 |
|
Ελένη ΤζαβάραSenior Research Scientist, Ινστιτούτο INSERM Συνέντευξη |
|
|
Η Ελένη Τζαβάρα ασχολείται με τη δημιουργία νέων φαρμάκων για την αντιμετώπιση ψυχιατρικών παθήσεων όπως η κατάθλιψη, η μανιοκατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Είναι μια από τους πέντε νέους Έλληνες επιστήμονες που τιμήθηκαν με τα φετινά Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον ελληνικό κόμβο της CORDIS μιλά για την καινοτόμο διάσταση του ερευνητικό της έργου, για την πρόοδο και τις μελλοντικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση των ψυχικών ασθενειών, με στόχο την αναγνώριση κάθε ομάδας ασθενών με βάση κλινικά, πειραματικά και γενετικά κριτήρια και την πρόταση του κατάλληλου φαρμάκου... |
|
|
Πού εστιάζει η έρευνά σας; Ποια είναι τα καινοτόμα στοιχεία της προσέγγισής σας; H ερευνητική μου δραστηριότητα μελετά τις διαταραχές της νευροδιαβίβασης και της συναπτικής πλαστικότητας που συνδέονται με την παθογένεση ψυχικών παθήσεων, με έμφαση στη σχιζοφρένεια και στη μανιοκατάθλιψη. Σκοπός μας είναι να ταυτοποιήσουμε και να παραδώσουμε νέους μοριακούς στόχους για την ανάπτυξη καινούριων φαρμάκων για τις παθήσεις αυτές. Μια βασική διάσταση της έρευνάς μας είναι να δημιουργήσουμε πειραματόζωα που να αποδίδουν, με όσο το δυνατό μεγαλύτερη πληρότητα, τα χαρακτηριστικά της νόσου που μελετάμε. Είναι σημαντικό να προχωρήσουμε πέρα από την μονοδιάστατη μίμηση ψυχωσικών επεισοδίων (κάτι που μπορούμε να κάνουμε χορηγώντας ψυχοδιεγερτικά φάρμακα σε φυσιολογικά ποντίκια) και να δημιουργήσουμε πειραματόζωα που να αντικατοπτρίζουν τη χρόνια διάσταση της νόσου, ιδιαίτερα τις γνωσιακές δυσλειτουργίες που συνοδεύουν τη σχιζοφρένεια και τη μανιοκατάθλιψη. Αυτή τη δυνατότητα μας δίνουν γενετικά τροποποιημένα ποντίκια. Σε τι ποσοστό μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να βοηθήσει τους πάσχοντες από ψυχιατρικές παθήσεις η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή; Πώς μπορεί να συνεργαστεί με τις υποστηρικτικές θεραπείες, όπως η ψυχοθεραπεία; Η σωστή αντιμετώπιση του ψυχικά ασθενούς βασίζεται στη συνέργεια της φαρμακευτικής αγωγής και της ψυχοθεραπείας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για το ένα χωρίς το άλλο. Το πιο σημαντικό είναι η υπεύθυνη τακτική ιατρική παρακολούθηση από τον ψυχίατρο που και θα συνταγογραφήσει το κατάλληλο φάρμακο και θα εφαρμόσει την ενδεικνυόμενη ψυχοθεραπεία. Οι περισσότερες περιπτώσεις νέου επεισοδίου σε έναν ψυχικά ασθενή έχουν σχέση με λανθασμένη διακοπή του φαρμάκου με πρωτοβουλία του ασθενή ή με διακοπή της παρακολούθησης. Πόσο έχει βοηθήσει, κατά τη γνώμη σας, η ανάπτυξη εξελιγμένων φαρμάκων για παθήσεις όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια, την ένταξη των πασχόντων στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και