Στόχος είναι το 2013 η ελληνική συμμετοχή να πλησιάσει σε μέσο όρο το 5% του προϋπολογισμού του 7ου ΠΠ

Από μία γενική αποτίμηση που έχω κάνει με τα μέχρι στιγμής δεδομένα από τους Εθνικούς Εκπροσώπους, θεωρώ ότι η ελληνική συμμετοχή είναι πολύ ικανοποιητική σε επίπεδο υποβολής προτάσεων και αρκετά ικανοποιητική σε επίπεδο επιτυχίας. Πιο δημοφιλή θεωρώ τα προγράμματα «Τεχνολογίες Πληροφορίες και Επικοινωνιών» (ICT, Information and Communication Technologies), όπου κατατέθηκαν συνολικά περίπου 658 προτάσεις με ελληνική συμμετοχή και το ποσοστό κοινοτικής χρηματοδότησης έφθασε το 4,79% του προϋπολογισμού του προγράμματος, και το Ειδικό Πρόγραμμα «Ιδέες», όπου κατατέθηκαν 339 προτάσεις στην πρώτη προκήρυξη για νέους ερευνητές και πέρασαν στο δεύτερο στάδιο 11 προτάσεις, ήτοι 3,24% του συνόλου των επιτυχών προτάσεων.

Επίσης στα προγράμματα Νανοτεχνολογίας και Ενέργειας είχαμε σημαντικά ποσοστά επιτυχίας, στη νέα θεματική περιοχή «Διάστημα» το 42% των ελληνικών προτάσεων που υποβλήθηκαν ήταν επιτυχείς, ενώ στις δράσεις του Ειδικού Προγράμματος «Ικανότητες» σημειώσαμε εξαιρετική επιτυχία τόσο σε επίπεδο επιτυχίας προτάσεων, όσο και χρηματοδότησης, η οποία έφθασε σε μέσο όρο το 6% του σχετικού κοινοτικού προϋπολογισμού. Στο πρόγραμμα «Υγεία» σημειώθηκε σημαντική άνοδος της ελληνικής συμμετοχής αλλά και επιτυχία σε προτάσεις. Στη θεματική περιοχή «Τρόφιμα, Γεωργία, Βιοτεχνολογία», η ελληνική χρηματοδότηση φθάνει το 35% της συνολικής χρηματοδότησης που έλαβε η Ελλάδα στο 6ο ΠΠ στον αντίστοιχο τομέα.

Οι φορείς που συμμετείχαν είναι τα πανεπιστήμια (~40%), τα ερευνητικά κέντρα (~30%) και άλλοι δημόσιοι (νοσοκομεία, περιφέρειες) και ιδιωτικοί φορείς (βιομηχανία, ΜΜΕ) σε ποσοστό περίπου 30%. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω τη μεγάλη συμμετοχή των ερευνητικών κέντρων σε σχέση με τα πανεπιστήμια, η οποία είναι δυσανάλογη του μεγέθους τους. Υπήρξαν και περιπτώσεις, όπως στο πρόγραμμα «Υγεία», τα ερευνητικά κέντρα ξεπέρασαν τα πανεπιστήμια στην επιτυχία προτάσεων (45,5% έναντι 36,4%).

