Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (EIE), ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας, είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος φορέας για την αξιόπιστη, διεπιστημονική και καινοτόμο έρευνά του, καθώς και τη διαχρονική συμβολή του στην εκπαίδευση νέων επιστημόνων, την παραγωγής νέας γνώσης και τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή.
H συνύπαρξη ανθρωπιστικών και θετικών Ινστιτούτων και η λειτουργία ως εθνική υποδομή τεκμηρίωσης, μέτρησης και διάχυσης επιστημονικής γνώσης, μέσω του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα που θέτουν το ΕΙΕ ανάμεσα σε ανάλογους διεθνούς φήμης οργανισμούς.
Με αφορμή τον εορτασμό για τα 60 χρόνια λειτουργίας του, στο παρόν τεύχος παρουσιάζουμε τις δράσεις του EIE και τη διαχρονική του πορεία από την ίδρυσή του το 1958 μέχρι σήμερα. Στη δημιουργική αυτή διαδρομή περιλαμβάνονται σημαντικές διακρίσεις και καινοτόμα ερευνητικά επιτεύγματα που καθιστούν επάξια το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, μοχλό ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, δημιουργώντας παράλληλα ένα αίσθημα αισιοδοξίας για το μέλλον.
Το ΕΙΕ σήμερα και οι αναπτυξιακοί του στόχοι
Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών - ΙΙΕ
Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας – IΒΦΧΒ
Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας - ΙΘΦΧ
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης – EKT
Εκδήλωση για τον εορτασμό των 60 χρόνων ΕΙΕ
Η συμβολή του ΕΚΤ στη διάχυση της γνώσης και στη σύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις
Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ιδρύθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1958 με την επωνυμία "Βασιλικόν Ίδρυμα Ερευνών", με το Βασιλικό Διάταγμα της 9ης Οκτωβρίου: "προς ενίσχυσιν των εν τη χώρα επιστημονικών ερευνών και εξασφάλισιν συν τω χρόνω περισσοτέρων ευκαιριών δημιουργικής απασχολήσεως εις ικανούς Έλληνας επιστήμονας, ως και προς ενθάρρυνσιν των νεωτέρων Ελλήνων εις απόκτησαν αρτίας, επιστημονικής μορφώσεως και εμπειρίας επί συστηματικών και ανωτέρου επιπέδου επιστημονικών εργασιών".
Η ιδέα γεννήθηκε στον απόηχο συζητήσεων για την έρευνα στην Ευρώπη και στην Αμερική, ως ανταπόκριση στις εκκλήσεις των Ελλήνων Επιστημόνων που διέπρεπαν στο εξωτερικό και στις "φωνές" που υποστήριζαν ότι η επιστημονική έρευνα και τα πορίσματά της θα βοηθούσαν στον εκσυγχρονισμό και στην ανάπτυξη της χώρας. Υλοποιήθηκε δε με πρωτοβουλία τριών σημαντικών ακαδημαϊκών προσωπικοτήτων, του Γιάγκου Πεσμαζόγλου, του Λεωνίδα Ζέρβα και του Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά. Προς τιμήν τους το ΕΙΕ έχει δώσει τα ονόματα τους στους κύριους χώρους του ισογείου (φουαγιέ Γ. Πεσμαζόγλου, Αμφιθέατρο Λ. Ζέρβας και Βιβλιοθήκη Κ.Θ.Δημαράς).
Οι πόροι προήλθαν σε μικρότερο ποσοστό από άλλο βασιλικό ίδρυμα και κατά το μεγαλύτερο μέρος από αμερικανική χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ για την Ελλάδα. Η μελέτη του κτιρίου ανατέθηκε τον Απρίλιο του 1962 στον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη και τον πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη. Το κτίριο του ΕΙΕ προσφέρει στη δημόσια αρχιτεκτονική του τόπου ένα από τα βασικά μορφολογικά της παραδείγματα, αντιπροσωπευτικό της διεθνούς αρχιτεκτονικής της μεταπολεμικής περιόδου στη χώρα μας.
Στο πρώτο άρθρο του Οργανισμού του Ιδρύματος του 1958 ορίζονται οι επιδιώξεις του: α) η παρακολούθηση της επιστημονικής έρευνας σε συσχετισμό με τις εξελίξεις της διεθνούς έρευνας, β) η ενίσχυση των ερευνητικών προγραμμάτων και έργων των πανεπιστημιακών σχολών και άλλων ιδρυμάτων, γ) η ίδρυση αυτοτελών η προσαρτημένων Ινστιτούτων, δ) η προαγωγή ατομικών ή ομαδικών ερευνών, ε) η συνεργασία με τα ανώτερα πνευματικά και επιστημονικά ιδρύματα της χώρας.
Το έργο του ΕΙΕ επηρέασε την εξέλιξη της επιστήμης, αναζωογόνησε την εκπαίδευση, αποτέλεσε τη βάση για πλήθος εγχειριδίων και διαχύθηκε στην κοινωνία μέσω εκδόσεων, διαλέξεων και δημοσιευμάτων στον Τύπο. Το ΕΙΕ καθιέρωσε την ερευνητική παράδοση στη χώρα μας και συνέδεσε την ελληνική επιστήμη με τη διεθνή.
