Μπορούν τα φυτά να υποκαταστήσουν τις ορυκτές πρώτες ύλες, όπως το πετρέλαιο, και να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ενέργειας, καυσίμων και ποικίλων προϊόντων; Σύμφωνα με τις επιστημονικές εκθέσεις του ευρωπαϊκού έργου EPOBIO, στο οποίο συμμετέχει το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας (ΙΒΕΒ) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, τα φυτά μπορούν να λειτουργούν σαν 'πράσινα εργοστάσια' με ηλιακή ενέργεια και να παράγουν βιο-καύσιμα, βιο-πλαστικά και πολλά προϊόντα, με φτηνό τρόπο και σε μεγάλες ποσότητες. Η αξιοποίησή τους, λοιπόν, είναι το μέσο για την ενεργειακή επανάσταση και την ισορροπία του περιβάλλοντος.
Το έργο EPOBIO ('realising the Economic POtential of sustainable resources - BIOproducts from Non-Food Crops') μελετά τις οικονομικές δυνατότητες που προσφέρουν οι φυτικές πρώτες ύλες, με στόχο τον προσδιορισμό των ερευνητικών προτεραιοτήτων για τις βιο-επιστήμες και τη δημιουργία νέων βιο-προϊόντων που θα διατεθούν στην αγορά τα επόμενα 10-15 χρόνια. Στο έργο, που συγχρηματοδοτείται από το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, σε συνεργασία με το USDA (United States Department of Agriculture), συμμετέχουν 12 ερευνητικοί φορείς από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Συντονιστής είναι το Κέντρο Καινοτόμων Γεωργικών Προϊόντων (Centre for Novel Agricultural Products) του Πανεπιστημίου York στη Μ. Βρετανία.
Η πρώτη έκθεση του έργου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, αφορά τις ανεξάντλητες δυνατότητες των φυτών. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται οι παρακάτω θεματικές ενότητες:
- Ανάγκη για εναλλακτικές πηγές φυσικού καουτσούκ: Το φυσικό καουτσούκ είναι ένα προϊόν που δεν υποκαθίσταται από συνθετικά παράγωγα σε πολλές από τις εφαρμογές του, όπως είναι η παραγωγή ελαστικών για φορτηγά και αεροπλάνα. Ωστόσο, οι αλλεργικές αντιδράσεις στις πρωτεΐνες του φυσικού καουτσούκ ολοένα και αυξάνονται, γεγονός που εγκυμονεί κινδύνους, καθώς χρησιμοποιείται για την παρασκευή ιατρικών προϊόντων. Επιπλέον, το καουτσουκόδεντρο (Hevea Βrasiliensis) κινδυνεύει από μία ασθένεια, η οποία ήδη έχει αποδεκατίσει την ευρείας κλίμακας παραγωγή στη Νότια Αμερική. Συνεπώς, απαιτείται μια εναλλακτική πηγή μη αλλεργιογόνου, φυσικού καουτσούκ, όπως είναι το φυτό guayule στην Ευρώπη.
- Δυνατότητα χρήσης φυτών για την παραγωγή ενέργειας: Βιο-καύσιμα, ηλεκτρικό ρεύμα, χημικά, διάφορα υλικά και ίνες μπορούν να παρασκευαστούν με τη χρήση φυτών, αντί πετρελαίου, σε ολοκληρωμένα συστήματα επεξεργασίας που ονομάζονται βιο-διυλιστήρια. Τα πλεονεκτήματα των φυσικών πρώτων υλών αφορούν τόσο τη μείωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όσο και την ασφάλεια τροφοδοσίας. Θα πρέπει, ωστόσο, να βελτιωθούν τα φυτικά υλικά και οι μέθοδοι κατεργασίας, ώστε η παραγωγή να γίνεται ευκολότερα, σε καλύτερη ποιότητα και ποσότητα και με μειωμένη ποσότητα ενέργειας και χημικών για την επεξεργασία.
- Δυνατότητα παραγωγής λιπαντικών από φυτά: Τα φυτικά έλαια έχουν όμοιες δομές και ιδιότητες με τα ορυκτά έλαια (παράγωγα πετρελαίου) και μπορούν να τα αντικαταστήσουν σε πολλές εφαρμογές. Ενώ, όμως, οι κηροί φυτικής προέλευσης έχουν άριστες ιδιότητες ως λιπαντικά, η χρήση τους είναι περιορισμένη λόγω του υψηλού κόστους απόσταξής τους από το φυτό jojoba. Η παραγωγή κηρών από το μη-βρώσιμο φυτό ελαιοκράμβη, με χαμηλό κόστος, μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή λιπαντικών φιλικών προς το περιβάλλον και με ευρεία χρήση (π.χ. λιπαντικά για μηχανο-κίνηση και υδραυλικά υγρά).
Η ομάδα του Ινστιτούτου Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας του ΕΙΕ είναι αρμόδια για τη διερεύνηση των κοινωνικών προεκτάσεων των εφαρμογών αυτών και για την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην κοινωνία. Όπως επισημαίνει ο Δρ Γιώργος Σακελλάρης, ερευνητής του ΙΒΕΒ και επιστημονικός υπεύθυνος στο έργο, 'η επιστήμη και η τεχνολογία ενσωματώνονται καλύτερα στην κοινωνία όταν ο κόσμος αντιλαμβάνεται και εκτιμά τα οφέλη που του προσφέρουν. Γνώση της κοινής γνώμης υποδεικνύει όχι μόνο την καταλληλότητα των τεχνολογικών εφαρμογών σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, αλλά και τις κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη του κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου'.
Η συντονίστρια του ερευνητικού έργου EPOBIO Dianna Bowles υπογραμμίζει επίσης πως η αξιοποίηση των φυτών για την παροχή πρώτων υλών για την παραγωγή όλων των προϊόντων που σήμερα φτιάχνονται με βάση το πετρέλαιο αποτελεί σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας που να ανταποκρίνεται σε ζητήματα όπως οι αυξανόμενες τιμές για την παραγωγή ενέργειας, η ασφάλεια στην τροφοδοσία πρώτων υλών και οι επιπτώσεις της ανθρώπινης επέμβασης στο περιβάλλον.
Πληροφορίες για το έργο EPOBIO:
Dr Louisa Wright
Τηλ.: +44 (0)19 04 328802
''Πληροφορίες για την κοινωνική ανάλυση και έρευνα γνώμης του EPOBIO (IBEB):
Δρ Γιώργος Σακελλάρης, κα Μαρία Πάσχου
Τηλ.: 210 72 73 735 -6