Δράσεις για τη στήριξη νέων ερευνητών: Τα αποτελέσματα μελετών του ΕΚΤ για την αξιολόγηση δράσεων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

Το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό με τις γνώσεις του και την ερευνητική του δραστηριότητα συμβάλει ενεργά στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, στον ψηφιακό μετασχηματισμό και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Η στήριξη συνεπώς των νέων ερευνητών είναι απαραίτητη για τη μετάβαση σε μια οικονομία έντασης γνώσης και σχετικές δράσεις εντάσσονται πλέον σε κάθε ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική.

Προς αυτή την κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο χρηματοδοτεί μια σειρά νέων ερευνητικών δράσεων –παράλληλα με άλλες εμπεδωμένες δράσεις, όπως αυτές που απευθύνονται στους υποψήφιους διδάκτορες- που δίνουν για πρώτη φορά την ευκαιρία στους νέους επιστήμονες να έχουν την ευθύνη της έρευνας που υλοποιούν.

Από την πλευρά του, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), με δείκτες, έρευνες και μελέτες, λειτουργεί ως μηχανισμός παρακολούθησης δημόσιων χρηματοδοτικών παρεμβάσεων και αναδεικνύει το ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης ως ένα από τα ισχυρά σημεία του ελληνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας.

Το προφίλ των νέων ερευνητών και επιστημόνων που συμμετέχουν σε δράσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και η συνεισφορά των δράσεων αυτών στην απόκτηση ακαδημαϊκής & ερευνητικής εμπειρίας και στη δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος στήριξης του ερευνητικού δυναμικού, παρουσιάζεται σε 4 νέες μελέτες του ΕΚΤ. Οι μελέτες αφορούν την αποτύπωση των ωφελούμενων και την αποτίμηση των δημόσιων χρηματοδοτικών παρεμβάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για την ενίσχυση των νέων ερευνητών και ερευνητριών σε διάφορα στάδια της σταδιοδρομίας τους. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα στοιχεία, στις δράσεις αυτές καταγράφονται περισσότερες από 4.500 συμμετοχές, που αντιστοιχούν σε 2.700 μοναδικούς ωφελούμενους.

Δράση για την Απόκτηση Ακαδημαϊκής Διδακτικής Εμπειρίας

Δράσεις για την Ενίσχυση Υποψήφιων Διδακτόρων

Δράση για την Ενίσχυση Μεταδιδακτόρων

Δράση για την Υποστήριξη Νέων Ερευνητών

Τα επόμενα βήματα

Το ΕΚΤ χτίζει "γέφυρες" για το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό

Οι νέοι επιστήμονες και ερευνητές αποτελούν το ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης της χώρας, πάνω στο οποίο  στηρίζεται η στρατηγική και ο σχεδιασμός  για  την  παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας, και η μετάβαση σε μια οικονομία έντασης γνώσης. Η ενίσχυση αυτού του πληθυσμού αποτέλεσε τον κύριο στόχο της δέσμης μιας σειράς δημόσιων χρηματοδοτικών παρεμβάσεων, που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, για τη στήριξη του ερευνητικού δυναμικού της χώρας.

Οι δράσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για τη στήριξη των νέων ερευνητών, οι οποίες υλοποιούνται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 είναι οι ακόλουθες: α) "Απόκτηση ακαδημαϊκής διδακτικής εμπειρίας σε νέους επιστήμονες κατόχους διδακτορικού", β) "Ενίσχυση Ανθρώπινου Δυναμικού για υλοποίηση διδακτορικής έρευνας" και "Πρόγραμμα Χορήγησης Υποτροφιών για Μεταπτυχιακές Σπουδές Δευτέρου Κύκλου Σπουδών" που αφορούν την υποστήριξη των υποψήφιων διδακτόρων, γ) "Ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Ερευνητριών" και δ) "Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση στους νέους ερευνητές" για τη δημιουργία ερευνητικών ομάδων, αποτελούμενων από νέους ερευνητές.