Το ΕΙΕ σήμερα και οι αναπτυξιακοί του στόχοι
Σήμερα, το ΕΙΕ είναι ένα από τα μεγαλύτερα Ερευνητικά Κέντρα της χώρας και αποτελεί πυρήνα εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης της ελληνικής επιστήμης, με πρωτοπόρο ερευνητικό έργο που εξασφαλίζει τη διεθνή παρουσία του και ενθαρρύνει την εξωστρέφεια και την επιστημονική ανάπτυξη.
To ΕΙΕ, το οποίο είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που και εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, αποτελείται από 3 Ινστιτούτα, το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – ΙΙΕ, το Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας – ΙΘΦΧ, το Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας – IΒΦΧΒ, και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Το σημερινό δυναμικό του ΕΙΕ ανέρχεται σε 620 άτομα, με το τακτικό προσωπικό να αποτελεί μόνο το 30% του συνολικού προσωπικού, γεγονός που καθιστά αναγκαία την πρόσληψη νέων ερευνητών και επιστημονικού προσωπικού.
Στρατηγικές επιδιώξεις και βασικές προτεραιότητες του ΕΙΕ για τα επόμενα χρόνια είναι η επιστημονική αριστεία σε διεθνές επίπεδο, η προώθηση της εξωστρέφειας, η μέτρηση της ελληνικής ερευνητικής δραστηριότητας, η ενίσχυση της εκπαιδευτικής αποστολής και η περαιτέρω σύνδεση της έρευνας με την οικονομία και την κοινωνία.
Στους στρατηγικούς στόχους του ΕΙΕ περιλαμβάνεται η εστίαση σε μετωπικές περιοχές της επιστήμης και ειδικότερα στα νανο-υλικά, στα φάρμακα, στο περιβάλλον, στην υγεία, στις εφαρμογές της φωτονικής και της βιοτεχνολογίας, καθώς και στις καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές στο ευρύτερο πεδίο των ιστορικών επιστημών και του πολιτισμού. Παράλληλα, στόχος είναι η υιοθέτηση πολιτικών προσέλκυσης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και η διασφάλιση χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς διεθνείς οργανισμούς.
Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην υποστήριξη των ερευνητών για την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών καθώς και για τη δημιουργία εταιρειών spin-offs, καθώς και στην επιμόρφωση των νέων επιστημόνων, υλοποιώντας εκπαιδευτικές δράσεις, μεταπτυχιακά προγράμματα και εντείνοντας τις συνεργασίες του με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα του εξωτερικού. Στις προτεραιότητές του εντάσσεται και η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός των κτιριακών και λοιπών υποδομών του. Σχετική πρόταση, 18 εκατ. ευρώ, έχει ήδη υποβληθεί προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με χρονικό ορίζοντα υλοποίησης 3-4 ετών.
Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών - ΙΙΕ
Το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών αποτελεί το μοναδικό στην Ελλάδα επιστημονικό κέντρο που υπηρετεί την έρευνα της Ελληνικής Ιστορίας από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή, από πρωτογενείς πηγές, με εξειδικευμένες μεθοδολογικές προσεγγίσεις και νέες τεχνολογίες. Χάρη στις επιστημονικές δραστηριότητες των ερευνητών του- δημοσιεύσεις και εκδόσεις σε έντυπη και ψηφιακή μορφή, διδασκαλία, επιστημονικά συνέδρια και συνεργασίες- έχει αποκτήσει ισχυρό όνομα με διεθνή εμβέλεια.
Στόχοι του Ινστιτούτου είναι να παραμείνει στην πρωτοπορία της ιστορικής έρευνας, να συμβάλει στην ανανέωση των ιστορικών σπουδών, να εισαγάγει νέους ερευνητές στις μεθόδους ανάλυσης και ερμηνείας της Ιστορίας και να προβάλει την Ελληνική Ιστορία στο πλαίσιο του παγκόσμιου πολιτισμού. Το Ινστιτούτο διαρθρώνεται σε τρεις τομείς: α) Τομέας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, β) Τομέας Βυζαντινών Ερευνών, γ) Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών.
Ο Τομέας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας από την ίδρυσή του το 1979, ως Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος (ΚΕΡΑ), λειτούργησε με σκοπό να αξιοποιήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα που έδινε στους Έλληνες επιστήμονες η γεωγραφική εγγύτητα με το αντικείμενο της μελέτης τους και η εξοικείωση με τον τόπο και τη γλώσσα, και να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία έργων υποδομής, χρήσιμων στην ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα και στην ανανέωση των αρχαιογνωστικών σπουδών μέσα από τη συστηματική συλλογή, επεξεργασία, ερμηνεία και δημοσίευση πρωτογενών ιστορικών τεκμηρίων. Ο Τομέας συγκροτείται από τέσσερα προγράμματα: α) Ελληνική και Βαλκανική Προϊστορία και Πρωτοϊστορία, β) Βορείου Ελλάδος, γ) Ελληνικός Κόσμος και Ανατολή, δ) Οικονομία και Κοινωνία: η Διαμόρφωση του Ελληνικού Κόσμου κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Εποχή.
Στον Τομέα Βυζαντινών Ερευνών διερευνάται η ιστορία της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας που γεννήθηκε από την μετεξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και δημιούργησε ένα ξεχωριστό πολιτισμό, επηρεάζοντας τους γειτονικούς λαούς. Τα μέλη του Τομέα εξετάζουν την ιστορία του Βυζαντίου, χρησιμοποιώντας σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους στις ακόλουθες ερευνητικές κατευθύνσεις: α) Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία: Θεσμοί, Κοινωνία, Οικονομία, β) Βυζαντινός Χώρος και Πολιτισμός, γ) Μεσαιωνικός Κόσμος και Βυζάντιο, δ) Αρχειακές, Διπλωματικές, Παλαιογραφικές Έρευνες.
Ο Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών ιδρύθηκε το 1960, ως Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, και μελετά την ιστορία του Νέου Ελληνισμού από τον 15ο αιώνα έως σήμερα. Εκπονεί προγράμματα και έργα που αρθρώνονται σε τρεις βασικούς κλάδους: α) Ιστορία του Πολιτισμού (Ιστορία των εννοιών και της φιλοσοφίας, Ιστορία, Φιλοσοφία και Διδακτική των Επιστημών και της Τεχνολογίας, Ιστορία της Χαρτογραφίας, Θρησκευτική Τέχνη), β) Οικονομική και Κοινωνική Ιστορία (Ιστορία Επιχειρήσεων & Βιομηχανική Αρχαιολογία, Ιστορία των Oικισμών της Ελλάδας, Οθωμανικές Σπουδές, Περιηγητικά Δίκτυα, Διπλωματικά και Προξενικά Δίκτυα), γ) Πολιτική Ιστορία (Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία, Ελληνικός Τύπος).
Ιδιαίτερα σημαντική, και συνεχής από την ίδρυσή του, είναι η εκδοτική δραστηριότητα του ΙΙΕ με περισσότερες από 500 εκδόσεις (μονογραφίες, συλλογικοί τόμοι, πρακτικά συνεδρίων και ημερίδων, λευκώματα και μελέτες αρχειακού και σπάνιου ιστορικού υλικού, κ.ά.). Με στόχο την προώθηση των εκδόσεων στην επιστημονική κοινότητα και το ευρύ κοινό, λειτουργεί από τον Δεκέμβριο 2017 το Ηλεκτρονικό Βιβλιοπωλείο του ΙΙΕ στη δεύθυνση http://history-bookstore.eie.gr, παράλληλα με τον χώρο του Βιβλιοπωλείου στο ισόγειο του ΕΙΕ.
Το ΙΙΕ εκδίδει, επίσης, τρία επιστημονικά περιοδικά με κριτές, ΤΕΚΜΗΡΙΑ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ, THE HISTORICAL REVIEW/REVUE HISTORIQUE, τα οποία διατίθενται έντυπα και ηλεκτρονικά μέσω της υπηρεσίας ePublishing του ΕΚΤ. Επίσης, το ΙΙΕ διαθέτει ειδική βιβλιοθήκη που αριθμεί περίπου 50.000 τίτλους βιβλίων, φυλλαδίων και περιοδικών.
Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας – IΒΦΧΒ
Το ΙΒΦΧΒ ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2012, ως αποτέλεσμα της συγχώνευσης του Ινστιτούτου Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας και του Ινστιτούτου Οργανικής και Φαρμακευτικής Χημείας του ΕΙΕ. Το ΙΒΦΧΒ δραστηριοποιείται στη διεπιφάνεια Χημείας και Βιολογίας και υλοποιεί μια ολοκληρωμένη και σύγχρονη ερευνητική προσέγγιση για την επίλυση θεμάτων αιχμής στους τομείς της υγείας, του φαρμάκου και της βιοτεχνολογίας.
Οι ερευνητικές δραστηριότητες και οι στόχοι του ΙΒΦΧΒ περιλαμβάνουν: α) Ανάπτυξη νέων βιοδραστικών ενώσεων (και εν δυνάμει φαρμάκων) με στόχο την πρόληψη (και θεραπεία) εκφυλιστικών καταστάσεων, β) Αξιοποίηση των σύγχρονων ολιστικών προσεγγίσεων της χημικής και βιολογικής ανάλυσης με στόχο την ανάδειξη βιοδεικτών και την ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων, γ) Αξιοποίηση της Βιοτεχνολογίας (λευκής - βιομηχανικής) και της Πράσινης Χημείας με στόχο την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Ανάμεσα στα πρωτοπόρα επιτεύγματα του Ινστιτούτου είναι: α) το Πρώτο Εργαστήριο Ορμονικών Υποδοχέων (Καθ. Κ. Σέκερης) και η συμβολή στην αντιμετώπιση περίπου 20.000 περιπτώσεων Καρκίνου του Μαστού στην Ελλάδα (1979), β) το πρώτο σύγχρονο εργαστήριο μοριακής ανάλυσης στη χώρα με φασματογράφους NMR και Μάζας (2006), γ) η δημιουργία της πρώτης ολοκληρωμένης πλατφόρμας ανακάλυψης και προκλινικής ανάπτυξης φαρμάκων στη χώρα (2012).
Το ΙΒΦΧΒ είναι μοναδικό στην Ελλάδα στην ανάπτυξη φαρμάκων, μέσω μιας ολοκληρωμένης διεπιστημονικής προσέγγισης στην πρόληψη και θεραπεία ασθενειών. Το ΙΒΦΧΒ συνδυάζει τη βιολογική έρευνα αιχμής και τη μοριακή ανάλυση με την οργανική/οργανομεταλλική και φαρμακευτική χημεία.
Διεξάγει επίσης μελέτες in vivo για τα ζωϊκά μοντέλα γήρανσης και ασθενειών, αναπτύσσει βιοπληροφορικούς αλγορίθμους και εφαρμόζει σύγχρονες ολιστικές προσεγγίσεις χημικής και βιολογικής ανάλυσης. Τέλος, ένα ακόμα πεδίο έρευνας του Ινστιτούτου είναι η βιοτεχνολογία και η πράσινη χημεία για την παραγωγή ενώσεων με εφαρμογή στα τρόφιμα, τα καλλυντικά, τα χημικά, τα φάρμακα.
Επιμορφώνει επίσης νέους επιστημόνες, μέσω τριών Διιδρυματικών Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Ειδίκευσης ("Βιοεπιχειρείν", "Ογκολογία", "Νευροεπιστήμες") και εκπονεί σεμινάρια και θερινά σχολεία. Τέλος, εστιάζει στην καινοτομία, και μεταφέρει τεχνογνωσία, παρέχοντας εξειδικευμένες ερευνητικές υπηρεσίες στον ιδιωτικό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό συνεργάζεται με τη βιομηχανία για την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στους τομείς των τροφίμων, των καλλυντικών και των προϊόντων φυτοπροστασίας και την κατοχύρωσή τους μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Το ΙΒΦΧΒ έχει ενεργές συνεργασίες στο πλαίσιο εγκεκριμένων ερευνητικών έργων με >30 φαρμακευτικές εταιρείες & εταιρείες διαγνωστικές, βιοτεχνολογίας και τροφίμων. Έχουν παραχθεί 16 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με 8 ενεργά (6 διεθνή/2 εθνικά), γίνεται εκμετάλλευση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και έχουν δημιουργηθεί 2 spin- off εταιρείες.
Οι δύο στρατηγικοί στόχοι του ΙΒΦΧΒ για τα επόμενα χρόνια είναι: α) Σχεδιασμός, σύνθεση και βιολογική αποτίμηση βιοδραστικών μορίων & εν δυνάμει φαρμάκων, με στόχο την ανακάλυψη νέων βιοδραστικών ενώσεων και τη βελτίωση ή επανατοποθέτηση γνωστών φαρμάκων (έργο "ΣΘΕΝΟΣ Β"), β) η Δημιουργία ενός Ολοκληρωμένου Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο στην Αθήνα (Athens Comprehensive Cancer Center), σε συνεργασία με άλλους ελληνικούς φορείς και με κορυφαία ευρωπαϊκά κέντρα.
Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας - ΙΘΦΧ
To IΘΦΧ ιδρύθηκε το 1979, με τη συγχώνευση των Κέντρων Φυσικοχημείας (1968) και Θεωρητικής Χημείας (1976). Στην αποστολή του περιλαμβάνονται: η ανάπτυξη επιστημονικής γνώσης σε πεδία αιχμής των υλικών, της φωτονικής και της θεωρητικής και υπολογιστικής Χημείας και Φυσικής, εστιάζοντας στην κατανόηση της δομής και των ιδιοτήτων της ύλης και της επίδρασης ακτινοβολίας στην ύλη, η εκπαίδευση νέων επιστημόνων στη μεθοδολογία και πρακτική της σύγχρονης έρευνας, καθώς και η προώθηση της τεχνογνωσίας σε επιλεγμένους τομείς εφαρμογών, μέσω συνεργασιών με τη βιομηχανία.
Στα πρώτα του επιτεύγματα περιλαμβάνονται: η ανάπτυξη της πρώτης υποδομής laser-Raman στη χώρα (1968), η δημιουργία της πρώτης υπολογιστικής υποδομής στη χώρα για θεωρητικές μελέτες σε άτομα και μόρια (1981), η ανάπτυξη της πρώτης υποδομής φασματοσκοπίας υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (1984), ο σχεδιασμός και κατασκευή του πρώτου laser μοριακού φθορίου στα 157 nm διεθνώς (1985).
Οι ερευνητικές κατευθύνσεις του Ινστιτούτου Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας είναι: α) Θεωρητική και Υπολογιστική Χημεία – Φυσική Ανάπτυξη και εφαρμογές θεωρητικών μεθόδων για τη διερεύνηση δομής/ιδιοτήτων υλικών και διεργασιών, β) Σύνθεση και Φυσικοχημεία Υλικών- Σύνθεση, δομή και ιδιότητες υλικών με προηγμένη λειτουργικότητα, γ) Φωτονική και Νανοεφαρμογές - Αλληλεπίδραση ακτινοβολίας-ύλης για την ανάπτυξη νανοδομών και διατάξεων.
Η τεχνογνωσία που αναπτύσσεται στο Ινστιτούτο διαχέεται προς τη βιομηχανία από το Εργαστήριο Φασματοσκοπικών Εφαρμογών (ιδρ. 1997) και από το Εργαστήριο Φωτονικής και Νανοεφαρμογών (ιδρ. 2001).
