Οι δείκτες Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) αποτελούν βασικό εργαλείο για τον σχεδιασμό εθνικών πολιτικών και συμβάλλουν στην αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, θέτοντας τη γνώση ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Οι μέχρι σήμερα δράσεις για την αποτύπωση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, οι προϋποθέσεις για την αποτελεσματική αξιοποίησή τους, αλλά και η νέα μελέτη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) για τις ελληνικές επιστημονικές δημοσιεύσεις, παρουσιάστηκαν σε ημερίδα που διοργάνωσε το ΕΚΤ, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, στις 2 Μαΐου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Στόχος της εκδήλωσης 'Δείκτες ερευνητικής δραστηριότητας και σχεδιασμός πολιτικών για την Έρευνα, την Τεχνολογική Ανάπτυξη και την Καινοτομία' ήταν η ανάδειξη της σημασίας των δεικτών για την ερευνητική δραστηριότητα ως απαραίτητου εργαλείου για την αποτύπωση του ερευνητικού περιβάλλοντος, την προβολή της επιστημονικής παραγωγής στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και τον σχεδιασμό πολιτικών για έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία.
Ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας Κωνσταντίνος Κοκκινοπλίτης υπογράμμισε πως η συστηματική και αξιόπιστη παραγωγή δεικτών είναι απαραίτητη για τη χαρτογράφηση της σημερινής κατάστασης της έρευνας και της καινοτομίας στην Ελλάδα και τον σχεδιασμό πολιτικών που ανταποκρίνονται τόσο στα δυνατά και αδύναμα σημεία της χώρας, όσο και στις κοινωνικές της ανάγκες. Αναδεικνύεται έτσι ο ρόλος της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας στην αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, σε μια πορεία διατηρήσιμης ανάπτυξης και ανταγωνιστικής οικονομίας.
Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής των αποτελεσμάτων ΕΤΑΚ επιτρέπει την προσαρμογή των πολιτικών στα ειδικά χαρακτηριστικά της χώρας, αποφεύγοντας την απλή μεταφορά καλών πρακτικών από το εξωτερικό. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την παραγωγή δεικτών είναι η υιοθέτηση αξιόπιστης μεθοδολογίας, η συγκέντρωση έγκυρων στοιχείων, η επεξεργασία και περιοδική ενημέρωσή τους από εξειδικευμένο προσωπικό, η διαφάνεια στη συλλογή και τη διάθεσή τους, και η ανεξαρτησία του φορέα που τους εκδίδει.
Ο κ. Κ. Κοκκινοπλίτης αναφέρθηκε στον ρόλο που αναλαμβάνει το ΕΚΤ για τη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων και την παραγωγή δεικτών ΕΤΑΚ, και την αξιοποίησή τους από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας και το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας. Στα μελλοντικά σχέδια είναι η διαμόρφωση μιας διαδικτυακής πλατφόρμας για τη περιοδική συμπλήρωση των στοιχείων από τους ερευνητικούς φορείς και επιχειρήσεις, η λειτουργία ηλεκτρονικού γραφείου υποστήριξης και η διάδοση των αποτελεσμάτων μέσω ηλεκτρονικών εκδόσεων. Επίσης ο κ. Κ. Κοκκινοπλίτης ανακοίνωσε ότι σύντομα η ΓΓΕΤ θα προχωρήσει στην προκήρυξη ανάθεσης των μελετών αποτίμησης των πιο σημαντικών προγραμμάτων της ΓΓΕΤ από το 2000 έως σήμερα, με στόχο τα στοιχεία αυτά να χρησιμοποιηθούν στον σχεδιασμό των νέων δράσεων της επόμενης προγραμματικής περιόδου.
Ο Καθηγητής Γιάννης Καλογήρου, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΕΚΤ (ΕΣΕΚΤ), υπογράμμισε πως, τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή δεικτών είναι αυξανόμενη λόγω και των δυνατοτήτων των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, καθώς και του ισχυρού ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης για τα αποτελέσματα της έρευνας. Επιπλέον, οι δείκτες εξυπηρετούν την απαίτηση για προβολή της επιστημονικής παραγωγής της χώρας στο εξωτερικό, αλλά και την ανάγκη των επιχειρήσεων να διαμορφώσουν νέες δράσεις, με βάση τη γνώση, ώστε να ανταποκριθούν τον διεθνή ανταγωνισμό. Ο Γ. Καλογήρου έκανε μια ιστορική αναδρομή της παραγωγής δεικτών και αναφέρθηκε στις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη σωστή ανάγνωση, ερμηνεία και αξιοποίησή τους. Παρουσίασε τις μελλοντικές δράσεις του ΕΚΤ, τονίζοντας πως κύριος άξονας είναι πάντα η Ανοικτή Πρόσβαση και τα Ανοικτά Δεδομένα.
Η Δρ Εύη Σαχίνη, Προϊσταμένη του Τμήματος Στρατηγικής και Ανάπτυξης του ΕΚΤ, παρουσίασε την πρόσφατη έκδοση του ΕΚΤ 'Ελληνικές Επιστημονικές Δημοσιεύσεις 1996-2010: Βιβλιομετρική ανάλυση ελληνικών δημοσιεύσεων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά' που διατίθεται ήδη οnline στη διεύθυνση www.ekt.gr/metrics/report02. Η μελέτη αποτυπώνει την επιστημονική συγγραφική δραστηριότητα των ελληνικών φορέων σε διεθνή περιοδικά για τη δεκαπενταετία 1996-2010 και αναδεικνύει τη θέση που καταλαμβάνει η Ελλάδα στο διεθνές περιβάλλον.
Η έκδοση βιβλιομετρικών δεικτών από το ΕΚΤ ξεκίνησε το 2008 και καθιερώνεται με την πρόσφατη αυτή έκδοση, με σκοπό την ανάλυση της ελληνικής επιστημονικής συγγραφικής δραστηριότητας και τη δημιουργία αξιόπιστης βάσης για την παρουσίαση και παρακολούθηση στοιχείων που προσδιορίζουν το ερευνητικό περιβάλλον της Ελλάδας, σε σύγκριση με το αντίστοιχο των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Πρόθεσή του ΕΚΤ είναι να συνεχίσει την καταγραφή των ερευνητικών αποτελεσμάτων και να διευρύνει τον τύπο των δεικτών, τις πηγές και τη χρονική διάρκεια που καλύπτουν. Με τον τρόπο αυτό συμμετέχει με στοιχεία στην ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και την κατανόηση των ικανοτήτων του ελληνικού ερευνητικού συστήματος, που με τη σειρά τους θα υποστηρίξουν τον σχεδιασμό κατάλληλων πολιτικών.
Στο στρογγυλό τραπέζι που ακολούθησε, ο Καθηγητής Σταμάτης Κριμιζής, Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), επαίνεσε την εργασία που έχει γίνει έως τώρα από το ΕΚΤ για την παραγωγή αξιόπιστων δεικτών, και υπογράμμισε πως είναι βασικό να γνωρίζουμε τις περιοχές αιχμής της χώρας. Αναφέρθηκε στη σημασία δεικτών όπως οι δημοσιεύσεις ανά ερευνητή, στην ανάγκη δημοσίευσης σε ξένες γλώσσες καθώς η επιστήμη είναι διεθνής, αλλά και σε δείκτες αριστείας όπως οι αντικειμενικοί κριτές και οι ετεροαναφορές. Σύμφωνα με τον Σ. Κριμιζή, οι δείκτες αποτελούν αντικειμενικό κριτήριο και θα πρέπει να αξιοποιείται στη χάραξη πολιτικών.
Η εκπρόσωπος της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) Ευαγγελία Σοφούλη αναφέρθηκε στους δείκτες ως εργαλείο για την αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των εθνικών προγραμμάτων και ως μέσο για διαφάνεια και λογοδοσία στις ερευνητικές πολιτικές. Υπογράμμισε πως δεν αποτελούν πανάκεια, αλλά σημαντικό μέσο και κοινή βάση για επικοινωνία μεταξύ ερευνητών, Πολιτείας και άλλων εμπλεκόμενων φορέων. Η Δρ Mαρία Στουμπούδη, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών (ΕΕΕ), τόνισε πως η έκδοση του ΕΚΤ είναι εξαιρετικά θετική και απολύτως απαραίτητη για αποτελεσματικές πολιτικές. Αναφέρθηκε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές της χώρας, όπως η υπο-χρηματοδότηση και οι ελλείψεις σε θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο. Όμως, παρά τα σοβαρά προβλήματα, το ελληνικό ερευνητικό σύστημα παρουσιάζει θετικά αποτελέσματα που βασίζονται κυρίως στις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Ο Καθηγητής Γιάννης Τσάκνης, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εκπαιδευτικού Προσωπικού ΤΕΙ (ΟΣΕΠ-ΤΕΙ), παρουσίασε τη σημαντική αύξηση της ερευνητικής και επιστημονικής δράσης των ΤΕΙ, αλλά και τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης με την επίλυση προβλημάτων που αφορούν το προσωπικό ή τη χορήγηση διδακτορικών τίτλων. Από την πλευρά του ο Επίκουρος Καθηγητής Aγγελος Τσακανίκας, Yπεύθυνος Έρευνας του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), επισήμανε την ανάγκη των δεικτών τόσο για τον σχεδιασμό πολιτικών, όσο και για επιχειρηματικές στρατηγικές και αύξηση της ανταγωνιστικότητας.
Το βίντεο και οι παρουσιάσεις της ημερίδας είναι διαθέσιμα στη σελίδα: http://www.ekt.gr/news/events/ekt/2012-05-02.
Δράσεις του ΕΚΤ για τη μέτρηση της ελληνικής επιστημονικής δραστηριότητας
Με την επεξεργασία αξιόπιστων στοιχείων με μεθοδολογικά τεκμηριωμένο τρόπο ώστε να προκύψουν οι καθιερωμένοι δείκτες που χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση της ερευνητικής βάσης μιας χώρας, το ΕΚΤ καθιερώνει σειρά μελετών σε ετήσια βάση.
Ο προσδιορισμός δεικτών που σχετίζονται με την ερευνητική δραστηριότητα βρίσκεται σήμερα στην αιχμή της διεθνούς συζήτησης, καθώς αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για την αποτύπωση του ερευνητικού περιβάλλοντος, την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του και τη διαμόρφωση νέων πολιτικών για έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία (ΕΤΑΚ).
Το ΕΚΤ, στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου για τη συλλογή, οργάνωση και διάθεση επιστημονικής πληροφορίας και περιεχομένου, αξιοποιώντας τα στοιχεία που τεκμηριώνει, την εμπειρία και την εξειδίκευση του στελεχιακού του δυναμικού, υλοποιεί δράσεις και υποδομές που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του Εθνικού Πληροφοριακού Συστήματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΠΣΕΤ, http://www.epset.gr) και εκδίδει δείκτες που σχετίζονται με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις (bibliometrics), την ερευνητική δραστηριότητα (scientometrics) και τη χρήση πληροφοριακών πηγών/δεδομένων στο Διαδίκτυο (webometrics).
Οι δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, το κυριότερο μέσο για τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην επιστημονική κοινότητα, αποτελούν μια σημαντική πηγή για την καταγραφή και αποτίμηση του ερευνητικού έργου. To ΕΚΤ πραγματοποιεί αναλυτική καταγραφή και επεξεργασία των δημοσιεύσεων που προέρχονται από τους κυριότερους ελληνικούς φορείς στην έρευνα, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τη θέση που καταλαμβάνει η Ελλάδα στο διεθνές περιβάλλον.
Στη σειρά περιλαμβάνεται η νέα έκδοση που αφορά τους βιβλιομετρικούς δείκτες της περιόδου 1996-2010 (http://www.ekt.gr/metrics/report02) με στοιχεία από τις βάσεις δεδομένων του συστήματος Web of Science. Σε εξέλιξη βρίσκεται ανάλογη έκδοση για τους βιβλιομετρικούς δείκτες της περιόδου 1996-2010 με στοιχεία από τη βάση δεδομένων Scopus (Elsevier). Η πρώτη μελέτη της σειράς αναφέρεται στην χρονική περίοδο 1993-2008.