Έναν νέο μη αναμενόμενο μηχανισμό εκφυλισμού των νευρικών κυττάρων ανακάλυψαν οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) Κωστούλα Τρουλλινάκη και Νεκτάριος Ταβερναράκης. Τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο EMBO Journal, ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, αναμένεται να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση της κυτταρικής νέκρωσης και στην ανάπτυξη νέων μεθόδων για την πρόληψη ή τη θεραπεία νευροεκφυλιστικών νόσων.
Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες που συνδέονται με τη γήρανση, όπως οι νόσοι Alzheimer, Parkinson και Huntington, και τα εγκεφαλικά επεισόδια επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής του ανθρώπου και, συχνά, οδηγούν στον θάνατο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των ασθενειών είναι η σταδιακή δυσλειτουργία και τελικά η καταστροφή νευρώνων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Αποτέλεσμα της απώλειας των νευρώνων είναι οι ασθενείς να εμφανίζουν φυσικές και διανοητικές βλάβες, όπως δυσκολία συντονισμού κινήσεων, προβλήματα κινητικότητας, απώλεια μνήμης και προβλήματα λόγου.
Τα τελευταία χρόνια, αφενός, αυξάνεται η συχνότητα τέτοιων ασθενειών και, αφετέρου, γίνονται σημαντικά βήματα για την εύρεση αποτελεσματικής θεραπείας. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν είναι γνωστά για τον νεκρωτικό κυτταρικό θάνατο, τον κύριο τρόπο εκφυλισμού των νευρώνων, και, έτσι, οι περισσότερες κλινικές δοκιμές δεν έχουν δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Η αποκάλυψη όλων των μηχανισμών που εμπλέκονται σε φαινόμενα νέκρωσης και νευροεκφυλισμού είναι απαραίτητη για την εύρεση νέων φαρμάκων που θα βοηθήσουν στην πρόληψη, επιβράδυνση ή ακόμα και στη θεραπεία όλων των νευροεκφυλιστικών καταστάσεων.
Οι ερευνητές του ΙΜΒΒ Κωστούλα Τρουλλινάκη και Νεκτάριος Ταβερναράκης, χρησιμοποιώντας ως πειραματικό σύστημα τον νηματώδη σκώληκα Caenorhabditis elegans, αποκάλυψαν ότι δυο διαδικασίες απαραίτητες για τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων, οι μηχανισμοί της ενδοκύττωσης και της ενδοκυτταρικής μεταφοράς, συνεισφέρουν σημαντικά και στη νέκρωση τους. Η ενδοκύττωση είναι απαραίτητη για την πρόσληψη θρεπτικών και άλλων μορίων από τα κύτταρα.
Στην περίπτωση των νευρικών κυττάρων, η ενδοκύττωση έχει μεγάλη σημασία για την επεξεργασία και τη μεταφορά σημάτων ανάμεσα στους νευρώνες. Επιπλέον, η ενδοκυτταρική μεταφορά φορτίων στα κατάλληλα σημεία στο εσωτερικό του κυττάρου αποτελεί σημαντική διαδικασία για την κυτταρική σηματοδότηση και τη φυσιολογική του λειτουργία.
Τα αποτελέσματα της έρευνας του ΙΜΒΒ εμπλέκουν για πρώτη φορά την υπερ-ενεργοποίηση των διαδικασιών αυτών σε φαινόμενα εκφυλισμού νευρικών κυττάρων. Επίσης, οι ερευνητές αποκάλυψαν ότι η ενδοκύττωση και ενδοκυτταρική μεταφορά συνδέονται με άλλους ήδη γνωστούς κυτταρικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στη νέκρωση όπως η αυτοφαγία. Η παρεμπόδιση των διαδικασιών αυτών προστατεύει τους νευρώνες από καταστροφή.
Περισσότερες πληροφορίες: Δρ Νεκτάριος Ταβερναράκης, Διευθυντής Ερευνών, (Τηλ.: 2810-391066; E-mail: tavernarakis@imbb.forth.gr, http://www.elegans.gr).