Προκλήσεις και ευκαιρίες για την κινητικότητα του εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού στο συνέδριο που διοργάνωσε το ΕΚΤ

Ένα σημαντικό συνέδριο που εξέτασε όλες τις πτυχές και τάσεις του φαινομένου της κινητικότητας του εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού της χώρας πραγματοποίηθηκε με επιτυχία και ευρεία συμμετοχή στις 10-11 Νοεμβρίου 2023, στην Αθήνα. Το συνέδριο «Μένω; Φεύγω; Επιστρέφω; Κινητικότητα εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού: Προκλήσεις και ευκαιρίες για τα άτομα, την κοινωνία και την οικονομία» διοργανώθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).

Περισσότεροι από 1.500 συμμετέχοντες (300 δια ζώσης και 1.200 διαδικτυακά), εκπρόσωποι της πολιτικής, ερευνητικής, ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας, εκπροσώποι της Κοινωνίας των Πολιτών και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών, πήραν μέρος σε έναν δομημένο διάλογο, συμμετέχοντας στους κύκλους συζητήσεων και στις διαδραστικές συνεδρίες για την ανταλλαγή γνώσεων, απόψεων και προτάσεων.

Όπως επισημάνθηκε από τους περισσότερους ομιλητές, οι εργασιακές συνθήκες στην Ελλάδα, οι επαγγελματικές προοπτικές εξέλιξης, οι αμοιβές, το κόστος ζωής, το κράτος πρόνοιας, το εκπαιδευτικό σύστημα, το σύστημα υγείας, είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν συνδυαστικά την απόφαση των Ελλήνων του εξωτερικού για επιστροφή στην Ελλάδα. Παράλληλα, αναδείχθηκε η ανάγκη για εικονική επιστροφή (virtual return), δηλαδή η σύνδεση του ανθρώπινου δυναμικού που ζει και εργάζεται στο εξωτερικό, με την ελληνική οικονομία, με τα ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

H Διευθύντρια του ΕΚΤ, Εύη Σαχίνη έδωσε το έναυσμα του Συνεδρίου αναφέροντας: «Λόγω και του ρόλου του ΕΚΤ ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με το εξειδικεύμενο επιστημονικό δυναμικό και κατ’ επέκταση το φαινόμενο της κινητικότητας. Το κατάγραφουμε εμμέσως στις συστηματικές στατιστικές μας που αφορούν τους Έλληνες διδάκτορες, τις δραστηριότητες Έρευνας & Ανάπτυξης, τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, τη συμβολή των γυναικών στην Ε&Α, αλλά και σε ad hoc μελέτες για την κινητικότητα των διδακτόρων. Η απόφαση να διοργάνωσουμε ένα συνέδριο για την κινητικότητα ήταν ώριμη. Γνωρίζαμε ότι το θέμα έχει πάρα πολλές πλευρές, σύνθετες και αντικρουόμενες απόψεις. Στις προθέσεις μας ήταν να μην είναι ένα κλασικό ακαδημαϊκό συνέδριο, αλλά να είναι μια οργανωμένη συνάντηση ανάμεσα σε πολιτικούς, policy makers, ακαδημαϊκή και επιχειρηματική κοινότητα, που θα συντονιστεί με τρόπο που θα επιτρέψει τη διαμόρφωση συμπερασμάτων αλλά και συστάσεων προς τους αποφασίζοντες, και ταυτόχρονα θα εμπλουτίσει τον δημόσιο διάλογο για σημαντικά θέματα που μας αφορούν ατομικά και συλλογικά».

