Συνεργασία του ΕΚΤ με το ΙΤΕ για την υποστήριξη της λειτουργίας και της ανάδειξης του έργου των ελληνικών βιβλιοθηκών

Μία σύγχρονη, τεχνολογικά πολυεπίπεδη και ευέλικτη διαδικτυακή εφαρμογή που θα αναβαθμίσει το υφιστάμενο περιβάλλον "Ροές & Λειτουργίες" της υπηρεσίας openABEKT, που παρέχει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) στην κοινότητα των βιβλιοθηκών αλλά και στο δίκτυο των φορέων της επιστήμης και του πολιτισμού, αναπτύσσει το Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΙΠ) του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ).

Η υπηρεσία διαχείρισης καταλόγου και λειτουργιών βιβλιοθήκης openABEKT που αποτελεί τη μετεξέλιξη του λογισμικού ABEKT που το ΕΚΤ αναπτύσσει από το 1986, έχει αναπτυχθεί με το μοντέλο “Software as a Service” και αποτελείται από τρία περιβάλλοντα που διαλειτουργούν μεταξύ τους.

Το περιβάλλον "Κατάλογος" απευθύνεται μόνο στους πιστοποιημένους χρήστες ενός φορέα και μέσω αυτού πραγματοποιείται η τεκμηρίωση (καταλογογράφηση) και η διαχείριση των συλλογών και του περιεχόμενου ενός φορέα. Το περιβάλλον "Ροές και Λειτουργίες" είναι προσβάσιμο στους εξουσιοδοτημένους χρήστες ενός φορέα και μέσω αυτού εκτελούνται εργασίες που αφορούν τη διαχείριση των μελών μιας βιβλιοθήκης, τις συναλλαγές τους με τον φορέα, την παραγγελία αντιτύπων και τευχών, την αποστολή ενημερώσεων, την εξαγωγή αναφορών και στατιστικών κ.α. Τέλος, στο δημόσια προσβάσιμο περιβάλλον "Ανακάλυψη" παρουσιάζονται όλες οι διαθέσιμες συλλογές του φορέα.

Στη συνέχεια, το περιεχόμενο και των τριών αυτών περιβαλλόντων τροφοδοτεί τον Ενιαίο Κατάλογο openABEKT, ο οποίος συγκεντρώνει, ευρετηριάζει και παρουσιάζει σε πραγματικό χρόνο και σε ένα ενιαίο γραφικό περιβάλλον τις εγγραφές όλων των φορέων που χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη υπηρεσία. Ο Ενιαίος Κατάλογος openABEKT παρέχει τη δυνατότητα ενιαίας αναζήτησης σε όλους τους καταλόγους openABEKT με τη χρήση πληθώρας κριτηρίων και φίλτρων πολύπλευρης αναζήτησης, ενώ παράλληλα, επιτρέπει την ανάπτυξη υπηρεσιών διαδανεισμού μεταξύ των φορέων που χρησιμοποιούν openABEKT.

Μέχρι στιγμής, η υπηρεσία openABEKT υποστηρίζει τη λειτουργία και την ανάδειξη του έργου 173 διαφορετικών βιβλιοθηκών επιστήμης και πολιτισμού. Το περιβάλλον του Καταλόγου των βιβλιοθηκών διαθέτει συνολικά περισσότερες από 3.000.000 βιβλιογραφικές εγγραφές και πάνω από 4.000.000 εγγραφές καθιερωμένων ονομάτων (authorities).

Παράλληλα, το περιβάλλον "Ροές & Λειτουργίες" εξυπηρετεί τις ανάγκες περίπου 500.000 μελών βιβλιοθηκών και διαχειρίζεται πάνω από 4.000.000 αντίτυπα και τεύχη και περισσότερες από 1.500.000 συναλλαγές (δανεισμοί, κρατήσεις) των μελών καθώς και διαχειριστικές πληροφορίες που τηρούν οι βιβλιοθήκες για την ορθή λειτουργία τους.

Το ιστορικό ανάπτυξης

To ΕΚΤ σχεδιάζει και αναπτύσσει, βάσει των αναγκών των ελληνικών βιβλιοθηκών, από το 1986 το σύστημα αυτοματισμού βιβλιοθηκών ABEKT. Για περισσότερα από 35 χρόνια το ΕΚΤ, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του συγκεκριμένου συστήματος, προσφέρει στις βιβλιοθήκες και στο προσωπικό τους συνεχή εκπαίδευση και υποστήριξη. Παράλληλα, ο οργανισμός παρέχει στο δίκτυο των ελληνικών βιβλιοθηκών βιβλιοθηκονομικά εργαλεία (όπως την 13η Συνοπτική Έκδοση της Δεκαδικής Ταξινόμησης Dewey) και υπηρεσίες όπως τον Εθνικό Συλλογικό Κατάλογο Επιστημονικών Περιοδικών, το Σύστημα Διαδανεισμού ΕΔΕΤΒ και την Αργώ.

Μέσω της διάθεσης των παραπάνω καινοτόμων για την εποχή τους εργαλείων, το ΕΚΤ εισήγαγε για πρώτη φορά στην ελληνική πραγματικότητα υπηρεσίες αυτοματισμού για τις ελληνικές βιβλιοθήκες και καλλιέργησε μία κουλτούρα χρήσης διεθνών προτύπων και κανόνων εντάσσοντας τις βιβλιοθήκες στον ψηφιακό χάρτη της χώρας. Επίσης, με την ανάπτυξη ψηφιακών εκδοτικών υπηρεσιών, εθνικών υποδομών συσσώρευσης πολιτιστικού και επιστημονικού περιεχομένου, ευρετηρίων και αποθετηρίων, το ΕΚΤ ενίσχυσε το έργο των βιβλιοθηκών στην παροχή πρόσβασης σε έγκριτο περιεχόμενο και διεύρυνε το πλαίσιο των υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας προς τις κοινότητες των  χρηστών του.

Το 2015, το ΕΚΤ, αποσκοπώντας στην ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών φορέων επιστήμης και πολιτισμού, ανέπτυξε και διέθεσε στις κοινότητες των χρηστών του, την υπηρεσία openABEKT που αποτελεί τη μετεξέλιξη του λογισμού ABEKT, που μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή είχε διατεθεί σε περισσότερες από 2.670 βιβλιοθήκες.

Η υπηρεσία openABEKT για την οργάνωση, την τεκμηρίωση και τη διάθεση περιεχομένου και ψηφιακών συλλογών που αναπτύχθηκε με το μοντέλο “Software as a Service” απευθυνόταν πλέον σε ένα ευρύτερο δίκτυο φορέων. Μέσα σε λίγα χρόνια εκατοντάδες έγκριτοι οργανισμοί δημοσίου συμφέροντος, όπως δημόσιες βιβλιοθήκες, βιβλιοθήκες τμημάτων πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, πολιτιστικών φορέων και οργανισμών δημόσιας διοίκησης έλαβαν την υπηρεσία για τη διαχείριση των διαθέσιμων καταλόγων και των λειτουργιών τους.

Υφιστάμενη κατάσταση και σύγχρονες προκλήσεις

Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση που απολαμβάνει η υπηρεσία openABEKT από την κοινότητα των χρηστών της και η ραγδαία κλιμάκωση του όγκου των δεδομένων που συγκεντρώνονται σε αυτή, σε συνάρτηση με τη στρατηγική του ΕΚΤ για την ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών φορέων επιστήμης και πολιτισμού και τη συνδιαμόρφωση ενός δημόσιου ψηφιακού χώρου, καθιστά απαραίτητη την αναβάθμιση του περιβάλλοντος  "Ροές & Λειτουργίες" του openABEKT.

Στόχος είναι η αναβάθμιση του υφιστάμενου τεχνολογικού περιβάλλοντος, ώστε να μπορεί να υποστηρίζει με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα το μεγάλο εύρος χρηστών και όγκο δεδομένων σε καθημερινή βάση, και να αποφεύγονται προβλήματα που διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία μίας βιβλιοθήκης, κυρίως τις ημέρες με αυξημένη κίνηση όπου γίνονται πολλές εγγραφές νέων μελών και πολλές ταυτόχρονες συναλλαγές (δανεισμοί, επιστροφές, κρατήσεις αντιτύπων).

