Είναι ευθύνη των ερευνητών να συνεργαστούν με τη βιομηχανία

Γεώργιος Κοντοπίδης

Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Κτηνιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Τεύχος 66 | Μάιος-Ιούν. 2008

Συνέντευξη

Ο Γεώργιος Κοντοπίδης ασχολείται με τη στοχευμένη ανάπτυξη φαρμακευτικών ουσιών. Είναι ένας από τους πέντε νέους Έλληνες επιστήμονες που τιμήθηκαν με τα φετινά Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον ελληνικό κόμβο της CORDIS εξηγεί την καινοτόμο διάσταση της έρευνάς του και αναλύει τις διαφορές στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από άποψη θεσμικού πλαισίου και υποδομών. Σύμφωνα με τον κ. Κοντοπίδη, οι εντυπωσιακότερες εξελίξεις στον τομέα της στοχευμένης ανάπτυξης φαρμάκων αφορούν την ταχεία πρόοδο της υπολογιστικής χημείας και της υπολογιστικής βιολογίας, που οδηγεί σε αποτελέσματα πολύ γρηγορότερα και με πολύ μικρότερο κόστος.

Πού εστιάζει η έρευνά σας; Ποια είναι τα καινοτόμα στοιχεία της προσέγγισής σας;

Η έρευνά μου εστιάζει στον σχεδιασμό και την ανακάλυψη νέων φαρμακευτικών ουσιών, είναι δηλαδή ένα κομμάτι της στοχευμένης ανάπτυξης φαρμακευτικών ουσιών. Συγκεκριμένα, δουλεύουμε στην έρευνα για αντικαρκινικά φάρμακα και η δουλειά μου είναι να δίνω κατευθύνσεις στους συνθετικούς χημικούς για να φτιάξουν τις ουσίες που είναι δραστικές για διάφορα είδη καρκίνου.

Η προσέγγιση που ακολουθήσαμε εφαρμόζεται στις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. Η ιδέα ήταν αρκετά παλιά, αλλά η απαραίτητη τεχνολογία μόνο τώρα έγινε διαθέσιμη. Χρησιμοποιήσαμε όλα τα σύγχρονα μέσα και εστιάσαμε συγκεκριμένα σε κινάσες που έχουν να κάνουν με τον καρκίνο. Η δική μου συνδρομή συνίσταται στην εξεύρεση τρόπων ώστε η διαδικασία να γίνεται πιο γρήγορα, αξιοποιώντας κάποιες κρυσταλλογραφικές μεθόδους.

Ποιες θα είναι, κατά τη γνώμη σας, οι εντυπωσιακότερες εξελίξεις στον τομέα της στοχευμένης ανάπτυξης φαρμάκων στο άμεσο μέλλον;

Οι πιο άμεσες εξελίξεις έχουν να κάνουν με την ταχεία πρόοδο της υπολογιστικής χημείας και της υπολογιστικής βιολογίας, που μας βοηθούν να κάνουμε τη δουλειά μας πολύ γρηγορότερα και με πολύ μικρότερο κόστος. Δεν θα αντικαταστήσουν εντελώς τις πειραματικές μεθόδους, αλλά θα βοηθήσουν ώστε αυτές να γίνουν πολύ λιγότερες και πολύ ταχύτερες.

Πιστεύετε πως η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να πρωταγωνιστήσει στην έρευνα αιχμής στον τομέα σας; Ποια είναι τα δυνατά μας σημεία και ποιες αδυναμίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν;