Όσον αφορά τον Ευρωπαϊκό Οδικό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών, η Ελλάδα διεκδικεί να φιλοξενήσει στο χώρο της μία (1) από τις τριάντα πέντε (35) προτάσεις και συγκεκριμένα το KM3NET (τηλεσκόπιο νετρίνων με όγκο ένα τουλάχιστον κυβικό χιλιόμετρο) για το οποίο υπάρχει ήδη ειλημμένη απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης να το υποστηρίξουμε και να διαπραγματευτούμε την εγκατάστασή του στον ελληνικό χώρο. Πέραν όμως αυτού, η Ελλάδα έκανε την «υπέρβαση» και δήλωσε συμμετοχή σε 14 από τις 35 προτάσεις των μεγάλης κλίμακας πανευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών και έχει ήδη συμμετάσχει στις αντίστοιχες κοινοπραξίες που χρηματοδοτήθηκαν στην πρώτη φάση της μελέτης κατασκευής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ήδη έχει γίνει η πανηγυρική έναρξη του XFEL (European X-Ray Laser Project) στο Αμβούργο, με τη συμμετοχή της Ελλάδας και, τις επόμενες μέρες, πρόκειται να εγκαινιαστεί στο Παρίσι το ELI (The Extreme Light Infrastructure), στο οποίο η Ελλάδα, και συγκεκριμένα το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, έχει προεξάρχοντα ρόλο και διεκδικεί «δορυφορική υποδομή».

Φιλοδοξούμε και έχουμε στόχο, στο πλαίσιο κάθε τέτοιας πρότασης, να δημιουργηθεί η αντίστοιχη «ελληνική πλατφόρμα» η οποία θα συγκεντρώσει τις δυνάμεις και τα ενδιαφέροντα των ελληνικών ερευνητικών ομάδων. Σχετική προκήρυξη αναμένεται να δημοσιευθεί σύντομα από τη ΓΓΕΤ. Η συμμετοχή της χώρας μας σε αυτές τις υποδομές θα έχει ασφαλώς σημαντικό θετικό αντίκτυπο στον ελληνικό χώρο έρευνας, καθώς θα βοηθήσει τους Έλληνες επιστήμονες και ερευνητές να έχουν πρόσβαση σε μεγάλες ερευνητικές υποδομές, να δικτυωθούν με άλλους Ευρωπαίους συναδέλφους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να δημιουργηθούν «δορυφορικές υποδομές» στην Ελλάδα. Επιπλέον αυξάνει σημαντικά την προβολή της χώρας μας στην ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα, ενώ προωθεί τις δυνατότητες των Ελλήνων επιστημόνων. Για την αξιοποίηση αυτού του εγχειρήματος θα πρέπει, όπως ανέφερα και παραπάνω, να δημιουργηθούν τα αντίστοιχα «ελληνικά δίκτυα», ή αν θέλετε «πλατφόρμες», ώστε να υπάρξει η κατάλληλη κρίσιμη μάζα επιστημόνων και ερευνητών που θα δικαιολογήσει τη συμμετοχή της χώρας μας σε εθνικό επίπεδο σε αυτές τις υποδομές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στη διαδικασία αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας προκειμένου να αναδείξει νέες προτεραιότητες και να θέσει νέα στρατηγική για την Έρευνα και Καινοτομία. Προς το παρόν κινούμαστε στην τροχιά υλοποίησης της στρατηγικής της Λισαβόνας για Ανάπτυξη και Απασχόληση, με την προοπτική οι δαπάνες για την Έρευνα και την Ανάπτυξη να φθάσουν το 2010 το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ. Θα ήθελα να σημειώσω, μεταξύ άλλων, μία βασική προτεραιότητα που είναι η υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Πολιτικής όπως αυτή υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών το 2007.

Το σημαντικότερο όμως γεγονός του τελευταίου καιρού είναι οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της ΕΕ στις 23η Νοεμβρίου 2007, η οποία χαρακτηρίσθηκε ως μια «ιστορική μέρα» για την Έρευνα στην Ευρώπη: συμφωνήθηκαν οι τέσσερις μεγάλες Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ARTEMIS, ENIAC, CLEAN SKY, INNOVATIVE MEDICINES), το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας & Καινοτομίας (ΕΙΤ) και η πρωτοβουλία με βάση το Άρθρο 169 (Ambient Assisted Living), τα οποία, μαζί με τα υπόλοιπα (FUEL CELLS and HYDROGEN και EUROSTARS) που θα εγκριθούν σύντομα, αναμένεται να σηματοδοτήσουν τις ερευνητικές προσπάθειες της Ευρώπης για τα επόμενα χρόνια. Το μελλοντικό ΕΙΤ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία «Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας» παγκοσμίου κύρους.