Η έρευνα ευχρηστίας που διεξήγαγε το ΕΚΤ, την περίοδο της Άνοιξης του 2022, για την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα και την εν γένει βιωσιμότητα των υπηρεσιών που παρέχει ο οργανισμός στο οικοσύστημα των φορέων επιστήμης και πολιτισμού επιβεβαίωσε την παραπάνω τεχνολογική πρόκληση, που το ΕΚΤ είχε ήδη εντοπίσει σε προγενέστερο χρόνο. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έρευνας που απευθυνόταν στους πιστοποιημένους χρήστες της υπηρεσίας openABEKT αναδείχθηκαν ζητήματα τεχνικής φύσης που αφορούσαν κατά κύριο λόγο το περιβάλλον  "Ροές & Λειτουργίες" της υπηρεσίας openABEKT, τα οποία έπρεπε να αντιμετωπιστούν.

Οι συνεντευξιαζόμενοι που έλαβαν μέρος στην έρευνα ευχρηστίας του ΕΚΤ για την υπηρεσία openABEKT δήλωσαν επίσης πως κατά καιρούς είχαν παρατηρήσει καθυστερήσεις στην απόκριση του συγκεκριμένου περιβάλλοντος σε εργασίες που αφορούσαν την αποθήκευση και την εξαγωγή αναφορών καθώς και σε ενέργειες που σχετίζονται με τη διαδικασία κυκλοφορίας υλικού (δανεισμός, κρατήσεις) και με τις αναζητήσεις μελών. Επιπλέον, τα άτομα που έλαβαν μέρος στην έρευνα ανέφεραν ότι όταν το συγκεκριμένο περιβάλλον δεν αποκρίνεται γρήγορα στις συναλλαγές, παρατηρούνται αποσυγχρονισμοί στα μεταδεδομένα των αντιτύπων και των τευχών που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα του υλικού. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα το σύστημα να μην επιτρέπει τον δανεισμό ή την κράτηση των συγκεκριμένων αντιτύπων, παρόλο που στην πραγματικότητα αυτά είναι διαθέσιμα προς δανεισμό/κράτηση.

Για τους παραπάνω λόγους, το ΕΚΤ, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των χρηστών του και την απαίτηση για κλιμάκωση της υπηρεσίας openABEKT, προχώρησε στη διαδικασία αναβάθμισης του περιβάλλοντος "Ροές & Λειτουργίες", ώστε να αντιμετωπιστούν τα προαναφερθέντα ζητήματα και για να διευκολυνθεί η συντήρηση του συγκεκριμένου τεχνολογικού περιβάλλοντος.

Αναβαθμίζοντας το περιβάλλον "Ροές & Λειτουργίες" -  Η συνεργασία του ΕΚΤ με το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ

Tο Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ, μέσω ανοικτής διαγωνιστικής διαδικασίας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Έργου «Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης», επιλέχθηκε και ξεκίνησε να αναπτύσσει σε συνεργασία με το ΕΚΤ, μία νέα πολυεπίπεδη και αρθρωτή διαδικτυακή εφαρμογή ανοικτού κώδικα που θα αναβαθμίσει τις λειτουργικότητες του υφιστάμενου περιβάλλοντος "Ροές & Λειτουργίες".

Οι πιστοποιημένοι χρήστες του εν λόγω νέου περιβάλλοντος θα μπορούν να το αξιοποιούν μέσω του φυλλομετρητή του υπολογιστή τους, χωρίς να απαιτείται η εγκατάσταση ειδικού λογισμικού. Ο αρχιτεκτονικός πυρήνας της νέας διαδικτυακής εφαρμογής αναμένεται να αναβαθμίσει τις λειτουργικότητες του περιβάλλοντος "Ροές & Λειτουργίες", να υποστηρίξει με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα τον μεγάλο όγκο των δεδομένων και των χρηστών του συγκεκριμένου περιβάλλοντος και να συνεισφέρει καταλυτικά στην κλιμάκωση της υπηρεσίας openABEKT στο σύνολό της. Έτσι, θα βελτιωθεί η απόκριση του συστήματος σε διαχειριστικές διαδικασίες που αφορούν τον έλεγχο της κυκλοφορίας του υλικού και τη διεκπεραίωση των συναλλαγών με τους χρήστες της υπηρεσίας και τα μέλη της βιβλιοθήκης και θα επιλυθεί το ζήτημα του αποσυγχρονισμού των μεταδεδομένων των αντιτύπων και των τευχών που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα του υλικού.

Για την ενδελεχή κατανόηση της αρχιτεκτονικής δομής της νέας διαδικτυακής εφαρμογής και για την υποστήριξη και την ενημέρωση των χρηστών και των διαχειριστών του περιβάλλοντος "Ροές & Λειτουργίες" το ΕΚΤ και το ΙΤΕ θα συντάξουν νέα, ειδικά εγχειρίδια χρήσης με σαφείς οδηγίες για τη διαχείριση, τη παραμετροποίηση και την υποστήριξη της παραγωγικής λειτουργίας του συγκεκριμένου περιβάλλοντος και των υποστηρικτικών με αυτό συστημάτων και εφαρμογών.

Η νέα αρχιτεκτονική της διαδικτυακής εφαρμογής Workfun+

Το νέο περιβάλλον (Workfun+), που θα είναι σύντομα διαθέσιμο προς χρήση, έχει σχεδιαστεί βάσει του μοτίβου MVC (Model, View, Controller) το οποίο στηρίζεται στον διαχωρισμό των συστατικών λογισμικού ενός συστήματος σε τρία λογικά επίπεδα: το επίπεδο διαχείρισης των δεδομένων (Model), το επίπεδο αλληλεπίδρασης με τον χρήστη (View) και το επίπεδο διαχείρισης των σχετικών διεργασιών (Controller). Με τον τρόπο αυτό, διαχωρίζονται και δομικά τα διαφορετικά συστατικά λογισμικού, ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, να αναπτυχθούν ξεχωριστά και γίνεται ευκολότερη η συντήρησή τους. Η παρακάτω εικόνα δείχνει τη σχετική αρχιτεκτονική υψηλού επιπέδου του νέου συστήματος, όπου απεικονίζονται και τα διακριτά υποσυστήματα και συστατικά λογισμικού.

 Εικόνα1: Η αρχιτεκτονική της διαδικτυακής εφαρμογής Workfun+

Το υπό ανάπτυξη επίπεδο Model, αποτελείται από εκείνα τα συστατικά λογισμικού τα οποία είναι απαραίτητα για την αποθήκευση και τη διαχείριση των δεδομένων του συστήματος. Αποτελείται από τα συστατικά SQL Controller και BLOB Controller τα οποία είναι υπεύθυνα για την επικοινωνία με την σχεσιακή βάση δεδομένων και τη βάση δεδομένων των ψηφιακών αντικειμένων αντίστοιχα. Επιπλέον, αυτά επικοινωνούν και με το συστατικό λογισμικού Persistent Storage API, το οποίο παρέχει το απαιτούμενο αφαιρετικό πλαίσιο δίνοντας τη δυνατότητα προβολής και διαχείρισης πληροφοριών με συνδυαστικά δεδομένα (όπως για παράδειγμα πληροφορίες που περιέχονται στη σχεσιακή βάση δεδομένων και αφορούν ψηφιακά αντικείμενα που υπάρχουν στη βάση δεδομένων των ψηφιακών αντικειμένων).

Το επίπεδο View αποτελείται από τα συστατικά λογισμικού τα οποία είναι απαραίτητα για την προβολή των πληροφοριών του συστήματος και την αλληλεπίδραση με τον χρήστη. Γι' αυτό τον λόγο επικοινωνεί τόσο με τα συστατικά του επιπέδου Model (π.χ. για την προβολή πληροφοριών), όσο και με τα συστατικά του επιπέδου Controller (π.χ. για την διεκπεραίωση συναλλαγών).

Το επίπεδο Controller αποτελείται από πλήθος συστατικών τα οποία περιέχουν άλλα λεπτομερέστερα και διακριτά συστατικά που είναι επιφορτισμένα με τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών:

• Το συστατικό Management είναι επιφορτισμένο με τη διαχείριση των πληροφοριών που διεκπεραιώνουν όλοι οι διαβαθμισμένοι χρήστες του συστήματος.
• Το συστατικό Security είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο εισόδου πιστοποιημένων χρηστών καθώς και τη διαχείριση των δικαιωμάτων των χρηστών στο σύστημα.
• Το συστατικό Reporting παρέχει τις υπηρεσίες για τη δημιουργία στατιστικών και αναφορών και τις υπηρεσίες εκτύπωσης για τα barcodes των μελών, των ετικετών, των αντιτύπων κλπ.
• Τέλος, το συστατικό Business Logic, περιλαμβάνει εκείνα τα συστατικά λογισμικού τα οποία είναι υπεύθυνα για τη λειτουργία του συστήματος και την κάλυψη των αναγκών των χρηστών.

Το Έργο

H αναβάθμιση της υπηρεσίας openABEKT, πραγματοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο της πράξης “Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης”. Η πράξη υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα” (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους.