Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία για την Έρευνα & Ανάπτυξη στην Ελλάδα, με δείκτες για δαπάνες και προσωπικό, απέστειλε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) στη Eurostat, μετά από πολυετή απουσία της Ελλάδας. Τα στοιχεία για το 2011 και 2012 είναι πλέον διαθέσιμα στη βάση δεδομένων της Eurostat και ήδη χρησιμοποιούνται για τη χάραξη πολιτικών έρευνας και καινοτομίας, όπως οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης των ελληνικών Περιφερειών.
Η υποστήριξη της διαμόρφωσης πολιτικών στη βάση στοιχείων αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα του ΕΚΤ (www.ekt.gr), που εφαρμόζει την επιστήμη για την ανάπτυξη πολιτικών έρευνας και καινοτομίας. Όπως επισημαίνει η Διευθύντρια του ΕΚΤ Δρ. Εύη Σαχίνη: "Καθώς η οικονομική ανάπτυξη και η ευημερία μιας χώρας συναρτώνται με τους πόρους που διατίθενται για την πραγματοποίηση και την υποστήριξη των δραστηριοτήτων Έρευνας & Ανάπτυξης (Ε&Α), τα στατιστικά στοιχεία Ε&Α αποτελούν βάση για τη διαμόρφωση και παρακολούθηση πολιτικών, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Η διαθεσιμότητα αξιόπιστων στατιστικών δεικτών Ε&Α είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σήμερα, ενόψει του νέου Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς για την περίοδο 2014-2020, ώστε οι εθνικές και περιφερειακές δράσεις και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα διαμορφωθούν στο νέο ΕΣΠΑ να ανταποκρίνονται και να στηρίζουν τις ανάγκες των ελληνικών φορέων για έρευνα και καινοτομία".
Η παραγωγή των στατιστικών Έρευνας & Ανάπτυξης (Ε&Α) υλοποιείται από το ΕΚΤ, μετά από σχετική ανάθεση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, και σε συνεργασία με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Η ανάλυση των στοιχείων και η εξαγωγή των σχετικών δεικτών για το 2011 έχουν ήδη δημοσιευθεί στην έκδοση του ΕΚΤ "Δείκτες Έρευνας & Ανάπτυξης για δαπάνες και προσωπικό το 2011 στην Ελλάδα" η οποία διατίθεται online στον δικτυακό τόπο http://metrics.ekt.gr.
Την περίοδο αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη η συλλογή των στατιστικών στοιχείων Ε&Α από τις επιχειρήσεις για το 2013, σε συνεργασία με την ΕΛΣΤΑΤ. Η συμμετοχή όλων των επιχειρήσεων που έχουν δραστηριότητες Ε&Α είναι ιδιαίτερα σημαντική, έτσι ώστε να καταγραφούν με πληρότητα οι δυνατότητες και οι ανάγκες των ελληνικών επιχειρήσεων ενόψει και του σχεδιασμού των νέων χρηματοδοτικών δράσεων για το ΕΣΠΑ 2014-2020.
Το 2011 στην Ελλάδα δαπανήθηκαν συνολικά 1.391,2 εκατ. ευρώ σε Ε&Α, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,67% του ΑΕΠ. Το 2012 το ποσό αυτό διαμορφώθηκε στα 1.337,6 εκατ. ευρώ (προκαταρκτικά στοιχεία), ποσό που αντιστοιχεί στο 0,69% του ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι με βάση τα προηγούμενα διαθέσιμα στοιχεία, το 2007 οι δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα ανέρχονταν στο 0,60% του ΑΕΠ.
Ο δείκτης που αποτυπώνει το ποσοστό (%) των δαπανών Ε&Α επί του ΑΕΠ σε μια χώρα, είναι η "Ένταση Ε&Α" και εντάσσεται στους βασικούς δείκτες που παρακολουθούνται στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης "Ευρώπη 2020". Στόχος της ΕΕ είναι η επίτευξη έντασης Ε&Α στην Ευρώπη σε ποσοστό 3% του ΑΕΠ.