Οι δράσεις αυτές εντάσσονται σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη στήριξη του ερευνητικού δυναμικού της χώρας, και αυτή την περίοδο, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020" αποτελεί το σημαντικότερο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα με κριτήριο τον αριθμό των ατόμων που ωφελούνται στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Επιχειρησιακού Προγράμματος κατά τη διάρκεια της Προγραμματικής Περιόδου, δηλαδή έως τα τέλη του 2023, από τις παραπάνω δράσεις αναμένεται να έχουν ωφεληθεί περίπου 16.000 νέοι επιστήμονες και ερευνητές (1.452 υποψήφιοι διδάκτορες, 1.269 μετα-διδάκτορες ερευνητές, 2.200 ερευνητές και 11.222 θέσεις διδακτόρων μέσω της Ακαδημαϊκής Διδακτικής Εμπειρίας).

Με στόχο την αποτίμηση αυτών των δράσεων, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) διενεργεί πρωτογενείς απογραφικές έρευνες που απευθύνονται στο σύνολο των ωφελούμενων, παράγει εκθέσεις με τα αποτελέσματα των ερευνών και δημοσιεύει σχετικές μελέτες. Το σύνολο της δραστηριότητας αυτής εντάσσεται στην Πράξη "Αξιολόγηση δράσεων ΕΣΠΑ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης" του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020", με συγχρηματοδότηση από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση-Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Συγκεκριμένα, το ΕΚΤ ανέλαβε και ανέπτυξε μηχανισμό συλλογής στοιχείων, μελέτης, ανάλυσης, συσχέτισης και παρουσίασης των ποσοτικών και ποιοτικών ευρημάτων, με στόχο την παρακολούθηση της υλοποίησης, καθώς και την αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των χρηματοδοτικών παρεμβάσεων σε σχέση με τους στόχους που είχαν τεθεί.

Το ΕΚΤ με τις τέσσερις νέες μελέτες του συμβάλλει στην προσπάθεια της βέλτιστης διαμόρφωσης των πολιτικών. Η χρήση αυτών των στοιχείων επιτρέπει στους αρμόδιους φορείς χάραξης πολιτικής την άσκησή της, βάσει επικαιροποιημένων και έγκυρων στοιχείων, διευκολύνοντας έτσι την υπεύθυνη και τεκμηριωμένη άσκηση δημόσιας πολιτικής, εξυπηρετώντας, με άλλα λόγια τον στόχο για "evidence-based policy".

Οι νέοι επιστήμονες που επωφελήθηκαν από τις δράσεις (υποψήφιοι διδάκτορες, μεταδιδάκτορες, νέοι ερευνητές και διδάκτορες που αποκτούν ακαδημαϊκή διδακτική εμπειρία) ανήκουν κυρίως στις ηλικιακές ομάδες 25-34 και 35-45 ετών, ενώ η συμμετοχή των γυναικών είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική. Επίσης, σημαντική είναι η συμβολή των δράσεων στην αύξηση της απασχόλησης. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 66,1% των υποψήφιων διδακτόρων και το 32,2% των νεών ερευνητών, που συμμετείχαν στις δράσεις, δεν είχαν άλλη παράλληλη απασχόληση το ίδιο διάστημα.

Η απόκτηση περαιτέρω δεξιοτήτων (ακαδημαϊκών, ερευνητικών, επαγγελματικών),  η εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας και η σύνδεση της έρευνας με την επιχειρηματικότητα είναι μερικά από τα οφέλη που καταγράφονται λόγω της συμμετοχής στις δράσεις. Θετικά είναι, επίσης, και τα πρώτα ευρήματα που αφορούν την αναχαίτιση του brain drain, καθώς το 39,4% όλων των ωφελούμενων που εξέταζαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης στο εξωτερικό, δήλωσε ότι η συμμετοχή στις δράσεις τούς απέτρεψε από αυτή την προοπτική.

Παρόλα αυτά, οι λόγοι για τους οποίους οι ωφελούμενοι εξετάζουν το ενδεχόμενο μετεγκατάστασής τους στο εξωτερικό συνδέονται κυρίως με την αναζήτηση απασχόλησης που να περιλαμβάνει την ερευνητική δραστηριότητα (55%), ενώ με σημαντική διαφορά ακολουθούν ως αιτίες η βελτίωση προοπτικών επαγγελματικής σταδιοδρομίας (21%), η υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα (13%), η προοπτική οποιασδήποτε επαγγελματικής αποκατάστασης (10%) και οι προσωπικοί λόγοι (1%).

Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει, ότι οι ωφελούμενοι αποτιμούν σαφώς θετικά τόσο τη συμμετοχή τους στις συγκεκριμένες ερευνητικές δραστηριότητες, όσο και τη συμβολή συναφών δράσεων ερευνητικού και ακαδημαϊκού χαρακτήρα στην προσπάθεια αντιμετώπισης της φυγής ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εκπαίδευσης στο εξωτερικό.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι οι πρωτογενείς έρευνες του ΕΚΤ στέφθηκαν από απόλυτη επιτυχία, έχοντας μεγάλη ανταπόκριση από πλευράς των ωφελούμενων (ποσοστά απόκρισης άνω του 75%-80%), ενώ η παράλληλη παρακολούθηση της πορείας των επιμέρους κύκλων των Δράσεων κατά τον χρόνο υλοποίησής τους, λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη των ωφελούμενων, αποτέλεσε μία καινοτόμο πρακτική, καθώς επέτρεψε την παροχή έγκαιρης ενημέρωσης με τους κατάλληλους δείκτες, και την ανάληψη τροποποιητικών ή διορθωτικών κινήσεων από την Ειδική Γραμματεία, βελτιστοποιώντας έτσι την επίδραση και τον αντίκτυπο των συγκεκριμένων δημόσιων παρεμβάσεων.

Οι δείκτες εξειδικεύονται ανά δράση και αφορούν στην αποτύπωση των ωφελούμενων (δημογραφικά στοιχεία, τίτλοι σπουδών, επιστημονικά πεδία, πρόθεση κινητικότητας κ.α.) και στην αποτίμηση των δράσεων (βαθμός ικανοποίησης από τη συμμετοχή στη Δράση, προτάσεις βελτίωσης, επιτεύγματα κ.ά.), βάσει των στόχων των χρηματοδοτικών παρεμβάσεων (αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού προς την κατεύθυνση της συγκράτησής του στη χώρα και κατ’ επέκταση της αναστολής του brain drain, αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων επιστημόνων, παραγωγή ερευνητικού έργου, συνεργασία, απόκτηση ακαδημαϊκής εμπειρίας).

 Στη συνέχεια παρουσιάζονται ορισμένα από τα πλέον χαρακτηριστικά ευρήματα των συγκεκριμένων μελετών αποτίμησης του ΕΚΤ ανά δράση.

Δράση για την Απόκτηση Ακαδημαϊκής Διδακτικής Εμπειρίας

Αναφορικά με τους δυο κύκλους της Δράσης "Απόκτηση ακαδημαϊκής διδακτικής εμπειρίας σε νέους επιστήμονες κατόχους διδακτορικού" (ακαδ. έτη 2016-2017 και 2017-2018), "χρηματοδοτήθηκαν" 3.106 θέσεις διδασκαλίας που αντιστοιχούν σε 1.997 διδάκτορες, στους οποίους έγινε ανάθεση αυτοδύναμης διδασκαλίας μαθημάτων στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από αυτούς, το 15,6% δεν είχε παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρκεια της Δράσης. Ως προς τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, το 59,1% είναι άνδρες και το 40,9% γυναίκες, ενώ η πλειονότητα ήταν ηλικίας μεταξύ 35 και 44 ετών (61,9%).

Η συμβολή της Δράσης στο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης κρίθηκε ως σημαντική, αφού εισήχθησαν και εφαρμόστηκαν νέες, καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας, ανανεώθηκε το διδάσκον ανθρώπινο δυναμικό, εντάχθηκε μεγάλος αριθμός νέων μαθημάτων, ενισχύθηκε το ενδιαφέρον των φοιτητών για τα παρεχόμενα μαθήματα, ενώ αναπτύχθηκαν περαιτέρω δικτυώσεις με τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Ως ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο αποτιμάται ότι το 77,3% των ωφελούμενων δήλωσαν ικανοποιημένοι ή πολύ ικανοποιημένοι από τη συμμετοχή τους στη Δράση (και πιο συγκεκριμένα ως προς παραμέτρους, όπως τα κριτήρια επιλογής του προσωπικού, την προοπτική απόκτησης περαιτέρω δεξιοτήτων, τον εμπλουτισμό του βιογραφικού τους και τη δικτύωση με άλλα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας). Τέλος, το 43,5% των ωφελούμενων που εξέταζαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης στο εξωτερικό, δήλωσε ότι η συμμετοχή στη συγκεκριμένη Δράση τούς απέτρεψε από αυτήν την προοπτική.

Στο πλαίσιο αξιολόγησης της Δράσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι ωφελούμενοι του Β’ κύκλου, σε ποσοστό 71,7%, θεωρούν ότι ένας βασικός στόχος της, −που, σύμφωνα με την προκήρυξη, είναι "… να προσφέρει τη δυνατότητα απόκτησης διδακτικής εμπειρίας σε νέους επιστήμονες κατόχους διδακτορικού και ταυτόχρονα να προσδώσει έναν δυναμικό χαρακτήρα στα προγράμματα σπουδών των ιδρυμάτων"− ικανοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο που υλοποιήθηκε η Δράση.

Δράσεις για την Ενίσχυση υποψήφιων διδακτόρων

Στο πλαίσιο των Δράσεων "Ενίσχυση Ανθρώπινου Δυναμικού για υλοποίηση διδακτορικής έρευνας" και "Πρόγραμμα Χορήγησης Υποτροφιών για Μεταπτυχιακές Σπουδές Δευτέρου Κύκλου Σπουδών" (Α' Κύκλος 2016-2019) χρηματοδοτήθηκαν 420 ωφελούμενοι, από τους οποίους το 66,1% δεν είχε παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρκεια των Δράσεων. Οι γυναίκες συμμετείχαν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άνδρες (61,6% έναντι 38,4%), ενώ η πλειονότητα των υπ. διδακτόρων ανήκε στην ηλικιακή ομάδα 25-34 ετών (87,2%). Οι Δράσεις αφορούσαν υποτροφίες υποψηφίων διδακτόρων με στόχο την ενίσχυση νέων ερευνητών και την παραγωγή υψηλού επιπέδου ερευνητικών αποτελεσμάτων.

Η συμβολή των Δράσεων στο ερευνητικό σύστημα κρίνεται ως σημαντική, αφού, ενδεικτικά, το 94,1% των υπ. διδακτόρων συμμετείχαν σε προετοιμασία επιστημονικής δημοσίευσης, το 82,4% σε επιστημονικό συνέδριο και το 54,0% στην προετοιμασία πρότασης για ερευνητικό έργο. Το ερευνητικό αντικείμενο της διατριβής των υπ. διδακτόρων εμπίπτει κατά το 24,1% στις Κοινωνικές Επιστήμες, κατά 23,2% στην Ιατρική και τις Επιστήμες Υγείας, κατά 18,5% στις Φυσικές Επιστήμες, κατά 16,4% στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες, κατά 14,9% στις Επιστήμες Μηχανικού και κατά 3,0% στις Γεωργικές Επιστήμες.

Ως ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο στην προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας αποτιμάται το γεγονός ότι 48,8% των υπ. διδακτόρων δήλωσαν ότι η έρευνά τους στο πλαίσιο των διδακτορικών τους σπουδών έχει πολύ μεγάλη συνάφεια με εμπορικούς και παραγωγικούς σκοπούς (ενδεικτικά αναφέρονται οι κλάδοι Εκπαίδευσης, Υγείας και Επαγγελματικών, Επιστημονικών και Τεχνικών Δραστηριοτήτων). Τέλος, το 38,2% των ωφελούμενων που εξέταζαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης στο εξωτερικό, δήλωσε ότι η συμμετοχή στις συγκεκριμένες Δράσεις τούς απέτρεψε από αυτή την προοπτική.

Δράση για την Ενίσχυση μεταδιδακτόρων

Στο πλαίσιο της Δράσης "Ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Ερευνητριών" (Α' Κύκλος 2017-2019) χρηματοδοτήθηκαν 288 ωφελούμενοι, από τους οποίους το 29,7% δεν είχε παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρκεια της Δράσης. Η εκπροσώπηση των δυο φύλων ήταν ισόρροπη (50,7% άνδρες και 49,3% γυναίκες), ενώ η πλειονότητα των μεταδιδακτορικών ερευνητών ανήκε στην ηλικιακή ομάδα 35-44 ετών (69,9%). Το αντικείμενο της μεταδιδακτορικής τους έρευνας εμπίπτει στον τομέα  των Φυσικών Επιστημών (24,7%), ενώ ακολουθούν η Ιατρική και οι Επιστήμες Υγείας (24,3%), οι Επιστήμες Μηχανικού (18,4%), οι Κοινωνικές Επιστήμες (15,9), οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες (12,6%) και οι Γεωργικές Επιστήμες (4,2%).

Όσον αφορά τη συμμετοχή των μεταδιδακτόρων και σε άλλες ερευνητικές δραστηριότητες, προκύπτουν τα εξής στοιχεία: το 94,1% των νέων ερευνητών ανέφερε ότι συνεισέφερε στην προετοιμασία κάποιας επιστημονικής δημοσίευσης, το 82,4% συμμετείχε σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο με εισήγηση συναφή με το γνωστικό αντικείμενο του ερευνητικού του έργου, το 54,0% συνεργάστηκε για την προετοιμασία υποβολής κάποιας ερευνητικής πρότασης, ενώ το 33,1% συμμετείχε ήδη στην υλοποίηση ερευνητικού έργου.

Το 45,6% των ωφελούμενων δήλωσαν ότι η έρευνά τους έχει πολύ μεγάλη συνάφεια με εμπορικούς και παραγωγικούς σκοπούς (ενδεικτικά αναφέρονται οι κλάδοι Εκπαίδευσης, Υγείας, Επαγγελματικών, Επιστημονικών και Τεχνικών Δραστηριοτήτων). Επίσης αναφορικά με το κατά πόσο οι ίδιοι σχεδιάζουν να αναζητήσουν συνεργασία με επιχειρήσεις και τους λόγους για τους οποίους θα επιδιώξουν τέτοιες συνέργειες, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία.

Ένα ποσοστό 46,4% των μεταδιδακτόρων θα επιδιώξει την ανάπτυξη συνεργασιών με επιχειρήσεις, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί περαιτέρω η δική τους έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, η πλειονότητα θα αναζητούσε χρηματοδότηση εκ μέρους των επιχειρήσεων για σκοπούς προ-ανταγωνιστικής/προ-εμπορικής εφαρμογής των αποτελεσμάτων της έρευνας, όπως είναι η κατοχύρωση διανοητικής ιδιοκτησίας και η προτυποποίηση (20,9%), για την εμπορική εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας (16,7%), ενώ το 13,4% διάκειται θετικά στην ιδέα ίδρυσης μιας εταιρείας με τη συμμετοχή και άλλων επιχειρήσεων, η οποία θα εφάρμοζε τα αποτελέσματα της έρευνας και θα χρηματοδοτούσε τη συνέχισή της.

Τέλος, το 48,2% των ωφελούμενων που εξέταζαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης στο εξωτερικό, δήλωσε ότι η συμμετοχή στη συγκεκριμένη Δράση τούς απέτρεψε από αυτή την προοπτική.

Δράση για την Υποστήριξη νέων ερευνητών

Στο πλαίσιο της Δράσης "Υποστήριξη ερευνητών με έμφαση στους νέους ερευνητές" (Α' Κύκλος 2017-2019) χρηματοδοτήθηκαν 713 νέοι ερευνητές και 245 ακαδημαϊκοί σύμβουλοι που διαμόρφωσαν 245 ερευνητικές ομάδες. Από αυτούς, το 32,2% δεν είχε παράλληλη απασχόληση κατά τη διάρκεια της Δράσης, το 49,2% ήταν γυναίκες και το 50,8% άνδρες, ενώ η πλειονότητα των νέων ερευνητών ήταν μεταξύ 25 και 34 ετών (46,0%). Το αντικείμενο της έρευνας εμπίπτει στον τομέα των Επιστημών Μηχανικού (24,1%), ενώ ακολουθούν οι Κοινωνικές Επιστήμες (18,8%), οι Φυσικές Επιστήμες και η Ιατρική και οι Επιστήμες Υγείας (αμφότερες με 18,6%), οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες (12,8%) και οι Γεωργικές Επιστήμες (7,1%). 

