Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με παραδείγματα, εμπειρίες και αναφορά σε καλές πρακτικές εξελίχθηκε η εκδήλωση «Ενισχύοντας την Ισότητα των Φύλων και τη Διάσταση του Φύλου στην Έρευνα και την Καινοτομία» που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) την Πέμπτη 20 Ιουνίου 2019, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου GENDERACTION, στο οποίο το ΕΚΤ μετέχει ως εταίρος.
Η συμμετοχή εκπροσώπων φορέων και χρηματοδοτών έρευνας, καθώς και λοιπών δημόσιων φορέων που ασχολούνται με ζητήματα φύλου, αλλά και ερευνητών από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, ανέδειξε το ενδιαφέρον της ελληνικής και ευρωπαϊκής κοινότητας και επιβεβαίωσε τη σημασία διοργάνωσης σχετικών εκδηλώσεων, όσο και της ανταλλαγής εμπειριών και καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του καθηγητή Αριστοτέλη Τύμπα, προέδρου του επιστημονικού συμβουλίου του ΕΚΤ, ο οποίος επεσήμανε τη σημασία της περαιτέρω ενίσχυσης των δράσεων για την ισότητα των φύλων, ενώ στη συνέχεια η Μαρίνα Αγγελάκη, επίσης από το ΕΚΤ και συντονίστρια της εκδήλωσης, παρουσίασε το ευρωπαϊκό έργο GENDERACTION δίνοντας έμφαση στις δράσεις ανταλλαγής καλών πρακτικών που αυτό υλοποιεί, καθώς και στη σειρά των Κειμένων Πολιτικής (Policy Briefs) για την υποστήριξη των διαμορφωτών πολιτικής σε θεματικές όπως η ισότητα των φύλων στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ), το φύλο και η Ανοικτή Επιστήμη, η αξιολόγηση του φύλου στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας.
Στη συνέχεια η Angela Wrobleski (Institute of Advanced Studies, Αυστρία) ανέδειξε την κατάσταση της ισότητας των φύλων στον ΕΧΕ, παρουσιάζοντας τα ευρήματα της συγκριτικής αξιολόγησης των επιδόσεων των κρατών μελών ως προς την υλοποίηση της προτεραιότητας του ΕΧΕ για την ισότητα των φύλων και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου (προτεραιότητα 4), η οποία διενεργήθηκε στο πλαίσιο του GENDERACTION. Η ανάλυση των Εθνικών Σχεδίων Δράσης ανέδειξε την απουσία, σε σημαντικό βαθμό, ορισμού του φύλου και της ισότητας των φύλων, καθώς και την απουσία θέσπισης συγκεκριμένων στόχων, πέρα από μια γενική δέσμευση ή την αναφορά σε έναν γενικό στόχο.
Συγκρίνοντας την προσέγγιση των παλαιών κρατών μελών (ΕΕ-15) έναντι των νεών κρατών μελών (ΕΕ-13) της ΕΕ, διαπιστώνεται ότι τα παλαιά κράτη μέλη περιλαμβάνουν συχνότερα συγκεκριμένους στόχους. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται μεταξύ των κρατών μελών με ολοκληρωμένη προσέγγιση σε σχέση με την προτεραιότητα 4. Συνολικά, η ανάλυση ανέδειξε τη σημασία διαμόρφωσης δεικτών για την αξιολόγηση της υλοποίησης των Εθνικών Σχεδίων Δράσης, καθώς και της ανταλλαγής καλών πρακτικών τόσο μεταξύ εθνικού και ευρωπαϊκού επιπέδου, όσο και μεταξύ κρατών με διαφορετικούς βαθμούς ωριμότητας ως προς την επίτευξη του στόχου της ισότητας των φύλων.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία ανταλλαγής καλών πρακτικών, η πρώτη συνεδρία επικεντρώθηκε στην ανάδειξη σχετικών παραδειγμάτων από διαφορετικούς φορείς και διαφορετικά κράτη. Η Anna Puy (Ισπανικό Υπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας), ακολούθως, παρουσίασε το ενημερωτικό σημείωμα που επεξεργάστηκε η Μονάδα Γυναικών και Επιστήμης του Υπουργείου για την αξιολόγηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην έρευνα στις ερευνητικές προτάσεις που υποβάλλονται προς χρηματοδότηση. Η Ντία Αναγνώστου (ΕΛΙΑΜΕΠ και Πάντειο Πανεπιστήμιο) παρουσίασε με τη σειρά της τη διαδικασία υιοθέτησης ενός Σχεδίου Ισότητας των Φύλων, αντλώντας από την εμπειρία του ΕΛΙΑΜΕΠ, και αναδεικνύοντας το ΣΙΦ ως ένα εργαλείο με στόχο την ενίσχυση της ισότητας των φύλων στα όργανα λήψης αποφάσεων, στη διαδικασία προσλήψεων, τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και τη διαμόρφωση των ερευνητικών του επιλογών.
Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία των στελεχών του φορέα, όπως και στο γεγονός ότι η διαμόρφωση ενός Σχεδίου Ισότητας Φύλων οφείλει να λαμβάνει υπόψη το περιβάλλον εντός του οποίου καλείται να υλοποιηθεί. Η Νάνσυ Παπαλεξανδρή (Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) παρουσίασε ενδιαφέροντα στοιχεία έρευνας για τη θέση των γυναικών στα ελληνικά πανεπιστήμια, βάσει των οποίων, παρά την ύπαρξη «γυάλινης οροφής» διαπιστώνονται σημάδια προόδου. Ως προς τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμετοχή των γυναικών αυτοί σχετίζονται -μεταξύ άλλων- με την υπερεκπροσώπηση των γυναικών στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες και την απουσία παραδειγμάτων γυναικών που διαπρέπουν στις θετικές επιστήμες, την απουσία δράσεων για τη συμφιλίωση οικογενειακού και επαγγελματικού βίου, την ύπαρξη στερεοτύπων σχετικά με τον ρόλο των φύλων.
Η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με αναφορά στην Επιτροπή Ισότητας που έχει θεσμοθετηθεί στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ως παράδειγμα καλής πρακτικής. Η Sonay Gonenli (The Scientific and Technological Research Council, Τουρκία) παρουσίασε την πολιτική του φορέα που χρηματοδοτεί την έρευνα στην Τουρκία αναφορικά με την ισότητα των φύλων.
Το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, μέσω της στρογγυλής τράπεζας, έδωσε τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε επιμέρους πτυχές της ισότητας των φύλων. Η Katrien Maes (League of European Research Universities, LERU) παρουσίασε το έργο της Ομάδας για την Ισότητα, τη Διαφορετικότητα και την Ένταξη του LERU, επισημαίνοντας παράλληλα τη σημασία ανάδειξης των πολλαπλών διακρίσεων που μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα (λόγω φύλου, θρησκευτικών πεποιθήσεων, οικονομικής κατάστασης, κ.λπ.) και που συχνά παραβλέπονται σε σχετικές αναλύσεις που εξετάζουν το φύλο μονοδιάστατα.
Η Magdalena Chrobak-Tatara (Standing Working Group on Gender in Research and Innovation και Υπουργείο Έρευνας και Ανώτατης Εκπαίδευσης της Πολωνίας) ανέδειξε τη σημασία ανταλλαγής καλών πρακτικών, καθώς και τις συνέργειες μεταξύ των εργασιών της Ομάδας Εργασίας και του ευρωπαϊκού έργου GENDERACTION. Η Κατερίνα Λουκίδου (Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων) επεσήμανε από την πλευρά της τη σημασία εξέτασης του βαθμού στον οποίο ο σχεδιασμός των πολιτικών γίνεται με γνώμονα την μη αναπαραγωγή των υφιστάμενων στερεοτύπων.
Συνολικά, η εκδήλωση επιβεβαίωσε τη συμβολή έργων, όπως το GENDERACTION, στην ενίσχυση της ισότητας των φύλων, τα οποία περιλαμβάνουν δράσεις για την αποτύπωση της κατάστασης σε εθνικό επίπεδο, δίνουν έμφαση στην ανταλλαγή καλών πρακτικών και συμβάλουν στην ενίσχυση των στελεχών σε θέματα ισότητας των φύλων στην έρευνα και την καινοτομία.