Η παρουσίαση του νέου κοινοτικού Προγράμματος Πλαίσιο (ΠΠ) για την Ερευνα & Τεχνολογική Ανάπτυξη (Ε&ΤΑ) στην ελληνική επιστημονική και επιχειρηματική κοινότητα, αποτέλεσε το θέμα της εσπερίδας που διοργανώθηκε από τo Υπουργείο Ανάπτυξης (Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας), τη Δευτέρα 18 Ιουνίου 2001 στην Αθήνα.
Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο κ. Αχ. Μητσός, Γενικός Διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Ερευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος παρουσιάζοντας το 6ο ΠΠ, επεσήμανε την ανάγκη δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Χώρου Ερευνας (ΕΧΕ) και τη σύνδεση των εθνικών ερευνητικών πολιτικών με τα προγράμματα των κρατών μελών και το Πρόγραμμα Πλαίσιο Ο κ. Μητσός υπογράμμισε ότι 'η Ευρώπη φιλοδοξεί να γίνει πόλος έλξης των καλύτερων ερευνητικών μυαλών'.
Αναφερόμενος στα θεματικά πεδία προτεραιότητας του νέου ΠΠ, ο κ. Μητσός επεσήμανε ότι για πρώτη φορά εισάγεται το πεδίο 'Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή Κοινωνία της Γνώσης', ενώ όσον αφορά το 8ο πεδίο 'Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της Ευρωπαϊκής Ενωσης' το χαρακτήρισε ως το ευέλικτο τμήμα της πρότασης της Επιτροπής, το περιεχόμενο του οποίου θα καθοριστεί αργότερα.
Σύμφωνα με τον κ. Μητσό, η σημαντικότερη καινοτομία του 6ου ΠΠ , που δέχεται και τις περισσότερες αντιδράσεις, είναι η ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής έρευνας με τα τρία νέα εργαλεία : τα δίκτυα αριστείας, τα ολοκληρωμένα έργα και τα προγράμματα εκτελούμενα από κοινού από τα κράτη-μέλη.
Οσον αφορά τα δίκτυα αριστείας , την πιο ριζοσπαστική ίσως πρόταση του 6ου ΠΠ, ο κ. Μητσός επεσήμανε ότι η Επιτροπή θα χρηματοδοτεί το πρόγραμμα συνεργασίας και όχι τα συνεργαζόμενα κέντρα ή τα ερευνητικά έργα που υλοποιούν τα κέντρα. Σχετικά με τα ολοκληρωμένα έργα , ο Γενικός Διευθυντής τόνισε ότι θα επιδιωχθεί να χρηματοδοτηθεί η έρευνα (βασική ή εφαρμοσμένη), υπό την προϋπόθεση να υπάρχει απόλυτα προκαθορισμένος στόχος για συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
H παρέμβαση του υπουργού Ανάπτυξης
Ακολούθησε η παρέμβαση του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Ν. Χριστοδουλάκη, ο οποίος υπογράμμισε ότι πολλές από τις κατευθύνσεις του ΕΧΕ, όπως η ενίσχυση της αριστείας, των ανθρώπινων πόρων και της καινοτομίας συμπίπτουν με τις προτεραιότητες της πολιτικής της Ελλάδας στον τομέα της Ε&ΤΑ. Εξέφρασε όμως επιφυλάξεις για το κατά πόσον οι κατευθύνσεις αυτές θα μπορέσουν να εφαρμοσθούν αποτελεσματικά μέσω του 6ου ΠΠ.
Ο κ. Χριστοδουλάκης επεσήμανε, μεταξύ άλλων ότι:
-
Η συνοχή θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί ουσιαστική παράμετρο στη διαμόρφωση του 6ου ΠΠ.
-
Οι θεματικές προτεραιότητες του νέου προγράμματος θα πρέπει να είναι συμβατές με τις κρίσιμες και μείζονες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής (όπως η γεωργική και ενεργειακή πολιτική). Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα υποστηρίζει ότι στις θεματικές προτεραιότητες θα πρέπει να συμπεριληφθούν (ή αν περιλαμβάνονται ήδη να αποσαφηνισθούν περαιτέρω): η Βιοτεχνολογία για την Υγεία και το Περιβάλλον, η Θαλάσσια Ερευνα, οι Φυσικές Καταστροφές, οι Μεταφορές, οι Ενεργειακές Τεχνολογίες και η Πολιτιστική Κληρονομιά.
-
Θα πρέπει να αποφευχθεί η πολιτική ενίσχυσης την μεγάλων υποδομών, επιλογή που θα απειλήσει σοβαρά τις πολιτικές συνοχής και σύγκλισης της ΕΕ, ώστε να περιορισθεί η συσσώρευση της χρηματοδότησης σε μεγάλα κέντρα.
-
Θα πρέπει να επιδιωχθεί και να διευκολυνθεί η εμπλοκή των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων σε όλα τα στάδια υλοποίησης των δράσεων και των επί μέρους προγραμμάτων του ΠΠ.
Ο κ. Χριστοδουλάκης εξέφρασε την ανησυχία του, ότι η υπερβολική σύνδεση που προσδίδεται στο νέο Πρόγραμμα Πλαίσιο, με εθνικές δραστηριότητες και εθνικά κονδύλια (δίκτυα αριστείας, άρθρο 169 της Συνθήκης, χρηματοδότηση νέων υποδομών, δράσεις συντονισμού), σε συνδυασμό με την υπερβολική θεματική συγκέντρωση και τα προτεινόμενα νέα εργαλεία υλοποίησης, θα συμβάλλουν στην υπερσυγκέντρωση των κονδυλίων σε ορισμένους φορείς, κράτη-μέλη και τον περιορισμό έως αποκλεισμό ορισμένων άλλων.
Προβληματισμός για την αποτελεσματικότητα των νέων εργαλείων
Στην εκδήλωση συμμετείχαν με εισηγήσεις οι ευρωβουλευτές: Eryl McNally (Μ. Βρετανία), Μ. Ζορμπά και Κ. Αλυσσανδράκης , μέλη της επιτροπής ITRE (βιομηχανία, εμπόριο, έρευνα, ενέργεια) του Ευρωκοινοβουλίου.
Τοσό από τις εισηγήσεις των ευρωβουλευτών, όσο και από τη συζήτηση που ακολούθησε, έγινε φανερός ο προβληματισμός της επιστημονικής και επιχειρηματικής κοινότητας για τα νέα εργαλεία που εισάγει το 6ο ΠΠ και για το κατά πόσο αυτά θα αποτελέσουν ένα βήμα για χρηματοδότηση των ήδη υπαρχόντων μεγάλων ευρωπαϊκών ερευνητικών υποδομών και τον αποκλεισμό άλλων, μικρότερης εμβέλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, έντονη κριτική δέχτηκε το προτεινόμενο μέτρο για τα Δίκτυα Αριστείας, καθώς και η 8η θεματική προτεραιότητα.
Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις, ο κ. Μητσός τόνισε ότι η Επιτροπή προτείνει τη χρηματοδότηση του δράσεων συνεργασίας των Κέντρων που συμμετέχουν σε Δίκτυα Αριστείας, ώστε να υποβοηθήσει τη μεταξύ τους συνεργασία, χωρίς αυτό να αποτελεί επιβράβευση των ήδη υφιστάμενων Κέντρων. Σχετικά με την 8η προτεραιότητα, επεσήμανε την ευελιξία που παρέχει αυτή η πρωτοβουλία ώστε να χρηματοδοτηθούν σημαντικοί τομείς έρευνας που δεν περιλαμβάνονται στις άλλες ενότητες.
Ο κ. Μητσός κατέληξε υπογραμμίζοντας ότι στόχοι της Επιτροπής στο 6ο ΠΠ είναι:
-
να υπάρχει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία σε κάθε δράση,
-
να χρηματοδοτηθεί η έρευνα που απαιτείται, ώστε να υπάρχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα σε συγκεκριμένους επιλεγμένους τομείς και
-
να υπάρξει η μέγιστη κινητικότητα και συνεργασία ώστε να ενεργοποιηθεί στο σύνολό του το ανθρώπινο ερευνητικό δυναμικό.