Με επιτυχία ολοκληρώθηκε το Σεμινάριο "Προετοιμάζοντας τους Νέους Ερευνητές για την Ανοικτή Επιστήμη" που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης στο πλαίσιο της Διεθνούς Εβδομάδας Ανοικτής Πρόσβασης στη γνώση, στις 20 Οκτωβρίου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Στόχος του σεμιναρίου ήταν η εκ βάθρων ενημέρωση των νέων ερευνητών για την Ανοικτή Επιστήμη, τις διαμορφούμενες πρακτικές, τις πολιτικές των ερευνητικών ιδρυμάτων και των χρηματοδοτών έρευνας.
Την εκδήλωση άνοιξε η Δρ Βικτωρία Τσουκαλά (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης), η οποία όρισε την ανοικτή επιστήμη και ανέλυσε τα οφέλη της για τους νέους ερευνητές. Επισήμανε ότι η ανοικτή επιστήμη είναι μια συνολική θεώρηση που περιλαμβάνει την έννοια της ανοικτής πρόσβασης στη γνώση αλλά δεν περιορίζεται σε αυτήν. Η δύναμη της ανοικτής επιστήμης έγκειται στην ενδυνάμωση την ανοικτής συνεργασίας, την αύξηση της επιστήμης που προέρχεται από πολίτες, την προώθηση της καινοτομίας και τα ευνοϊκά οικονομικά μεγέθη. Πιο συγκεκριμένα, η ανοικτή επιστήμη επιτρέπει την πρόσβαση στην έρευνα χωρίς πληρωμή, σε πολύ μεγαλύτερο εύρος έρευνας, κάνει πιο αναγνωρίσιμη τη δουλειά των ερευνητών, αυξάνει τις ετεροαναφορές, συνδέει τους ερευνητές μεταξύ τους καθώς τους εμπλέκει εξ αρχής στο μοντέλο ανοικτής έρευνας του μέλλοντος και σε ένα πιο διαφανή τρόπο έρευνας.
Ακολούθησε η ενότητα "Η Ανοικτή Πρόσβαση στην πράξη", όπου παρουσιάστηκαν οι πρακτικές τις ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις και ερευνητικά δεδομένα. Αρχικά, η Β. Τσουκαλά έδωσε τις κατευθυντήριες γραμμές ως προς τους τρόπους δημοσίευσης με ανοικτή πρόσβαση, αναφερόμενη στους εκδότες επιστημονικών περιοδικών και βιβλίων που υιοθετούν την ανοικτή πρόσβαση. Αναφέρθηκε, επίσης, στην υπηρεσία ηλεκτρονικών εκδόσεων ePublishing του ΕΚΤ, η οποία παρέχει Ανοικτή Πρόσβαση σε ηλεκτρονικά περιοδικά, βιβλία και πρακτικά συνεδρίων, εκδοτικές υπηρεσίες στην ακαδημαϊκή κοινότητα και μία δυναμική πλατφόρμα που συγκεντρώνει έγκριτες δημοσιεύσεις από ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών περιοχών.
Στη συνέχεια, η Μαρία Πάσχου (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης) ανέλυσε το μοντέλο δημοσίευσης με Ανοιχτή Πρόσβαση μέσω αποθετηρίων και τις υπηρεσίες που αυτά προσφέρουν, όπως η συλλογή και αποθήκευση ερευνητικού και ακαδημαϊκού υλικού, η οργάνωση της πληροφορίας, η μακροχρόνια διατήρηση και η διανομή και η πρόσβαση. Ανέπτυξε τα οφέλη που μπορεί να αποφέρει η αξιοποίηση των αποθετηρίων για φορείς, ερευνητές και ακαδημαϊκούς και καλές πρακτικές. Παρουσίασε, επίσης, το Ιδρυματικό Αποθετήριο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών "Ήλιος" και τα ψηφιακά αποθετήρια που αναπτύσσει το ΕΚΤ, όπως το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών και το αποθετήριο της Εταιρείας Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ).
Επιπλέον, για την ανοικτή πρόσβαση στα επιστημονικά δεδομένα μίλησε η Δρ Μαρίνα Αγγελάκη (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης). Συγκεκριμένα, παρουσίασε τον ορισμό των επιστημονικών δεδομένων, τη σημασία της παροχής ανοικτής πρόσβασης στα επιστημονικά δεδομένα και τις υποχρεώσεις των ερευνητών για παροχή ανοικτής πρόσβασης στα επιστημονικά δεδομένα σύμφωνα με το πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ Ορίζοντας 2020. Η Μ. Αγγελάκη υπογράμμισε το γεγονός ότι τα επιστημονικά δεδομένα είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή και την επαλήθευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παρουσιάζονται στις επιστημονικές δημοσιεύσεις.
Την ενότητα αυτή έκλεισε η συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με θέμα την ανοικτή πρόσβαση από την σκοπιά των ερευνητών. Στη συζήτηση συμμετείχαν η Μαρία Γαϊτάνου (Ινστιτούτο Παστέρ), η Μαρίνα Αγγελάκη (ΕΚΤ), ο Δημήτρης Δημητρόπουλος (EIE), και η Μαρίλια Λυκάκη (ΕΙΕ).
Τέλος, ο Δρ Πρόδρομος Τσιαβός, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, πραγματοποίησε ομιλία με θέμα τα νομικά ζητήματα σε σχέση με την παροχή ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις και δεδομένα. Ο Π. Τσιαβός μίλησε για τον όρο της πνευματικής ιδιοκτησίας και τις πρακτικές αδειοδότησης. Επιπλέον, τόνισε τα σημεία που χρήζουν προσοχής σχετικά με τη δημοσίευση με ανοικτής, αλλά και κλειστής πρόσβασης. Ανάλυσε τα είδη των ανοικτών αδειών και ειδικά τις άδειες Creative Commons.
Σημειώνεται ότι οι παρουσιάσεις και τα βίντεο από το Σεμινάριο "Προετοιμάζοντας τους Νέους Ερευνητές για την Ανοικτή Επιστήμη" είναι διαθέσιμα εδώ: http://openaccess.gr/ekt_oa/oaweek/oaweek_2015_programme.dot
Το Σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων του ΕΚΤ για την εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών από 19 έως 23 Οκτωβρίου 2015.
Σχετικά με την Ανοικτή Πρόσβαση
Ανοικτή Πρόσβαση είναι η ελεύθερη, άμεση, διαρκής και απαλλαγμένη από τέλη και τους περισσότερους περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό ακαδημαϊκό και επιστημονικό περιεχόμενο. Οι αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα το διατιθέμενο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους σκοπούς.
Η Ανοικτή Πρόσβαση παρέχεται μέσω Ψηφιακών Αποθετηρίων και Επιστημονικών Περιοδικών. Τα Αποθετήρια (ιδρυματικά ή θεματικά) είναι υποδομές οργανωμένου ψηφιακού περιεχομένου που περιλαμβάνουν επιστημονικά τεκμήρια (άρθρα, βιβλία, μονογραφίες, διδακτορικές διατριβές, πρακτικά συνεδρίων, εκπαιδευτικό υλικό, αρχεία ήχου και εικόνας κ.ά.). Τα Επιστημονικά Περιοδικά είναι και αυτά ελεύθερα προσβάσιμα στο Διαδίκτυο και δημοσιεύουν άρθρα, ακολουθώντας διαδικασίες αξιολόγησης από κριτές.
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης καταλύτης για την Ανοικτή Πρόσβαση
Στην εποχή του Διαδικτύου, η Ανοικτή Πρόσβαση στη γνώση έχει τη δύναμη να μετασχηματίσει τον τρόπο που διεξάγεται η επιστημονική έρευνα και διατίθενται τα αποτελέσματά της, με άμεσα και ορατά αποτελέσματα για την επιστήμη, τη βιομηχανία, την ιατρική και την κοινωνία ως σύνολο. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης υποστηρίζει την ανάπτυξη ενός δυναμικού και βιώσιμου οικοσυστήματος της γνώσης στην Ελλάδα και προωθεί την υιοθέτηση της Ανοικτής Πρόσβασης ως κεντρικής πολιτικής στη διάθεση των αποτελεσμάτων της δημόσια χρηματοδοτούμενης έρευνας.
Οι σημαντικότερες δράσεις που αναπτύσσει το ΕΚΤ σε αυτή την κατεύθυνση είναι οι εξής:
- Το ΕΚΤ προσφέρει Ανοικτή Πρόσβαση σε μεγάλο όγκο έγκριτου επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου, το οποίο παράγεται στη χώρα μας, καθώς και υποδομές και υπηρεσίες σε φορείς έρευνας και πολιτισμού της χώρας. Αναπτύσσει και διαθέτει υπηρεσίες Ανοικτής Πρόσβασης εθνικής εμβέλειας όπως, μεταξύ άλλων, το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, ιδρυματικά και θεματικά αποθετήρια επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου, έγκριτες ηλεκτρονικές επιστημονικές εκδόσεις και το www.openarchives.gr, τη μεγαλύτερη ελληνική πύλη πρόσβασης σε ψηφιακό περιεχόμενο επιστήμης και πολιτισμού. Έτσι το ΕΚΤ δίνει στους φορείς τη δυνατότητα να μεταβούν σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα εργασίας και να διαθέτουν το περιεχόμενό τους, μετέχοντας στην παγκόσμια κίνηση για την ανοικτή επιστήμη και τον πολιτισμό, ενώ παράλληλα προσφέρει στους ερευνητές και τους πολίτες Ανοικτή Πρόσβαση στη γνώση.
- Το ΕΚΤ συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν την ανάπτυξη των κατάλληλων πολιτικών και υποδομών για τη διεξαγωγή της ανοικτής επιστήμης στη χώρα μας και στην Ευρώπη. Συμμετέχει στο έργο OpenAIRE, την ευρωπαϊκή ηλεκτρονική υποδομή για την Ανοικτή Πρόσβαση στην έρευνα, που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020. Συντονίζει το ευρωπαϊκό έργο PASTEUR4OA για την υποστήριξη των πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης πανευρωπαϊκά, και συμμετέχει στο έργο RECODE για τον συντονισμό πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης στα επιστημονικά δεδομένα.
- To EKT προσφέρει στους Έλληνες ερευνητές και ακαδημαϊκούς πληροφόρηση και εκπαίδευση για την Ανοικτή Πρόσβαση, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις των χρηματοδοτών έρευνας, και ιδιαιτέρως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020, για την Ανοικτή Πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις και επιστημονικά δεδομένα. Οι σχετικές πληροφορίες και δράσεις παρουσιάζονται μέσα από τον δικτυακό τόπο www.openaccess.gr.
- Το ΕΚΤ προωθεί το έγκριτο ελληνικό περιεχόμενο επιστήμης και πολιτισμού σε διεθνείς πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης, όπως η Europeana, η ευρωπαϊκή πύλη DART για τις διδακτορικές διατριβές, το Google Scholar.