Το 59,5% των νέων επιστημόνων δήλωσαν ότι η έρευνά τους στο πλαίσιο της Δράσης έχει πολύ μεγάλη συνάφεια με εμπορικούς και παραγωγικούς σκοπούς (ενδεικτικά αναφέρονται οι κλάδοι Εκπαίδευσης και Υγείας), ενώ το 37,9% των ωφελούμενων που εξέταζαν το ενδεχόμενο εγκατάστασης στο εξωτερικό, δήλωσαν ότι η συμμετοχή στη συγκεκριμένη Δράση τούς απέτρεψε από αυτή την προοπτική.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ως προς το ζήτημα της αντιμετώπισης της φυγής του ανθρώπινου δυναμικού υψηλών ακαδημαϊκών προσόντων στο εξωτερικό, σε σχέση με την υλοποίηση της συγκεκριμένης Δράσης, η επέκταση της χρονικής διάρκειας του έργου (ποσοστό 91,0%) και η σταθερή και γνωστή επαναληψιμότητα των συναφών προκηρύξεων (ποσοστό 88,9%) αποτελούν τους παράγοντες που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά το φαινόμενο αυτό.

Τα επόμενα βήματα

Στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης "Αξιολόγηση Δράσεων ΕΣΠΑ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης", το ΕΚΤ θα συνεχίσει την αποτύπωση και αποτίμηση των επόμενων κύκλων των Δράσεων, παρέχοντας τα σχετικά στοιχεία στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, συνεισφέροντας στη βελτιστοποίηση της διαδικασίας υλοποίησης και της επίτευξης των στόχων. Παράλληλα θα προχωρήσει στην ανάπτυξη και διάθεση ψηφιακού αποθετηρίου στο οποίο θα συγκεντρώνονται τα ερευνητικά αποτελέσματα που παράγουν οι ωφελούμενοι στο πλαίσιο των Δράσεων, με στόχο τη διάχυσή τους για τις ανάγκες της Ανοικτής Επιστήμης.

Σημειώνεται ότι το ΕΚΤ, ως φορέας και εθνική αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, συλλέγει σειρά "συγγενών" στατιστικών δεδομένων και διευκολύνει περαιτέρω συσχετίσεις με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Πράξης. Για παράδειγμα, οι βιβλιομετρικές επιδόσεις των δημοσιεύσεών τους, η συμμετοχή τους σε ερευνητικά έργα, κ.ά., είναι ευρύτερα και σημαντικά αποτελέσματα των συγκεκριμένων δημόσιων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών, η καταγραφή των οποίων θα συμβάλλει στην πληρέστερη αποτύπωση των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης. Επιτρέπουν δε, την κατανόηση και αντιστοίχισή τους με απαιτήσεις και ανάγκες του εθνικού συστήματος καινοτομίας, όπως αυτό απαρτίζεται από την ερευνητική, ακαδημαϊκή και επιχειρηματική κοινότητα.

Το ΕΚΤ χτίζει "γέφυρες" για το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (EKT) με τη δραστηριότητά του αναδεικνύει τις επιδόσεις του εθνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση των στοιχείων που αφορούν στο συγκριτικό πλεονέκτημα του ερευνητικού χώρου στην Ελλάδα, το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Σε αυτό το πλαίσιο και με την υλοποίηση σειράς άλλων δράσεων, το ΕΚΤ συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάδειξη της συμβολής των δημόσιων παρεμβάσεων στη συγκράτηση ανθρώπινου δυναμικού, στη δικτύωση των Ελλήνων επιστημόνων στην Ελλάδα και τον κόσμο, και στην καταγραφή της κινητικότητας των διδακτόρων.

Πιο συγκεκριμένα, το ΕΚΤ υλοποιεί την Πρωτοβουλία "Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας", στο πλαίσιο σχεδιασμού της Γενικής Γραμματείας Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η δικτύωση των Ελλήνων επιστημόνων παγκοσμίως και η σύνδεση τους με την ελληνική οικονομία. Στο επίκεντρο της πρωτοβουλίας βρίσκεται μία ψηφιακή πλατφόρμα (www.knowledgebridges.gr), μέσω της οποίας παρέχονται στοχευμένες υπηρεσίες στους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού και ενισχύεται η ανάπτυξη δυναμικών δεσμών με το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.