Με βάση τον δείκτη έντασης Ε&Α, η Ελλάδα κατατάσσεται 24η μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ27 το 2011, και ανεβαίνει μια θέση (23η) το 2012. Ως προς τις συνολικές δαπάνες που διατέθηκαν στην Ελλάδα για την υλοποίηση δραστηριοτήτων Ε&Α, η Ελλάδα βρίσκεται στην 16η θέση μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ27 το 2011, και παραμένει στη θέση αυτή και το 2012. Τον υψηλότερο δείκτη έντασης Ε&Α καταγράφει η Φινλανδία με ποσοστό δαπανών Ε&Α 3,78% επί του ΑΕΠ το 2011.
Το 2011, το συνολικό προσωπικό που απασχολήθηκε σε Ε&Α στην Ελλάδα (ερευνητές, τεχνικό προσωπικό, άλλο προσωπικό υποστήριξης) ήταν 70.229 άτομα και σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης (ΙΠΑ) ήταν 36.913 ΙΠΑ. Η μονάδα ΙΠΑ έχει καθιερωθεί για τη μέτρηση, με συγκρίσιμο τρόπο, του προσωπικού Ε&Α, καθώς αποδίδει τον χρόνο απασχόλησης σε Ε&Α σε σύγκριση με τον συνολικό χρόνο απασχόλησης ενός εργαζόμενου (συνήθως τα άτομα που ανήκουν στο προσωπικό Ε&Α απασχολούνται και σε άλλες δραστηριότητες, π.χ. διδασκαλία, διοίκηση ή προώθηση προϊόντων). Οι ερευνητές (45.239 άτομα) αποτελούν το 64,4% του συνολικού προσωπικού (24.674 ΙΠΑ).
Το 2012, η απασχόληση σε Ε&Α δεν μεταβάλλεται σημαντικά, και τα ΙΠΑ του συνολικού προσωπικού Ε&Α ανέρχονται στα 37.361 και των ερευνητών στα 24.122. Με βάση τα ΙΠΑ του συνολικού προσωπικού Ε&Α, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 16η θέση μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ27 το 2011, και ανεβαίνει μια θέση (15η) το 2012. Με βάση τα ΙΠΑ των ερευνητών, η Ελλάδα βρίσκεται στην 15η θέση το 2011 και διατηρεί αυτή τη θέση και το 2012.
H κατανομή δαπανών και ανθρώπινων πόρων σε Ε&Α
Σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες που ακολουθούνται σε όλες τις χώρες της ΕΕ, τα στατιστικά στοιχεία αναλύονται σε 4 τομείς, στους οποίους κατηγοριοποιούνται οι φορείς που εκτελούν δραστηριότητες Ε&Α: BES (τομέας επιχειρήσεων), GOV (κρατικός τομέας), HES (τομέας τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και PNP (τομέας ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων).
Το 2011, το 40,2% (559,5 εκατ. ευρώ) του συνόλου των δαπανών Ε&Α στην Ελλάδα πραγματοποιείται στον τομέα τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΗES). Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια, τα ΤΕΙ, τα Ερευνητικά Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα, τα Κέντρα Τεχνολογικής Έρευνας, τα αναγνωρισμένα από το Κράτος Ιδιωτικά ΙΕΚ, τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία και άλλες σχολές & ακαδημίες.