Στη συνέχεια τον λόγο πήραν ο Λόης Λαμπριανίδης, Αφ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και η Αντιγόνη Λυμπεράκη, Καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών για μια αντιπαράθεση επιχειρημάτων γύρω από το θέμα της κινητικότητας. Κατά την ομιλία του, ο Λ. Λαμπριανίδης αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, στις συνέπειες του brain drain, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Μιλώντας για τις συνέπειες του brain drain για την Ελλάδα, αυτό που νομίζω είναι και το σοβαρότερο, είναι η υπονόμευση της διαδικασίας μετάβασης της χώρας σε οικονομία υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Το δεύτερο είναι ότι δημιουργούνται μεγάλα κενά σε ορισμένους κρίσιμους κλάδους όπως στην πληροφορική, στην ιατρική κλπ.. Επιτείνει το ήδη σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα και αυξάνει τις περιφερειακές ανισότητες. Χρειάζονται πολιτικές με στόχο την αλλαγή του υποδείγματος ανάπτυξης της χώρας προς την κατεύθυνση της οικονομίας της γνώαης. Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για να επιστρέψουν οι Έλληνες που έχουν φύγει στο εξωτερικό, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Αλλά και για όσους παραμένουν στο εξωτερικό θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να διασυνδεθούν με την Ελλάδα». Ο Λ. Λαμπριανίδης ανέφερε, επίσης, ότι με βάση εκτιμήσεις, ο αριθμός των Ελλήνων πτυχιούχων που εργάζονται στο εξωτερικό εκτιμάται σε 300.000 - 500.000, ποσοστό 15-25% των Ελλήνων πτυχιούχων, παρόλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια όπως είναι οι ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα και η στροφή των ελληνικών επιχειρήσεων για απασχόληση εξειδικευμένου προσωπικού.

Από την πλευρά της, η Α. Λυμπεράκη σημείωσε: «Η ζωή και η εργασία στο εξωτερικό για έναν επιστήμονα αποτελεί μια επένδυση που θα έχει θετικές επιπτώσεις, όχι μόνο για εκείνον αλλά και για την οικογένειά του και τον περίγυρό του. Ακόμη και εάν δεν επιστρέψει. Και εάν έρχεται μόνο για διακοπές. Σημασία δεν έχει η μετακίνησή του, αλλά η διεύρυνση των οριζόντων ενός επιστήμονα. Αυτό θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας και της χώρας». Η Α. Λυμπεράκη υποστήριξε και την προκλητική άποψη ότι "στην Ελλάδα έχουμε κίνηση προς τα έξω γιατί δεν έχουμε κίνηση προς τα μέσα. Τα ελληνικά πανεπιστήμια δηλαδή είναι κλειστά σε όποιον έρχεται από το εξωτερικό και θέλει να σπουδάσει, δεδομένου ότι αυτό γίνεται μόνο μέσω πανελληνίων εξετάσεων. Θα πρέπει να ανοίξουν τα πανεπιστήμια και σε ξένους φοιτητές". Υπογράμμισε δε ότι αν θέλουμε να έχουμε περισσότερο εξειδικευμένο προσωπικό θα πρέπει να φροντίσουμε το ανθρώπινο κεφάλαιο με προσεκτικά βήματα.

Αιτίες και επιπτώσεις στην οικονομία, την αγορά εργασίας και τις επιχειρήσεις

O 1ος κύκλος συζήτησης ανέδειξε τις αιτίες και τις επιπτώσεις της κινητικότητας στην αγορά εργασίας. Ο Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κωνσταντίνος Κυρανάκης δήλωσε ότι «ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να επιτύχουμε την επιστροφή σπουδαίων Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό και να αποτελέσουν προστιθέμενη αξία για τη χώρα, είναι να γίνει πιο εξωστρεφής η ελληνική επιχειρηματικότητα». Παράλληλα, επισήμανε την ανάγκη αύξησης των αμοιβών του εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού, αλλά και την παροχή οργανωμένου προγράμματος επαγγελματικού προσανατολισμού στα ελληνικά σχολεία.

Απαντώντας στις καίριες ερωτήσεις του Καθηγητή στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου Μάνου Ματσαγγάνη για τους τρόπους προσέλκυσης καθηγητών από το εξωτερικό στα ελληνικά ΑΕΙ, η Υφυπουργός Παιδείας, Δόμνα Μιχαηλίδου τόνισε τη σημασία των ιδιωτικών ΑΕΙ που θα ιδρυθούν, αφού, όπως είπε, «θα δημιουργήσουν ένα θετικό οικοσύστημα». Επίσης, αναφέρθηκε σε πρωτοβουλίες που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στη χώρα, «ένα πλέγμα κοινωνικών υπηρεσιών που πρέπει να υπάρχει για να παροτρύνει κάποιον ή να μην δίνει αντικίνητρα σε κάποιον να γυρίσει στον τόπο του».

Ο Υφυπουργός Εργασίας, Πάνος Τσακλόγλου, επεσήμανε ότι «αυτό που μπορεί να κάνει το κράτος για την αύξηση μισθών, που θα προσελκύσει κόσμο στη χώρα,είναι η οικονομική ανάπτυξη και η άνοδος της παραγωγικότητας». Προς αυτή την κατεύθυνση, επισήμανε ότι πέρα από τα φορολογικά κίνητρα που έχουν θεσπιστεί για την επιστροφή των Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό, το κύριο μέλημα της κυβέρνησης είναι η αύξηση των απολαβών, η ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, όπως παιδικοί σταθμοί, και η βελτίωση του συστήματος υγείας. Ειδικά όσον αφορά την εκπαίδευση, αναφέρθηκε στην ανάγκη ορθολογικής κατανομής των θέσεων στα ΑΕΙ σε σχέση με την αγορά εργασίας.

Ο Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Γιάννης Μαστρογεωργίου, τόνισε ότι «ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός (strategic foresight) αποτελεί το κλειδί για την καλύτερη προετοιμασία της χώρας για τις μελλοντικές προκλήσεις». Επίσης, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στο θέμα των ψηφιακών νομάδων (digital nomads) και τη σημασία τους στην οικονομία.

Την ανάγκη εύρεσης εξειδικευμένου προσωπικού για τη στελέχωση των θέσεων εργασίας, ανέδειξε η Γιώτα Παπαρίδου, Πρόεδρος ΔΣ ΣΕΠΕ, καθώς όπως είπε αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή. «Η επιστροφή δεν είναι μόνο θέμα μισθού, αλλά συνολικής ποιότητας ζωής» δήλωσε χαρακτηριστικά.

Πολιτικές προσέλκυσης - Προσωπικές εμπειρίες

Ο 2ος κύκλος συζήτησης εστίασε στις πολιτικές προσέλκυσης εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των προσκεκλημένων ομιλητών. Στην έναρξη της συζήτησης, ο Αρίστος Δοξιάδης, Αντιπρόεδρος ΕΣΕΤΕΚ και Venture Capitalist αναφέρθηκε στην περιορισμένη χρηματοδότηση της έρευνας, ειδικά της βασικής, από εθνικούς πόρους, αλλά και στις χαμηλές απολαβές των εξειδικευμένων επιστημόνων, καθώς οι δημοσιονομικές ανάγκες προσανατολίζονται αλλού. Ο Σπύρος Μαγιάτης, CTO & Co-founder of Workable, ανέφερε ότι «έχουμε φέρει πίσω ανθρώπους που έχουν δουλέψει σε πολλές μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες από όλο τον κόσμο, με βασικό κίνητρο όλων την επιθυμία να επιστρέψουν στη χώρα».

Ο Ιωάννης Καραγιάννης, Εκτελεστικός Πρόεδρος OLYMPIA GROUP, σημείωσε ότι «ενώ στον δημόσιο τομέα οι αμοιβές είναι χαμηλές, αντιθέτως ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να προσελκύει κόσμο.Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε πολλές μικρές επιχειρήσεις, σε αντίθεση με τις μεγάλες & μεσαίες».Τέλος, ο Νίκος Χριστοδούλου, Partner, Consulting Leader Deloitte Greece, ανέφερε ότι «σύμφωνα με μελέτες η ζήτηση των νέων επιστημόνων θα είναι διπλάσια από την προσφορά τα επόμενα χρόνια. Εμείς συνεργαζόμαστε με πανεπιστήμια για τη δημιουργία μεταπτυχιακών προγραμμάτων».