Η υστέρηση της Ευρώπης έναντι των μεγάλων ανταγωνιστών, ΗΠΑ και Ιαπωνίας, εστιάζεται κυρίως στην παραγωγή της καινοτομίας. Είναι αυτό που αποκαλούμε ευρωπαϊκό παράδοξο («the European paradox»), σύμφωνα με το οποίο η Ευρώπη διαθέτει εξαιρετικό δυναμικό καινοτομίας, παράδοση σημαντικών εφευρέσεων και πλούτο δημιουργικών ανθρώπων που μπορούν να οικοδομήσουν στην πολιτιστική ποικιλομορφία της. Ωστόσο, οι επιδόσεις της ΕΕ στην καινοτομία εξακολουθούν να είναι χαμηλότερες σε σχέση με εκείνες των βασικών ανταγωνιστών της, παρά το γεγονός ότι οι οικονομίες ορισμένων κρατών μελών είναι μεταξύ των πλέον καινοτόμων στον κόσμο.

Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι οι επενδύσεις της Ευρώπης στην Ε&Α είναι σαφώς μικρότερες από εκείνες άλλων βιομηχανικών χωρών. Ο κατακερματισμός της δημόσιας ερευνητικής βάσης εμποδίζει την Ευρώπη να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, με τεράστιο κόστος για τους Ευρωπαίους ως φορολογούμενους, καταναλωτές και πολίτες. Επιπλέον καθιστά την Ευρώπη λιγότερο ελκυστική για όσες επιχειρήσεις επιθυμούν να επενδύσουν στην Ε&Α. Από την άλλη πλευρά, οι βασικοί ανταγωνιστές της εμφανίζουν εξαιρετικές επιδόσεις στην καινοτομία, οι οποίες, μεταξύ άλλων, προέρχονται και από τις σημαντικά μεγαλύτερες επενδύσεις στην Ε&Α και, κυρίως, από πλευράς ιδιωτικού τομέα, μέσα σε ένα περιβάλλον που ευνοεί τον ανταγωνισμό και την επιχειρηματικότητα και είναι φιλικό προς την καινοτομία.

Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ευρώπη παραμένει επίσης κατακερματισμένο και τα πανεπιστήμια δεν συνεργάζονται επαρκώς μεταξύ τους. Αντίθετα, στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, πολλές επιτυχείς καινοτομίες έχουν προκύψει από την στενή συνεργασία μεταξύ του ακαδημαϊκού τομέα και των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, η Κίνα, όπως ήδη γνωρίζετε, αποτελεί μια σημαντικά ανερχόμενη δύναμη με ρυθμούς ανάπτυξης που φθάνουν το 9% και προβλέπεται ότι το 2010 θα έχει ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ σε δαπάνες για Ε&Α.

Κάτι ανάλογο με την Ευρώπη ισχύει και στην Ελλάδα, η οποία παρόλο που διαθέτει εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό, με πολύ αξιόλογο πλούτο γνώσεων και δυνατότητες καινοτομίας, υστερεί στις επιδόσεις. Ελπίζω όμως πως, αφενός, με την εφαρμογή της εθνικής πολιτικής για την έρευνα, η οποία σε μεγάλο βαθμό αντικατοπτρίζεται και μέσα από το νέο νόμο Έρευνας που αναμένεται να κατατεθεί σύντομα στη Βουλή, και, αφετέρου, με την αύξηση της εθνικής χρηματοδότησης, η οποία θα πρέπει έως το 2015 να φθάσει το 1,5% του ΑΕΠ, θα βελτιωθεί σημαντικά η κατάσταση και θα διαμορφωθεί ένας Ελληνικός Χώρος Έρευνας & Καινοτομίας, ανταγωνιστικός των ευρωπαίων εταίρων μας, και ικανός να συμβάλει τα μέγιστα στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας.