Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην επιστήμη και τα ψηφιακά οικοσυστήματα, σε νέα έκθεση της ερευνητικής υποδομής OPERAS

Μια σημαντική έκθεση με θέμα την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ψηφιακή εποχή (τίτλος της έκθεσης "Fostering Trust in the Digital Age"), δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο 2025 από την ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή OPERAS. Η έκθεση περιλαμβάνει 27 εργασίες από το Workshop TrustOn2024 και από μία συνεδρία της Επιστημονικής Συνόδου (Science Summit) της 79ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, φέρνοντας στο προσκήνιο απόψεις ειδικών για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην επιστήμη και τα διασυνδεδεμένα ψηφιακά οικοσυστήματα της σύγχρονης εποχής.

Η υποδομή OPERAS (OPen scholarly communication in the European Research Area for Social Sciences and Humanities), στην οποία συμμετέχει από την Ελλάδα το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), αποτελεί την ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή για την υποστήριξη και προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης (Open Science) και τη βελτίωση της Ακαδημαϊκής Επικοινωνίας (Scholarly Comminication) στις Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες.

Εμπιστοσύνη σε ένα Σύνθετο Ψηφιακό Τοπίο

Στο ταχέως εξελισσόμενο ψηφιακό περιβάλλον, οι προκλήσεις της παραπληροφόρησης και η διάβρωση της δημόσιας εμπιστοσύνης έχουν φτάσει σε κρίσιμα επίπεδα. Η περαιτέρω ανάπτυξη των ψηφιακών πλατφορμών και της τεχνητής νοημοσύνης, αν και προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες, έχουν διευκολύνει την εξάπλωση ψευδών και παραπλανητικών ειδήσεων σε πρωτοφανή κλίμακα.

Η υποδομή OPERAS διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Μέσω της προτεραιοποίησης της ποιότητας του επιστημονικού περιεχομένου, της παροχής υπηρεσιών που βασίζονται στην εμπιστοσύνη και της προώθησης της μεταφοράς γνώσης, διασφαλίζει την ακεραιότητα της πληροφορίας και προάγει την αξιόπιστη πρόσβαση σε ακριβείς και αληθείς πληροφορίες. Αυτή η βάση εμπιστοσύνης είναι απαραίτητη όχι μόνο για την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και για τη δημόσια σφαίρα.

Πρόσκληση για Συλλογική Δράση

Η κρίση παραπληροφόρησης δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο ζήτημα - συνιστά μια συλλογική πρόκληση που απαιτεί παγκόσμιες λύσεις. Είτε πρόκειται για την κλιματική αλλαγή, είτε για τη δημόσια υγεία, είτε για την κοινωνική δικαιοσύνη, είναι αδύνατον να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα αν η παραπληροφόρηση συνεχίσει να υπονομεύει τη δημόσια εμπιστοσύνη και τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Όπως αναφέρεται και στην εκθεση, η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτεί καινοτόμες λύσεις, συμμετοχική διακυβέρνηση, ανθρωποκεντρική προσέγγιση και υποστηρικτική κοινότητα.

Η έκθεση οργανώνεται σε τρεις αλληλοσυμπληρούμενες θεματικές ενότητες: υποδομή, επιστήμη και διαμεσολάβηση. Κάθε ενότητα προσφέρει μια μοναδική οπτική γωνία για την αντιμετώπιση αυτών των κρίσιμων ζητημάτων, αναγνωρίζοντας ότι οι λύσεις πρέπει να είναι πολυδιάστατες και διασυνδεδεμένες για να είναι αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.

Μέσα από την ποικιλία των απόψεων που παρουσιάζονται σε αυτή την έκθεση, στόχος είναι η συμβολή στον παγκόσμιο διάλογο για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ψηφιακή εποχή. Τα ευρήματα στοχεύουν να εμπνεύσουν συγκεκριμένες δράσεις και να ενισχύσουν τη διεθνή συνεργασία, ώστε να οικοδομηθεί συλλογικά ένα ανθεκτικό και δίκαιο ψηφιακό οικοσύστημα που ενδυναμώνει τους πολίτες, υποστηρίζει τη διαφάνεια και προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη για όλους.

Η πλήρης Έκθεση είναι πλέον ανοικτά διαθέσιμη για λήψη. Η υποδομή OPERAS καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και την παγκόσμια κοινότητα να ασχοληθούν με αυτά τα ευρήματα και να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση ενός μέλλοντος που βασίζεται στην εμπιστοσύνη.

Το ΕΚΤ και η συνεισφορά του στην υποδομή OPERAS

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (EKT) είναι κύριο μέλος της υποδομής OPERAS, έχοντας μάλιστα την ευθύνη ανάπτυξης του εθνικού κόμβου OPERAS. Το ΕΚΤ έχει συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξή των υπηρεσιών της ερευνητικής υποδομής από το 2014 έως και σήμερα.

Επίσης, το ΕΚΤ είναι εταίρος στην κοινοπραξία του ευρωπαϊκού έργου OPERAS-PLUS, το οποίο συνδέεται άμεσα με την υποδομή OPERAS.

Το 2021 η υποδομή OPERAS επιλέχτηκε ως μια νέα υποδομή για τον οδικό χάρτη ESFRI, λόγω της επιστημονικής της αριστείας και της στρατηγικής της σημασίας για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού οικοσυστήματος ερευνητικών υποδομών.