Οι ερευνητικές υποδομές του ΙΘΦΧ περιλαμβάνουν: Εργαστήρια Σύνθεσης, Ανάπτυξης και Επεξεργασίας Υλικών, Εργαστήρια Φυσικοχημικού Χαρακτηρισμού Υλικών και Διατάξεων, Εργαστήριο Φωτονικής και Νανοδομών, Εργαστήριο Φωτονικής Στείρου Χώρου, Εργαστήριο Υπολογιστικής Φυσικής και Χημείας.
Το Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας εκπροσωπεί επάξια τη χώρα διεθνώς με περισσότερες από 1.700 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά υψηλού κύρους. Ο αριθμός των δημοσιεύσεων της τελευταίας πενταετίας είναι ο μέγιστος που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα και εργασίες των ερευνητών του έχουν διακριθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Συμβάλει επίσης, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και εκπαιδεύει ανά έτος 25-30 νέων ερευνητών σε μεταπτυχιακό και μεταδιδακτορικό επίπεδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΙΘΦΧ κετατάγη 3ο μεταξύ των Ερευνητικών Ινστιτούτων της ΓΓΕΤ για το έργο της περιόδου 2005-2012.
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης – EKT
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) (www.ekt.gr) είναι η κεντρική εθνική υποδομή διάχυσης της γνώσης που παράγει η χώρα μας. Με σύγχρονες τεχνολογικές υποδομές, υψηλή τεχνογνωσία και άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, συμβάλλει καθοριστικά στην ανάδειξη του ψηφιακού πλούτου της Ελλάδας. Το EKT αναπτύσσει τρεις πυλώνες δραστηριότητας: Ψηφιακό περιεχόμενο & υπηρεσίες (eContent), Δείκτες & στατιστικές ΕΤΑΚ (metrics) και Υπηρεσίες για δικτύωση, συνεργασία, ανάπτυξη (innovation).
Το ΕΚΤ τεκμηριώνει, αναδεικνύει και διαθέτει, με χρήση τεχνολογιών αιχμής, το περιεχόμενο επιστημονικών και πολιτιστικών φορέων, όπως βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία, ΑΕΙ, ερευνητικά κέντρα. Επιπλέον, διασφαλίζει σε ακαδημαϊκούς, ερευνητές, εκπαιδευτικούς, φοιτητές, την πρόσβαση σε πηγές και πληροφορίες για την έρευνα τους. Ενισχύει την επιστημονική επικοινωνία με ηλεκτρονικές εκδόσεις περιοδικών, βιβλίων και πρακτικών συνεδρίων. Με ψηφιακά αποθετήρια και διαδικτυακές πύλες ανοικτής πρόσβασης, ενισχύει την επανάχρηση επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου.
Με 40.000 διδακτορικές διατριβές, το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (www.didaktorika.gr) αποτελεί ένα μοναδικό απόθεμα της ελληνικής επιστημονικής παραγωγής και γνώσης με την ερευνητική δραστηριότητα αιχμής. Η πύλη αναζήτησης πολιτιστικού περιεχομένου SearchCulture.gr παρέχει ανοικτή πρόσβαση σε 73 συλλογές από 59 πολιτιστικούς φορείς με περισσότερα από 480.000 τεκμήρια, εκ των οποίων περισσότερα από 150.000 τεκμήρια διατίθενται στην ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Europeana. Η πύλη αναζήτησης επιστημονικού περιεχομένου OpenArchives.gr παρέχει πρόσβαση σε 73 συλλογές από 61 φορείς με περισσότερα από 720.000 τεκμήρια.
Το ΕΚΤ αναπτύσσει τον Εθνικό Συλλογικό Κατάλογο Επιστημονικών Περιοδικών, ένα μοναδικό εργαλείο για κάθε χρήστη που αναζητά να εντοπίσει ένα συγκεκριμένο περιοδικό σε κάποια ελληνική βιβλιοθήκη. Διαθέτει άρτια εξοπλισμένο Datacenter, σύγχρονο εξοπλισμό για την ψηφιοποίηση διαφορετικών τύπων αρχείων. Συμμετέχει επίσης, ενεργά στη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής για την Ανοικτή Επιστήμη και την Ανοικτή Πρόσβαση.
Στον χώρο της Βιβλιοθήκης του στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στην καρδιά της Αθήνας, ερευνητές, επαγγελματίες, φοιτητές και μαθητές βρίσκουν ένα φιλικό, ευχάριστο και σύγχρονο περιβάλλον, για καθημερινή μελέτη και αναζήτηση ψηφιακής πληροφορίας (επιστημονικά περιοδικά, βάσεις δεδομένων, ηλεκτρονικά βιβλία και λεξικά, κ.ά.).
Βασικός τομέας δραστηριότητας του ΕΚΤ είναι η παραγωγή και δημοσίευση των επίσημων εθνικών στατιστικών στοιχείων και δεικτών για την Έρευνα, την Ανάπτυξη και την Καινοτομία -ως εθνική αρχή και φορέας του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος- σε συνεργασία με την ΕΛΣΤΑΤ, τη Eurostat και τον ΟΟΣΑ. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση του ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης στην Ελλάδα.