Το βασικό πλεονέκτημα της Ελλάδας έχει να κάνει με το ανθρώπινο δυναμικό που υπάρχει, και μάλιστα όχι μόνο σε ποιότητα αλλά και σε ποσότητα. Τα αδύνατα σημεία έχουν να κάνουν γενικά με τη γραφειοκρατία και την οργάνωση. Υπάρχουν ήδη σημαντικότατα ερευνητικά κέντρα. Ίσως το σημαντικότερο κέντρο που έχει να κάνει με κρυσταλλογραφία και με σχεδιασμό φαρμάκων βρίσκεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, αλλά υπάρχουν και άλλα, όπως για παράδειγμα στην Κρήτη. Το θέμα είναι πώς αυτά τα κέντρα θα συνδεθούν ή θα διαφημιστούν ώστε να δουν και οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, στο εξωτερικό ή και στην Ελλάδα, ότι πραγματικά μπορούν να τους βοηθήσουν, να τους ρίξουν το κόστος και να κάνουν τη δουλειά τους πολύ καλύτερα.

Πόσο βοήθησε την έρευνά σας η διασύνδεση και συνεργασία με τη φαρμακευτική βιομηχανία; Ποια μέτρα πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν ώστε να ενταθεί η σχέση έρευνας και βιομηχανίας στην Ελλάδα;

Δυστυχώς η Ελληνική βιομηχανία δεν ασχολείται με την έρευνα αιχμής, τουλάχιστον όχι στο επίπεδο που αυτό συμβαίνει στο εξωτερικό. Μια φαρμακευτική εταιρεία, δηλαδή, θα κάνει το σχεδιασμό των φαρμάκων, θα προχωρήσει στη σύνθεσή τους, θα κάνει τις απαραίτητες δοκιμές και μετά θα αρχίσει την παραγωγή και την πώληση αυτών των φαρμάκων. Το 90-95% των εταιρειών που υπάρχουν στην Ελλάδα δραστηριοποιείται μόνο στο τελευταίο στάδιο, τις πωλήσεις, και ίσως υπάρχουν ορισμένες που ασχολούνται με την σύνθεση. Δεν υπάρχουν εταιρείες, τουλάχιστον απ’ όσο γνωρίζω εγώ που κινούμαι στο χώρο, που να ασχολούνται με έρευνα αιχμής, δηλαδή εταιρείες που σχεδιάζουν καινούργια φάρμακα.

Αυτό όμως δεν αποτελεί απαραίτητα εμπόδιο για τους Έλληνες ερευνητές, γιατί οι γνώσεις μας και αυτά που προσφέρουμε μπορούν άνετα να εφαρμοστούν στο Μεξικό, στην Αμερική ή οπουδήποτε στην Ευρώπη, μέσω των δυνατοτήτων που προσφέρει ο σύγχρονος κόσμος: μέσω Διαδικτύου, μέσω email, μέσω επικοινωνίας. Πιστεύω ότι είναι δική μας ευθύνη, των ερευνητικών κέντρων και των ερευνητών, να συνεργαστούμε με τη βιομηχανία, ίσως και να διαφημιστούμε. Ευθύνη της πολιτείας είναι να μας διευκολύνει ώστε να μπορούμε να το κάνουμε αυτό όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με μικρότερο κόστος. Να διαμορφώσει δηλαδή, ένα πλαίσιο τέτοιο που να επιτρέπει σ’ εμάς και στις βιομηχανίες να συνεργαστούμε εύκολα, χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες και χωρίς άλλα έμμεσα κόστη.

Ποιες είναι οι συνθήκες για έναν νέο ερευνητή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Ποια βήματα νομίζετε ότι είναι αναγκαίο να γίνουν ώστε να βελτιωθούν αυτές οι συνθήκες στην Ελλάδα;

Οι δυσκολίες έχουν να κάνουν με όσα ανέφερα προηγουμένως, αλλά δεν θέλω να μείνω μόνο στις δυσκολίες. Θέλω να πω ότι στο σύγχρονο κόσμο το Διαδίκτυο και οι δυνατότητες που προσφέρονται είναι ίδιες και για έναν Έλληνα ερευνητή και για έναν ερευνητή του εξωτερικού. Πέρα βέβαια από αυτά που προσφέρει το Διαδίκτυο, την πρόσβαση σε εξειδικευμένα περιοδικά, τη δυνατότητα επικοινωνίας με κάποιους ανθρώπους, έχουμε να κάνουμε και με την υποδομή, με το πώς δηλαδή είναι δομημένα τα εργαστήρια ώστε να μπορούν οι γνώσεις να γίνουν πράξη, να δώσουν αποτέλεσμα. Στον τομέα αυτό υστερεί η Ελλάδα, υπάρχουν όμως κάποια ερευνητικά κέντρα που έχουν τα μέσα να ανταπεξέλθουν. Θα ήθελα να δω περισσότερα από αυτά.

