Το σύστημα των επιστημονικών δημοσιεύσεων στην Ευρώπη και η αναδιοργάνωσή του για την υποστήριξη της επιστημονικής αριστείας είναι το αντικείμενο πρόσφατης μελέτης εμπειρογνωμόνων της ΕΕ. Η μελέτη εξετάζει την οικονομική και τεχνική εξέλιξη της ευρωπαϊκής αγοράς των επιστημονικών δημοσιεύσεων, η οποία έχει αλλάξει σημαντικά με τη χρήση του Διαδικτύου, και καλεί όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (αναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες και οργανισμούς που χρηματοδοτούν την έρευνα) σε διαβούλευση για ένα νέο μοντέλο επιστημονικών εκδόσεων.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις έχουν διπλό ρόλο: αφενός, πιστοποιούν την ποιότητα της επιστημονικής εργασίας και, αφετέρου, συμβάλλουν στη διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, την αξιοποίησή τους σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες και την περαιτέρω ανάπτυξη της έρευνας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι, βέβαια, η γρήγορη και αποτελεσματική πρόσβαση στις δημοσιεύσεις αυτές, η οποία, όμως, συνδέεται με μεγάλο κόστος για τους δημόσιους οργανισμούς.
Οι εμπειρογνώμονες, λοιπόν, προτείνουν σειρά μέτρων για την ενίσχυση της πρόσβασης στο σύστημα επιστημονικών δημοσιεύσεων, τα οποία περιλαμβάνουν:
- Ανοιχτή πρόσβαση σε αποτελέσματα έρευνας που έχει υλοποιηθεί με δημόσια χρηματοδότηση, τόσο κατά τη χρονική περίοδο της δημοσίευσης, όσο και μακροπρόθεσμα
- Εφαρμογή διαφορετικών επιχειρηματικών μοντέλων στον τομέα των εκδόσεων (διάθεση πόρων σε βιβλιοθήκες για συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά, ή σε συγγραφείς για την κάλυψη του κόστους δημοσίευσης, ή σε αναγνώστες για την κάλυψη του κόστους πρόσβασης, κ.λπ.)
- Αξιολόγηση επιστημονικών περιοδικών με βάση ποιοτικά χαρακτηριστικά που δεν περιορίζονται στην επιστημονική αριστεία, αλλά λαμβάνουν υπόψη παράγοντες όπως η διαχείριση των δικαιωμάτων copyright, οι δυνατότητες αναζήτησης και αρχειοθέτησης, κ.λπ.
- Ανάπτυξη στρατηγικών κοστολόγησης που ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά των επιστημονικών περιοδικών και εμποδίζουν μεγάλες συγχωνεύσεις στον τομέα
- Προώθηση της ανάπτυξης ηλεκτρονικών εκδόσεων, μέσω φορολογικών κινήτρων ή ενθαρρύνοντας συνεργασίες δημόσιων και ιδιωτικών φορέων για ψηφιακά αρχεία, κ.λπ.
Οι ενδιαφερόμενοι φορείς καλούνται να υποβάλουν σχόλια και προτάσεις για τη μελέτη, καθώς και για άλλα θέματα που αφορούν τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (rtd-scientific-publication@cec.eu.int), μέχρι την 1η Ιουνίου 2006.