Το ΕΚΤ δημοσιεύει δεδομένα και παράγει δείκτες που αφορούν τις ελληνικές επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά και την ελληνική συμμετοχή σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. Με σειρά μελετών, συμβάλλει στην κατανόηση του ελληνικού συστήματος έρευνας & καινοτομίας, βοηθώντας τους διαμορφωτές πολιτικών στο έργο τους και στη λήψη αποφάσεων με βάση τεκμηριωμένα στοιχεία.
Κεντρικός πυλώνας δραστηριότητας του ΕΚΤ είναι αυτός που αφορά τη δραστηριότητα στήριξης, προώθησης και ανάδειξης της καινοτομίας. Το EKΤ επιτυγχάνει κάτι τέτοιο, με την πληροφόρηση και υποστήριξη των ελληνικών ερευνητικών ομάδων για συμμετοχή σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τον Ορίζοντα 2020. Παράλληλα, συντονίζει τον ελληνικό κόμβο ενός από τα πιο σημαντικά παγκόσμια δίκτυα στήριξης καινοτομίας, του Enterprise Europe Network. Τέλος υλοποιεί διακρατικά προγράμματα προώθησης και ανάδειξης της καινοτομίας, με σημαντικό αντίκτυπο στην καινοτομική δράση ερευνητών και επιχειρήσεων.
Το ΕΚΤ συμβάλλει ώστε οι ελληνικές επιχειρήσεις να αναπτυχθούν, να δικτυωθούν, να γίνουν εξωστρεφείς και να μπορέσουν να αναδείξουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα. Παρέχει σε επιχειρήσεις και ερευνητές, εξατομικευμένες υπηρεσίες πληροφόρησης για αξιοποίηση χρηματοδοτικών ευκαιριών, βοηθάει στην αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, και δικτυώνει τους Έλληνες σε όλο τον κόσμο και συμβάλλει στην επανασύνδεσή τους με τη χώρα, μέσω της πρωτοβουλίας "Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας".
Εκδήλωση για τον εορτασμό των 60 χρόνων ΕΙΕ
Σε εορταστικό κλίμα πραγματοποιήθηκε, την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου 2018, η επετειακή εκδήλωση για τη συμπλήρωση των 60 χρόνων από την ίδρυση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Σε μια ανοικτή εκδήλωση, στο αμφιθέατρο "Λεωνίδας Ζέρβας", παρουσιάστηκαν οι ερευνητικές δράσεις και πρωτοβουλίες των Ινστιτούτων και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ).
Παράλληλα με την ημερίδα την ίδια ημέρα, στον ισόγειο χώρο του Ιδρύματος εγκαινιάστηκε μία νέα μόνιμη έκθεση, η οποία παρουσιάζει την ιστορία, τα επιτεύγματα και το όραμα των τριών Ινστιτούτων και του ΕΚΤ. Επίσης, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ) με την ευκαιρία της επετείου των 60 χρόνων από την ίδρυση του EIE κυκλοφόρησαν νέα φιλοτελικά προϊόντα (Γραμματόσημα & Φακέλους).
Κατά τη διάρκεια της ημερίδας, σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο με ερευνητές, επιστήμονες, επιχειρηματίες, φοιτητές, παρουσιάστηκαν οι ερευνητικές δράσεις και τις πρωτοβουλίες που υλοποιεί το ΕΙΕ. Ο Διευθυντής και Πρόεδρος Δ.Σ. του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Β. Γρηγορίου, απευθύνοντας χαιρετισμό στο κοινό, σημείωσε "Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών έχει μια τεράστια παράδοση, που όλοι θέλουμε να συνεχιστεί. Είναι σημαντικό να αναδειχθούν οι προσπάθειες όλου του ερευνητικού ιστού. Αν και μικρή χώρα παράγουμε έρευνα υψηλού επιπέδου που είναι και δική μας υποχρέωση να αναδείξουμε. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν στην Ελλάδα πολλά χωριά δεν είχαν ρεύμα, το Εθνικό Ίδρυμα ερευνών διέθετε δικά του λέιζερ".
Ακολούθησε χαιρετισμός από τη Γενική Γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας Π. Κυπριανίδου, η οποία ανέφερε ότι το ΕΙΕ έχει "θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας" και χαρακτήρισε τα εξηκοστά γενέθλιά "ιστορική μέρα για όλο το ερευνητικό σύστημα". Στη συνέχεια, μέσα από τέσσερις χωριστές θεματικές ενότητες, τα τρία Ινστιτούτα και το ΕΚΤ παρουσίασαν στο κοινό, τον αντίκτυπο του παραγόμενου έργου τους στην κοινωνία.
Αρχικά, η Χ. Παπαγεωργιάδου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών (ΙΙΕ) και οι ερευνήτριες Α. Ζουρνατζή, Ε. Κουντούρα – Γαλάκη και η Μ. Χ. Χατζηιωάννου, παρουσίασαν τα επιτεύγματα και το όραμα του ΙΙΕ στους τομείς Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας, Βυζαντινών Ερευνών και Νεοελληνικών Ερευνών, δίνοντας έμφαση στις δράσεις του Ινστιτούτου για την έγκυρη ανάδειξη της Ιστορίας στην ελληνική κοινωνία αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
Στην επόμενη ενότητα, ο Α. Πίντζας, Διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας & Βιοτεχνολογίας (ΙΒΦΧΒ), μαζί με την Θ. Καλογεροπούλου, τον Π. Γεωργιάδη και τον Γ. Κώστα, παρουσίασαν τις πολύπλευρες και πρωτοποριακές δράσεις και έργα που υλοποιεί το ΙΒΦΧΒ στη διεπιφάνεια Χημείας και Βιολογίας. Κορυφαία προτεραιότητα της ερευνητικής & αναπτυξιακής πολιτικής του IΒΦΧΒ είναι η ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ των ερευνητών του, η ενίσχυση της συνοχής και η ανάδειξη νέων διεπιστημονικών ερευνητικών δράσεων βασισμένων στη συνέργεια μεταξύ Χημείας και Βιολογίας και με έμφαση στην καινοτομία και την αριστεία.
Στη συνέχεια, ο Ε. Καμίτσος, Διευθυντής του Ινστιτούτου Θεωρητικής και Φαρμακευτικής Χημείας (ΙΘΦΧ), παρουσίασε τις υποδομές του Ινστιτούτου και εξήγησε στο κοινό πώς γίνεται η διάχυση των επιστημονικών αποτελεσμάτων στην ερευνητική κοινότητα και τη βιομηχανία. Ακολούθησε ο ερευνητής Ι. Πετσαλάκης ο οποίος μίλησε για τις δράσεις στον τομέα Θεωρητικής και Υπολογιστικής Χημείας και Φυσικής, και ανέλυσε τα φαινόμενα μεταφοράς φορτίου που μελετούν στο ΙΘΦΧ, ενώ ο Α. Πίσπας εστίασε στη σύνθεση και φυσικοχημεία υλικών. Η παρουσίαση των δράσεων του ΙΘΦΧ έκλεισε με την ομιλία του Γ. Κακαράντζα, ο οποίος αναφέρθηκε στις δράσεις του Ινστιτούτου στον τομέα της φωτονικής και των νανο-εφαρμογών.
Η συμβολή του ΕΚΤ στη διάχυση της γνώσης και στη σύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις
Στην ενότητα για το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, η Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια του ΕΚΤ, αναφέρθηκε συνοπτικά στη διαχρονική πορεία του Κέντρου και στις δράσεις του, που συμβάλουν στη διάχυση της γνώσης και στη σύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις. "Το ΕΚΤ ιδρύθηκε μέσα στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών το 1980 και οι λόγοι ίδρυσής του είχαν πολύ μεγάλη σημασία. Την εποχή εκείνη το ΕΙΕ έπαιζε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της ερευνητικής πολιτικής της χώρας μας. Είχε τη βιβλιοθήκη που εξυπηρετούσε όλη την ερευνητική κοινότητα της χώρας και ήταν ο χώρος που οργανωνόταν με κάποιον τρόπο η γνώση που παραγόταν στη χώρα. Ήταν μια πύλη διάχυσης. Οπότε το ΕΚΤ ιδρύθηκε στον κατάλληλο φορέα" ανέφερε χαρακτηριστικά η Ε. Σαχίνη.
Στη συνέχεια, μίλησαν οι τρεις προσκεκλημένοι ομιλητές, Α. Λιάκος, Α. Τύμπας, και Ι. Καραγιάννης, οι οποίοι μοιράστηκαν με το κοινό τις εμπειρίες τους, ως συνεργάτες και χρήστες των υπηρεσιών του ΕΚΤ.
Ο Αντώνης Λιάκος, Καθηγητής Ιστορίας, Υπεύθυνος Έκδοσης του περιοδικού Historein, υπογράμμισε τη συνεισφορά του ΕΚΤ ως εθνικής υποδομής για τη διάχυση της γνώσης της χώρας, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι "Θα πρέπει να δοθεί στο ΕΚΤ η άνεση και η προσοχή από την Πολιτεία να συνεχίσει να κάνει αυτό που είναι, ένας κεντρικός θεσμός επιστήμης και έρευνας στην Ελλάδα".
Αναφερόμενος στη συνεισφορά του ΕΚΤ στην οργάνωση, τεκμηρίωση και διάθεση ψηφιακού περιεχομένου επιστήμης και πολιτισμού, ο Α. Λιάκος δήλωσε: "Το ΕΚΤ είναι ένα κέντρο που αποσκοπεί στο να δικτυώσει όλη την παραγόμενη γνώση στην Ελλάδα και αυτό το έχει επιτύχει σε σημαντικό βαθμό και έγκυρα". Τόνισε, επίσης, την πολύτιμη συνεισφορά του ΕΚΤ στην ανάδειξη των επιστημονικών περιοδικών της χώρας, μέσα από τις υπηρεσίες που παρέχει το ΕΚΤ στους φορείς έγκριτου περιεχομένου. Αναφέρθηκε δε πιο συγκεκριμένα, στη εξαιρετική συνεργασία που είχε με το ΕΚΤ για την ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Historein μέσω της πλατφόρμας ePublishing, και στις δυνατότητες που προσφέρει η πλατφόρμα για τη διεθνή προβολή των περιοδικών.