Υπάρχουν και τα ευρωπαϊκά προγράμματα, χάρη στα οποία χρηματοδοτούνται κάποιοι άνθρωποι που θέλουν και έχουν την όρεξη να ακολουθήσουν αυτή την πορεία και την καριέρα. Δυστυχώς όμως έχουμε μείνει πίσω σε διάφορα πράγματα. Το κράτος δεν κινείται τόσο γρήγορα όσο στο εξωτερικό. Κατά κάποιο τρόπο αυτό είναι κατανοητό, καθώς υπάρχουν τόσα άλλα προβλήματα, όπως με την υγεία, με την παιδεία, με τις μεταφορές, με την κοινωνική φτώχεια. Δεν θα ήθελα όμως οι πολιτικοί να ξεχνούν ότι στην έρευνα υπάρχει ένα τεράστιο δυναμικό που μπορεί να φέρει περισσότερα χρήματα και μπορεί να παράγει. Γιατί σ’ αυτό έχει ιδιαιτερότητα η Ελλάδα: σε σχέση με άλλες χώρες έχουμε πολύ περισσότερους επιστήμονες, ίσως και με μεγαλύτερο ενθουσιασμό και με πολύ καλή ποιότητα. Υπάρχουν λοιπόν δυνατότητες, θα πρέπει όμως το κράτος να προσφέρει τον τρόπο και το πλαίσιο ώστε τα πράγματα να γίνονται αρκετά γρηγορότερα και για μας αλλά και για όσους θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα να επενδύσουν. Γιατί οι ξένες εταιρείες προφανώς θα ήθελαν να έρθουν να κάνουν τη δουλειά τους εδώ πέρα, αν ήξεραν ότι μπορούν να την κάνουν, και μάλιστα γρηγορότερα και με μικρότερο κόστος. Θα πρέπει όμως η γραφειοκρατία να μειωθεί, τα πράγματα να μην καθυστερούν, οι αποφάσεις να παίρνονται αρκετά γρήγορα.

Ήδη η ιδιωτική πρωτοβουλία βοηθά σε κάποιο βαθμό, αλλά εγώ τουλάχιστον βλέπω ότι υπάρχουν ορισμένα εμπόδια, κυρίως λόγω νοοτροπίας. Τα εμπόδια αυτά δεν έχουν να κάνουν με το κράτος, αλλά με τους ίδιους τους ακαδημαϊκούς και ίσως ακόμη περισσότερο με τους φοιτητές που δεν θέλουν να επιτρέψουν στην ιδιωτική πρωτοβουλία να μπει στο Πανεπιστήμιο. Από την εμπειρία μου στο εξωτερικό, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι αυτή η καχυποψία εκεί δεν υπάρχει. Αντίθετα, οι ακαδημαϊκοί επιδιώκουν την ιδιωτική χρηματοδότηση και ανταγωνίζονται μεταξύ τους για αυτήν.

Τι σημαίνει για εσάς, σαν νέο επιστήμονα, η βράβευσή σας από το Ίδρυμα Μποδοσάκη;

Η βράβευση από το Ίδρυμα Μποδοσάκη ήταν πρώτα απ’ όλα μια μεγάλη τιμή για εμένα. Δεύτερον, και σημαντικότερο, μια μεγάλη ενθάρρυνση για να συνεχίσω την ερευνητική δραστηριότητα κάτω από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα στον τομέα μου.