστηριοποίηση, συμμετέχοντας σε πολλά Προγράμματα και πραγματοποιώντας μεγάλο αριθμό στοχευμένων ενημερωτικών εκδηλώσεων και άλλων σχετικών ενεργειών.

Πως σχολιάζετε τη θέση της Ελλάδας, σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όσον αφορά την κατοχύρωση των ευρεσιτεχνιών; Κρίνοντας από τις αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας που κατατίθενται κάθε χρόνο στον ΟΒΙ, θεωρείτε ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει ανταγωνιστική των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όσον αφορά την καινοτομία και την εμπορική αξιοποίηση των ευρεσιτεχνιών της;

Συγκριτικά με τις ευρωπαϊκές χώρες με βιομηχανική και επιστημονική παράδοση, η Ελλάδα παρουσιάζει μικρότερη δραστηριότητα στο χώρο των ευρεσιτεχνιών. Η μη αναπτυγμένη έρευνα, ο μη βιομηχανικός χαρακτήρας της, η σχετικά μικρή αγορά της όπως επίσης η έλλειψη μακροχρόνιας κουλτούρας όσον αφορά το σύστημα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, είναι κάποιοι προφανείς λόγοι.

Ουσιαστικά, όσο η οικονομία της Ελλάδας συνεχίζει να είναι κυρίως μεταπρατική, χωρίς σημαντική παραγωγή, δεν μπορεί εύκολα να ανταγωνιστεί τις βιομηχανικά αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία εξακολουθούν να προηγούνται εντυπωσιακά όσον αφορά την καινοτομία, καθώς στην ΕΕ καταγράφεται μειωμένος αριθμός διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, αλλά και περιορισμένες δαπάνες στον τομέα της έρευνας και τεχνολογίας. Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστική η Ευρώπη στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας;

Είναι προφανές ότι η αύξηση των κονδυλίων για έρευνα θα βοηθούσε την ανάπτυξη της καινοτομίας. Θα βοηθούσε όμως, επίσης, και η δημιουργία μιας στοχευμένης πολιτικής ανάπτυξης σε ανταγωνιστικούς τομείς για την Ευρώπη, ώστε να αποκτήσει συγκριτικά πλεονεκτήματα, καθώς επίσης η ανάπτυξη περισσότερων Προγραμμάτων με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας και τη διασύνδεση περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών.

Σε ποιο βαθμό οι αιτήσεις για ΔΕ αφορούν αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας και προέρχονται από ερευνητικούς/ακαδημαϊκούς φορείς ή Έλληνες επιστήμονες ερευνητικών κέντρων/ΑΕΙ; Εκτιμάται ότι οι Έλληνες ερευνητές αξιοποιούν επαρκώς τις δυνατότητες ενός ΔΕ;

Για να αποκτήσουμε μια εικόνα σας αναφέρω χαρακτηριστικά ότι το 2009, από τις 720 καταθέσεις οι 576 προήλθαν από φυσικά πρόσωπα, οι 129 από Νομικά Πρόσωπα,12 προήλθαν από Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και, τέλος, μόνο 3 προήλθαν από Ερευνητικούς Φορείς. Ανάλογα είναι τα στοιχεία και για το 2007 και 2008.

Από αυτά τα στοιχεία μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τόσο οι ερευνητικοί όσο και οι ακαδημαϊκοί φορείς δεν κάνουν επαρκή χρήση και δεν αξιοποιούν όσο πρέπει τις δυνατότητες που τους παρέχει το σύστημα των ΔΕ.

Υπάρχουν, σε ελληνικό επίπεδο, δυνατότητες χρηματοδότησης της διαδικασίας κατοχύρωσης ΔΕ ή ΠΥΧ, όταν πρόκειται για μεμονωμένα άτομα;

Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει τέτοια δυνατότητα, ούτε για Φυσικά ούτε για Νομικά Πρόσωπα.

Ποιες είναι οι δράσεις του ΟΒΙ, τα τελευταία χρόνια, για την ενθάρρυνση αλλά και τη διευκόλυνση των Ελλήνων να κατοχυρώνουν τις εφευρέσεις τους; Προβλέπονται κάποιες νέες πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση;

Το 2002 ο ΟΒΙ εγκαινίασε το θεσμό της βράβευσης των εφευρετών, με σκοπό την ενθάρρυνση της ελληνικής εφευρετικότητας. Αυτός ο θεσμός συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από το 2005 λειτουργεί στον ΟΒΙ η "Υπηρεσία μιας Στάσης", η οποία δημιουργήθηκε με σκοπό τη διευκόλυνση των Ελλήνων εφευρετών, οι οποίοι μπορούν να λύσουν τις απορίες τους και να ενημερωθούν για όλη τη διαδικασία σε μια μόνο Υπηρεσία, χωρίς σπατάλη χρόνου και ενέργειας, από εξειδικευμένο προσωπικό του ΟΒΙ.

Σημαντικό όμως κεφάλαιο για την ενθάρρυνση της εφευρετικής κοινότητας είναι και η γνώση για το σύστημα της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και η δημιουργία φιλικής νοοτροπίας ή αν θέλετε "κουλτούρας". Προς αυτήν την κατεύθυνση ο ΟΒΙ έχει κάνει και συνεχίζει να κάνει πολύ σημαντικά βήματα, όπως ήδη προανέφερα. Πλήθος ενημερωτικών ημερίδων και σεμιναρίων, επισκέψεις σε εταιρείες, συμμετοχή σε εκθέσεις και επιστημονικές ομιλίες είναι μερικές μόνο από τις εκδηλώσεις ενημερωτικού χαρακτήρα που έχει πραγματοποιήσει. Για τη δημιουργία της νοοτροπίας που προαναφέρθηκε, από τη νεαρή ακόμα ηλικία, έχει ξεκινήσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε παιδιά της έκτης τάξης του Δημοτικού, το οποίο συνδυάζεται με διαγωνισμό παιδικής δημιουργικότητας και πραγματοποιείται στις εγκαταστάσεις του ΟΒΙ.

Πρέπει όμως, μεταξύ των άλλων, οπωσδήποτε να αναφέρουμε την συμμετοχή του ΟΒΙ στο Κοινοτικό Πρόγραμμα IPeuropAware που έχει στόχο την πάταξη της αντιγραφής προϊόντων και τη βοήθεια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε αυτό τον τομέα. Στο πλαίσιο αυτού του Προγράμματος ο ΟΒΙ ενθαρρύνει την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητα στην Ελλάδα, όχι μόνο με την ενημέρωση για το σύστημα της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας αλλά και όλης της Διανοητικής Ιδιοκτησίας, διευρύνοντας τον ρόλο του προς αυτή την κατεύθυνση.