Μέχρι σήμερα, έχουν εγγραφεί περισσότεροι από 1.200 Έλληνες από 40 χώρες, ενώ οι μοναδικοί επισκέπτες του δικτυακού τόπου είναι περισσότεροι από 200.000. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία έρευνας της πρωτοβουλίας για την καταγραφή των αναγκών και των δεξιοτήτων και των προθέσεων των Ελλήνων επιστημόνων που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό, το 58% επιθυμεί να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στους λόγους επιστροφής το μεγαλύτερο ποσοστό (70%) αναφέρει  την ποιότητα ζωής, καθώς και την επιθυμία του να είναι κοντά στην οικογένειά του (42%). Οι προϋποθέσεις που θα διευκόλυναν την επιστροφή σχετίζονται με την αύξηση των  αποδοχών (44%) και με εργασία στον τομέα ειδίκευσης (36%).

Επίσης,  σε ερώτημα που αφορά την πρόθεση διασύνδεσής τους με την Ελλάδα, ένα πάρα πολύ υψηλό ποσοστό (86%) ενδιαφέρεται για δράσεις που αφορούν  μεταφορά καλών πρακτικών, γνώσης, τεχνολογίας στην Ελλάδα. Επίσης, το 84% ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με ελληνικά Πανεπιστήμια ή/και Ερευνητικά Κέντρα, το 80% ενδιαφέρεται να συνεργαστεί σε δράσεις με αντικείμενο την Έρευνα & Ανάπτυξη, ενώ ακολουθούν, κατά σειρά, η πρόσβαση σε προγράμματα κινητικότητας επιστημόνων (75%), η ανάληψη/ανάθεση εργασιών σε ελληνικές εταιρείες/φορείς/οργανισμούς (71%) και η συνεργασία με ελληνικές επιχειρήσεις για τη δημιουργία προϊόντων ή/και εργασιών (70%).

Με σύνθημα "Γεφυρώνουμε την απόσταση, επιβραβεύουμε τη συνεργασία" η πρωτοβουλία "Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας" εγκαινιάζει το επόμενο διάστημα έναν νέο θεσμό Βραβείων για την ανάδειξη και την επιβράβευση της συνεργασίας μεταξύ των Ελλήνων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο θεσμός των Bridges Awards που υλοποιείται για πρώτη χρονιά φέτος, περιλαμβάνει δύο κατηγορίες βραβείων, τις "Γέφυρες Επιστημονικών Δικτύων" και τις "Γέφυρες Επιχειρηματικής Συνεργασίας".

Μια άλλη συναφής δράση του ΕΚΤ είναι η αποτύπωση των νέων επιστημόνων που λαμβάνουν κάθε χρόνο διδακτορικό από τα ελληνικά ΑΕΙ, με τη δημιουργία σχετικού Μητρώου νέων επιστημόνων, καθώς και η παρακολούθηση της σταδιοδρομίας τους, μέσα από τη διερεύνηση της κινητικότητας των νέων διδακτόρων, αξιοποιώντας τα στοιχεία του Εθνικού Αρχείου Διδακτορικών Διατριβών (www.didaktorika.gr) και συσχετίζοντάς τα με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά. Αξιοποιώντας τις δύο παραπάνω πηγές, με τεχνικές ανάλυσης μεγάλων δεδομένων, διερευνάται η κινητικότητα και κατ’ επέκταση η γεωγραφική μετακίνηση των διδακτόρων που έλαβαν τον τίτλο, τα έτη 2002, 2007 & 2012 (πληθυσμός 4.475 άτομα). Από το σύνολο των επιστημονικών δημοσιεύσεων ανά διδάκτορα αντλείται, αναλύεται και συσχετίζεται η διεύθυνση επικοινωνίας (geographical affiliation) του οργανισμού στον οποίο απασχολείται ο κάθε διδάκτορας, για κάθε έτος μετά την λήψη του διδακτορικού του μέχρι και το 2016.

Η επεξεργασία των στοιχείων βρίσκεται σε εξέλιξη και σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα, για τους διδάκτορες στους οποίους απονεμήθηκε ο διδακτορικός τίτλος σπουδών κατά τα έτη 2002, 2007 και 2012, καταγράφεται κινητικότητα προς το εξωτερικό, η οποία εντείνεται τα έτη 2011 έως 2014, ενώ παρατηρείται μικρή μείωση τα τελευταία έτη. Η ακριβής αποτύπωση και κατανόηση της ενδεχόμενης κινητικότητας που επιδεικνύει αυτός ο πληθυσμός ατόμων υψηλής εξειδίκευσης για όλη τη διαθέσιμη χρονοσειρά, αποτελεί έναν από τους κεντρικούς στόχους αυτής της δράσης.