την άρση των κοινωνικών προκαταλήψεων σχετικά με τις ασθένειες αυτές; Η ανακάλυψη των πρώτων αντικαταθλιπτικών και αντιψυχωσικών ήταν τυχαία, αποτέλεσε όμως πραγματική επανάσταση στον χώρο της ψυχιατρικής. Τα φάρμακα αυτά, που τα χρησιμοποιούμε και σήμερα, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για την ύφεση των παροξυσμικών συμπτωμάτων και κρίσεων. Αυτό επέτρεψε τη μερική ή ολική επανένταξη των πασχόντων στο κοινωνικό σύνολο και το κλείσιμο των ασύλων όπως αυτό στη Λέρο. Δυστυχώς, υπάρχουν ακόμη βαριές περιπτώσεις ανθεκτικές στα υπάρχοντα φάρμακα που χρειάζονται μακρόχρονη ή επανειλημμένη παραμονή στο νοσοκομείο. Με τα πρώτα αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά έγινε αντιληπτό ότι η ψυχική πάθηση έχει οργανικό υπόστρωμα και μπήκαν οι βιολογικές βάσεις της ψυχιατρικής. Αυτό πλέον είναι κτήμα της ιατρικής και επιστημονικής κοινότητας. Για το κοινωνικό σύνολο και τον εργασιακό χώρο πιστεύω πως έχουμε δυνατότητα για πρόοδο. Το στίγμα υπάρχει ακόμα αλλά θα λιγοστεύει όσο θα βελτιώνεται η κοινωνική ένταξη και επαφή των ψυχικά ασθενών σαν αποτέλεσμα νέων θεραπειών. Ποιες είναι οι μελλοντικές προοπτικές για την ανάπτυξη εξατομικευμένων φαρμάκων και θεραπευτικών αγωγών; Σήμερα στην κλινική έρευνα χρησιμοποιούμε γενετικές τεχνικές και τεχνικές απεικόνισης για να μελετήσουμε το πώς γενετικοί και νευροψυχολογικοί δείκτες, καθώς και νευροχημικές μεταβολές σχετίζονται με την κλινική διαδρομή, την πρόγνωση και την απάντηση στη θεραπεία. Μια τέτοια προσέγγιση επιτρέπει την κατηγοριοποίηση διαφορετικών μορφών της σχιζοφρένειας, της μανιοκατάθλιψης και της κατάθλιψης. Φαίνεται ότι αυτό που εκτιμάται, π.χ. σαν κατάθλιψη, είναι διαταραχές πολλών διαφορετικών ειδών ή μορφών και μια στοχευμένη θεραπεία που είναι αποτελεσματική για μια ομάδα ασθενών δεν είναι για μια άλλη ομάδα. Από την άλλη πλευρά, από την έρευνα σε πειραματόζωα, αναδεικνύονται πολλαπλοί νέοι θεραπευτικοί στόχοι. Μελλοντικός στόχος είναι να μπορούμε να αναγνωρίσουμε κάθε ομάδα ασθενών με βάση κλινικά, πειραματικά και γενετικά κριτήρια και να μπορούμε να προτείνουμε το κατάλληλο φάρμακο. Ποιες είναι οι συνθήκες για έναν νέο ερευνητή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό; Ποια βήματα νομίζετε ότι είναι αναγκαίο να γίνουν ώστε να βελτιωθούν αυτές οι συνθήκες στην Ελλάδα; Η ερευνητική μου εμπειρία είναι από τη Γαλλία και την Αμερική. Δεν έχω άμεση εμπειρία από την ελληνική ερευνητική πραγματικότητα. Έχω την εντύπωση όμως, από την εμπειρία που είχα από διμερή προγράμματα, ότι μας λείπει η συνέπεια και ο επαγγελματισμός. Κάθε χρόνο στη Γαλλία ανακοινώνονται διμερή προγράμματα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το πρόγραμμα ΠΛΑΤΩΝ που αφορά στην Ελλάδα είναι, τα δύο τελευταία χρόνια, "εν αναμονή". |
|