Ο δεύτερος τομέας είναι ο τομέας των επιχειρήσεων (BES) με δαπάνες ύψους 485,9 εκατ. ευρώ (34,9% του συνόλου των δαπανών Ε&Α). Στον κρατικό τομέα (GOV) δαπανώνται για Ε&Α 331,7 εκατ. ευρώ (23,8%), ενώ ο τομέας των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (PNP) δαπανά 14,0 εκατ. ευρώ (1,0%). Σημειώνεται ότι ο κρατικός τομέας περιλαμβάνει φορείς με δραστηριότητες Ε&Α που εποπτεύονται από διάφορα Υπουργεία, όπως τα Ερευνητικά Κέντρα που εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, άλλοι Δημόσιοι Ερευνητικοί Φορείς, Εφορείες Αρχαιοτήτων, Αρχαιολογικά Ινστιτούτα, Μουσεία, Δημόσια Νοσοκομεία, Ανεξάρτητες Αρχές, κ.ά.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά μέσο όρο, ο τομέας των επιχειρήσεων είναι πρώτος σε δαπάνες Ε&Α, καθώς δαπανά το 63,1% του συνόλου. Ακολουθεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση με 23,5%, ο κρατικός τομέας με 12,5% και o τομέας των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων με 0,9%.
Η πλειονότητα του προσωπικού Ε&Α στην Ελλάδα απασχολείται στον τομέα της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (συνολικά 46.348 άτομα, 20.640 ΙΠΑ. Ακολουθεί ο κρατικός τομέας με 13.260 άτομα και 9.620 ΙΠΑ, και ο τομέας των επιχειρήσεων με 9.984 άτομα και 6.324 ΙΠΑ.
Οι γυναίκες αποτελούν το 42,5% του συνολικού ανθρώπινου δυναμικού σε Ε&Α (29.879 άτομα) και συνεισφέρουν το 41,9% του συνόλου των ΙΠΑ (16.609 άτομα). Στην κατηγορία των ερευνητών η συμμετοχή των γυναικών διαμορφώνεται σε 36,7% όσον αφορά τον αριθμό ατόμων, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στους ερευνητές καταγράφεται στον κρατικό τομέα (48,1% του αριθμού των ατόμων).
Πηγές Χρηματοδότησης – Επιστημονικά Πεδία – Περιφερειακή Διάσταση
Η κύρια πηγή χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων Ε&Α το 2011 είναι το κράτος (Τακτικός Προϋπολογισμός, Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ) με ποσοστό 49,2% (685,0 εκατ. ευρώ). Η ιδιωτική χρηματοδότηση (επιχειρήσεις) συνεισφέρει με 32,7% (455,5 εκατ. ευρώ), ενώ 11,9% (165,3 εκατ. ευρώ) προέρχεται από τη συμμετοχή των ελληνικών φορέων σε προγράμματα/έργα Ε&Α που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Το υπόλοιπο 6,2% (85,4 εκατ. ευρώ) συνεισφέρεται από άλλες εθνικές πηγές (π.χ. ίδια έσοδα των ΑΕΙ) και άλλες πηγές του εξωτερικού (ξένες επιχειρήσεις, διεθνείς οργανισμοί κ.λπ.).
Το 41,0% (570,5% εκατ. ευρώ) του συνόλου των δαπανών Ε&Α δαπανώνται για την υλοποίηση δραστηριοτήτων εφαρμοσμένης έρευνας. Οι δραστηριότητες βασικής έρευνας και πειραματικής ανάπτυξης έχουν περίπου ίσα μερίδια, 29,7% και 29,3% αντίστοιχα.
Το μεγαλύτερο μέρος δραστηριοτήτων Ε&Α στο σύνολο της χώρας για το 2011 αφορά το επιστημονικό πεδίο "Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία" (536,7 εκατ. ευρώ ή 38,6% του συνόλου των δαπανών). Ακολουθούν τα επιστημονικά πεδία "Ιατρική & Επιστήμες Υγείας" (353,3 εκατ. ευρώ ή 25,4% του συνόλου δαπανών) και "Φυσικές Επιστήμες" (197,8 εκατ. ευρώ ή 14,2% του συνόλου δαπανών).
Αναλύοντας τα αποτελέσματα της έρευνας για το 2011 ως προς τη διοικητική υποδιαίρεση της χώρας σε περιφέρειες, διαπιστώνεται ότι το 55,7% του συνόλου των δαπανών Ε&Α της χώρας (775,2 εκατ. ευρώ) δαπανάται στην Περιφέρεια Αττικής. Η Κεντρική Μακεδονία με 190,3 εκατ. ευρώ συμμετέχει στο 13,7% του συνόλου και η Περιφέρεια Κρήτης με 106,1 εκατ. ευρώ στο 7,6%.