Δείτε το βίντεο της 1ης ημέρας (10/11/2023) του συνεδρίου:

Επιδράσεις στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον

Η 2η ημέρα του συνεδρίου, Σάββατο 11 Νοεμβρίου, ξεκίνησε με μία συζήτηση για τις επιδράσεις της κινητικότητας στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Διευθυντής και Πρόεδρος ΔΣ του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ), επισήμανε ότι «η χρηματοδότηση είναι ένα πρόβλημα, γιατί δεν είναι σταθερή και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η συνέχεια της ερευνητικής δραστηριότητας είναι που φέρνει το αποτέλεσμα». Η Βασιλική Γεωργιάδου, Διευθύντρια και Πρόεδρος ΔΣ ΕΚΚΕ, ανέφερε ότι «έχουμε εξαψήφιο αριθμό επιστημόνων που φεύγει από το 2018 και συνεχίζεται αυτή η ροή, καθώς δεν δημιουργούμε ευκαιρίες ως χώρα μετά την κρίση».

Από την πλευρά του, ο Προέδρος του ΔΟΑΤΑΠ, Ορέστης Καλογήρου, αναφέρθηκε στις σημαντικές αλλαγές και βελτιώσης στη λειτουργία του οργανισμού όσον αφορά την αναγνώριση ακαδημαϊκών τίτλων του εξωτερικού και υποστήριξε ότι, «ο ΔΟΑΤΑΠ είχε μεγάλο δείκτη δυσπιστίας. Σήμερα, προσπαθούμε και έχουμε καταφέρει να έχουμε έναν από τους μεγαλύτερους δείκτες εμπιστοσύνης.» Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής, Πάντειο Παν/μιο, έδωσε μία άλλη διάσταση στα κίνητρα των Ελλήνων του εξωτερικού όπως είναι το δικαίωμα ψήφου. Όπως ανέφερε «όλα τα κράτη που έχουν αποφασίσει να δώσουν δικαίωμα ψήφου στους εκπατρισμένους το κάνουν με κάποιες προϋποθέσεις, τις οποίες πρέπει να δούμε και να αποφασίσουμε τι θέλουμε». Τέλος, η Γεωργία Βαλατσού, Υπηρεσιακή Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, συμπλήρωσε ό,τι κατά την άποψή της,«η κινητικότητα είναι αυτή που δημιουργεί συνοχή και ανθεκτικότητα σε όλη την κοινωνία».

Ο ρόλος και η συμβολή του ΕΚΤ στη μελέτη του φαινομένου της κινητικότητας

Στον ρόλο και τη συμβολή του ΕΚΤ στη μελέτη του φαινομένου της κινητικότητας αναφέρθηκαν στελέχη του φορέα παρουσιάζοντας τις δράσεις και τα έργα του. Για τον θησαυρό δεδομένων και μελετών που διαθέτει το ΕΚΤ έκανε λόγο ο Άρης Περουλάκης, Πρόεδρος ΔΣ ΕΚΤ, δίνοντας τον λόγο στους ομιλητές. Η Νένα Μάλλιου, Προϊσταμένη Τμήματος Δεικτών & Δράσεων ΕΤΑΚ, ΕΚΤ, αναφέρθηκε στις έρευνες που υλοποιεί το ΕΚΤ, ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, με εστίαση στους επιστήμονες, για τους οποίους το ΕΚΤ διαθέτει σε ετήσια βάση τα χαρακτηριστικά αυτού του προσωπικού. Στη συνέχεια, ο Δημήτρης Στογιάννης, Υπεύθυνος Στατιστικής Πληροφόρησης, ΕΚΤ, επισήμανε ότι «έχουμε υλοποιήσει 11 έρευνες που σχετίζονται με τα ζητήματα του επιστημονικού δυναμικού και παρέχουμε υπηρεσίες δεδομένων για την καλύτερη κατανόηση και αξιοποίηση των στατιστικών μας».

Ο Χαράλαμπος Χρυσομαλλίδης, Υπεύθυνος Μονάδας Τεκμηρίωσης Συστήματος ΕΤΑΚ, ΕΚΤ, παρουσίασε τα αποτελέσματα του Μηχανισμού Παρακολούθησης και Αποτίμησης Δημόσιων Πολιτικών, κάνοντας έρευνες ικανοποίησης των ωφελούμενων διδακτόρων, που ανέλαβε να υλοποιήσει το ΕΚΤ. Τέλος, ο Μαργαρίτης Προέδρου, Προϊστάμενος Τμήματος Δημοσιότητας & Επικοινωνίας, ΕΚΤ ανέφερε ότι «επιδιώκουμε την ενίσχυση της δικτύωσης των Ελλήνων του εξωτερικού με τη χώρα μέσω της Πρωτοβουλίας Γέφυρες Γνώσης και Συνεργασίας που υλοποιούμε από το 2017. Παράλληλα, το ΕΚΤ διαχρονικά στηρίζει την ελληνική ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα, και παρέχει μία σειρά από υπηρεσίες για την υποβολή προτάσεων σε ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας, ως Εθνικό Σημείο Επαφής για τα προγράμματα του Ορίζοντα Ευρώπη, καθώς και για τη συμμετοχή σε προγράμματα δικτύωσης και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας».

Πολιτικές και πρωτοβουλίες για επαναπατρισμό & προσέλκυση επιστημόνων από τρίτες χώρες

Το συνέδριο συνεχίστηκε με τον 4ο κύκλο συζήτησης σχετικά με τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες επαναπατρισμού και προσέλκυσης επιστημόνων από τρίτες χώρες, υπό τον συντονισμό του Χρήστου Καλανταρίδη, Αντιπρύτανη Πανεπιστημίου Westminster και του Χάρη Μυλωνά, Αν. Καθηγητή, Elliott School of International Affairs του George Washington University. Όπως επεσήμανε ο Δημήτρης Κιρμικίρογλου, Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών, "αυτό που θέλουμε είναι μία εξωστρεφή δημόσια διοίκηση, όπως η visa για ψηφιακούς νομάδες ώστε να προσελκύσουμε ανθρώπινο δυναμικό".

H Άννα Τριανταφυλλίδου, Καθηγήτρια, Canada Excellence Research Chair in Migration and Integration, είπε με τη σειρά της: "Αν θέλουμε να βαδίσουμε σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να κάνουμε καίριες παρεμβάσεις". O Ιωάννης Χρυσουλάκης, Γενικός Γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού & Δημόσιας Διπλωματίας ανέφερε ότι: "Οι Έλληνες του εξωτερικού είναι ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τη χώρα. Η εφαρμογή μιας σύγχρονης πολιτικής για τον απόδημο ελληνισμό αποτελεί στρατηγική επιλογή". 

Στη συνέχεια, ο Θεόδωρος Παναγιωτόπουλος, Ιδρυτής και Διευθυντής της Human Value & People Operations, Manager της VIPA Hellas, τόνισε: "Από την πλευρά των επιχειρήσεων, αν υπάρχει ένα υγιές κλίμα, η αγορά θα βρει τρόπο να καλύψει τα κενά στις θέσεις εργασίας". O Κωνσταντίνος Κεσεντές, Πρόεδρος Πρωτοβουλίας BrainReGain είπε αναφερόμενος στην πρωτοβουλία: "Στο BrainReGain προσπαθούμε να δημιουργήσουμε συνθήκες επιστροφής, καθώς και να κινητοποιήσουμε τον απόδημο ελληνισμό, ώστε να δημιουργηθεί μία πιο ενεργή σχέση με την χώρα".