Από την πλευρά του, ο Αριστοτέλης Τύμπας, Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΕΚΤ (ΕΣΕΚΤ), υπογράμμισε ότι το ΕΚΤ είναι ένας θεσμός κρίσιμος για το δημόσιο συμφέρον, που υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο την ελληνική κοινωνία και τους θεσμούς της. Στην ομιλία του ο Α. Τύμπας ανέφερε ότι "τα 40 περίπου χρόνια ανάπτυξης του ΕΚΤ είναι και 40 χρόνια ραγδαίας ανάπτυξης των τεχνολογιών της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Το ΕΚΤ μεγάλωσε με αυτές τις τεχνολογίες σε μια διαλεκτική σχέση. Η ατζέντα του καθορίστηκε από τις αλλαγές που έφερε η τεχνολογική ανάπτυξη στην κοινωνία. Συνδυάστηκε δε τα τελευταία 7 χρόνια, με την ικανοποίηση μιας μεγάλης ανάγκης, της μέτρησης, της καταγραφής και τεκμηρίωσης των δραστηριοτήτων του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού της χώρας, με έναν πολύ συντονισμένο, οργανωμένο και έγκυρο τρόπο. Και αυτό αποτελεί μια πολύτιμη παρακαταθήκη για την άσκηση δημοσίων πολιτικών για την έρευνα, την τεχνολογία, την επιστήμη, την ανάπτυξη, αλλά και για την άσκηση ιδιωτικών πολιτικών. Το ΕΚΤ είναι πολύ περήφανο για τη δραστηριότητα αυτή".
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην πρωτοβουλία "Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας" που υλοποιεί το ΕΚΤ και η οποία αφορά την υποστήριξη, μέσω ειδικής πλατφόρμας, της δυνατότητας να διαμορφώνονται εικονικές κοινότητες ερευνητών και επιστημόνων από όλο τον κόσμο, επιτρέποντας να δημιουργηθεί η εικονική Ελλάδα της έρευνας, της επιστήμης και της καινοτομίας. Μια Ελλάδα που υπερβαίνει τα σύνορά της και αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες, έτσι ώστε να δημιουργούνται γέφυρες μεταξύ των Ελλήνων ανά τον κόσμο, ώστε να δικτυωθούν και να συνεργαστούν μεταξύ τους.
O Ιωάννης Καραγιάννης, Εκτελεστικός Πρόεδρος του ομίλου OLYMPIA, μέλος Δ.Σ. ΣΕΒ, εκπροσωπώντας τον επιχειρηματικό κόσμο, ανέδειξε την πολύτιμη συμβολή του ΕΚΤ στο να κατανοήσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις πόσο σημαντικό είναι να επενδύουν σε Έρευνα & Ανάπτυξη και να την αξιοποιούν στη συνέχεια προς όφελος της οικονομίας. Οι επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας για το ερευνητικό δυναμικό της χώρας, συμβάλλοντας έτσι στην ανάσχεση του brain drain και μεταμορφώνοντάς το σε brain gain.
Ο Ι. Καραγιάννης ανέφερε χαρακτηριστικά: "Η Ελλάδα ανέκαθεν είχε και συνεχίζει να έχει πολύ καλούς επιστήμονες, πολύ καλά πανεπιστήμια. Γιατί όμως κάνουμε έρευνα, αν δεν μπορούν οι ελληνικές επιχειρήσεις να την αξιοποιήσουν και να γίνουν πρωταθλητές στην Ευρώπη και τον κόσμο; Η έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία πάνε μαζί με επιχειρήσεις και επενδύσεις. Όταν υπάρξει σύνδεση μεταξύ τους, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να γίνει η έρευνα καινοτόμο βιομηχανικό προϊόν που θα εξάγεται, θα βοηθήσει την ανάπτυξη της χώρας και θα απασχολήσει ανθρώπινο δυναμικό, θα εμποδίσει το brain drain και θα φέρει Έλληνες επιστήμονες να δουλέψουν στη χώρα μας. Είναι και ευθύνη δική μας, των επιχειρήσεων, να επενδύσουμε σε Έρευνα & Ανάπτυξη και να αξιοποιήσουμε το ανθρώπινο δυναμικό, για να πάρουμε τη θέση που μας αξίζει στην παγκόσμια σκακιέρα".
Η αυλαία της επιστημονικής ημερίδας έπεσε με μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση. Υπό τον συντονισμό του Προέδρου του ΕΙΕ οργανώθηκε στρογγυλό τραπέζι με θέμα "Έρευνα και Καινοτομία στη Νέα Οικονομία της Γνώσης", με τη συμμετοχή και του Αναπληρωτή Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας Κ. Φωτάκη, ο οποίος μετέφερε τις μετέφερε τις ευχές του Πρωθυπουργού να συνεχίσει το ΕΙΕ να βρίσκεται στην πρωτοπορία της έρευνας και χαρακτήρισε την οικονομία της γνώσης ως "το καλύτερο αντίδοτο στη κρίση και στο brain drain". Στο στρογγυλό τραπέζι συμμετείχαν επίσης ο Μ. Βερέμης, συνιδρυτής και Πρόεδρος Δ.Σ. της Upstream, μέλος Δ.Σ. ΣΕΒ και ο διακεκριμένος Καθηγητής στο Τμήμα Χημείας και Χημικής Βιολογίας του Northeastern University των Ηνωμένων Πολιτειών Prof. S. Mukerjee.