Λίγο πριν την ολοκλήρωση του συνεδρίου, η Δρ Εύη Σαχίνη, Διευθύντρια ΕΚΤ, και η Άννα Τριανταφυλλίδου, Καθηγήτρια, Canada Excellence Research Chair in Migration and Integration έκαναν μία σύνθεση των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων του συνεδρίου, παρουσιάζοντας και τα επόμενα βήματα και νέα ερωτήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια του διημέρου. Ορισμένα από τα ερωτήματα που έθεσε συμπερασματικά η Α. Τριανταφυλλίδου, αναφερομένη στις μελλοντικές προκλήσεις, είναι ότι «πρέπει να δούμε τι μοντέλο ανάπτυξης θέλουμε, το οποίο πρέπει να το δούμε μέσα στο γενικότερο πλαίσιο για την κινητικότητα του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, και όλοι εδώ συμφωνούμε ότι θέλουμε μία οικονομία έντασης γνώσης, αλλά πάμε για μία οικονομία έντασης γνώσης, αλλά και φθηνής εργασίας;»

Όπως επισήμανε η Α. Τριανταφυλλίδου, το συνέδριο ανέδειξε τις θέσεις, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα με ισότιμη εκπροσώπηση, ακούστηκαν απόψεις για τα οφέλη, το κόστος της κινητικότητας, τα φορολογικά κίνητρα, τις ευκαιρίες καριέρας και την ποιότητα ζωής. Από την πλευρά της, η Ε. Σαχίνη ανέφερε ότι στο συνέδριο υπήρξε αντιπροσώπευση από όλες τις ομάδες ενδιαφερομένων, και τέθηκαν πολλά ζητήματα, τα οποία αποτελούν από μόνα τους ξεχωριστή συζήτηση, στα οποία το ΕΚΤ θα έχει λόγο και παραγώμενο υλικό το προσεχές διάστημα.

Το συνέδριο ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση του μέλλοντος της κινητικότητας στον τρισδιάστατο ψηφιακό χώρο, σε μια διαδραστική συνεδρία με θέμα "H meta-κινητικότητα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της επαυξημένης πραγματικότητας", από τον Παναγιώτη Καμπύλη, Αναλυτή πολιτικών και δεδομένων ψηφιακού μετασχηματισμού, ΕΚΤ και τον Δημήτρη Δημητριάδη, TheFutureCats, o οποίος τόνισε ότι «η διαφορά του ψηφιακού τρισδιάστατου κόσμου είναι ότι μας δίνει την ουσία της εγγύτητας». O ψηφιακός χώρος του ΕΚΤ, όπου οι συμμετέχοντες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αρχεία και οπτικοακουστικό υλικό του συνεδρίου, είναι προσβάσιμος στο: https://tinyurl.com/ektverse.

Δείτε το βίντεο της 2ης μέρας του συνεδρίου:

Το συνέδριο διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με χορηγούς επικοινωνίας το Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, το ICTplus και το ICTWeekly.

Περισσότερες πληροφορίες για το συνέδριο παρέχονται στην ιστοσελίδα: https://knowledge4policy.ekt.gr/conference2023.

Μια διαφορετική παρουσίαση όσων συζητήθηκαν στο συνέδριο "Μένω; Φεύγω; Επιστρέφω;" του ΕΚΤ, στο Graphic Recording της Dena Argyropoulou

Το συνέδριο «Μένω; Φεύγω; Επιστρέφω; Κινητικότητα εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού: Προκλήσεις και ευκαιρίες για τα άτομα, την κοινωνία και την οικονομία» διοργανώθηκε στο πλαίσιο του έργου "Ενίσχυση της λειτουργίας του μηχανισμού δημόσιας στατιστικής πληροφόρησης του ΕΚΤ - Ολοκληρωμένες ψηφιακές υπηρεσίες δεδομένων για τεκμηριωμένες δημόσιες πολιτικές" που υλοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα" (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από εθνικούς πόρους.