Οι δράσεις του ΕΚΤ για την παραγωγή στατιστικών Ε&Α
Για την παραγωγή των στατιστικών στοιχείων Ε&Α, το ΕΚΤ υλοποίησε δράσεις για την ανάπτυξη εξαντλητικών καταλόγων με τους ελληνικούς φορείς που διεξάγουν δραστηριότητες Ε&Α, για τη συλλογή πρωτογενών στοιχείων από τους φορείς με ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια, για τη στατιστική επεξεργασία των στοιχείων και την παραγωγή των δεικτών. Τα στοιχεία ελέγχθηκαν για τη συνάφειά τους με επίσημες βάσεις δεδομένων του ελληνικού κράτους, όπως το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα ΟΠΣ.
Ακόμα, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των δεικτών που παρήχθησαν, το ΕΚΤ υλοποίησε ειδική έκδοση για τα αναλυτικά στοιχεία του 2011. Η έκδοση παραθέτει τους βασικούς δείκτες που καθορίζουν τη θέση της Ελλάδας στη διεθνή πραγματικότητα και επιτρέπουν τη σύγκριση του ελληνικού συστήματος Ε&Α με τα άλλα ευρωπαϊκά. Παράλληλα, παρουσιάζονται στοιχεία για τις δραστηριότητες Ε&Α στον ακαδημαϊκό, ερευνητικό και επιχειρηματικό τομέα, τις πηγές χρηματοδότησης, το προσωπικό που απασχολείται και την κατηγοριοποίησή του, τη γεωγραφική κατανομή των δραστηριοτήτων Ε&Α.
Τα στοιχεία παρατίθενται με εποπτικό τρόπο, με στόχο να αποτελέσουν τη βάση για τον σχεδιασμό τεκμηριωμένων πολιτικών από τους αρμόδιους φορείς (evidence based policy) και περαιτέρω ανάλυση από το ευρύτερο περιβάλλον Έρευνας και Ανάπτυξης, ερευνητικό και επιχειρηματικό.
Η έκδοση διατίθεται online στη διεύθυνση: http://metrics.ekt.gr/el/node/108 στην ελληνική γλώσσα, και στη διεύθυνση: http://metrics.ekt.gr/en/node/117 στην αγγλική γλώσσα.
Η υλοποίηση των σχετικών δράσεων πραγματοποιείται στο πλαίσιο της πράξης "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας/Κοινωνικά Δίκτυα – Περιεχόμενο Παραγόμενο από Χρήστες" που υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ψηφιακή Σύγκλιση" (ΕΣΠΑ), με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Οι στατιστικές Ε&Α
Οι στατιστικές Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α) αναφέρονται στα στοιχεία για τις δαπάνες και το προσωπικό σε δραστηριότητες Ε&Α. Παράγονται στοιχεία για το σύνολο της χώρας, καθώς και επιμέρους αναλύσεις ανά τομέα δραστηριότητας, πηγές χρηματοδότησης, επιστημονικούς τομείς, περιφέρειες, είδος απασχόλησης του προσωπικού, φύλο, ηλικία κ.ά. Συγκαταλέγονται στις επίσημες υποχρεωτικές στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Eurostat και διεξάγονται σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 995/2012 με εναρμονισμένη μεθοδολογία.
Ο πλέον "γνωστός" δείκτης που υπολογίζεται από τα στατιστικά στοιχεία Ε&Α, ως το ποσοστό (%) των δαπανών Ε&Α επί του ΑΕΠ, είναι η "Ένταση Ε&Α" (R&D intensity) που αποτυπώνει τον στόχο της αναπτυξιακής στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης "Ευρώπη 2020" για την επίτευξη επενδύσεων σε Ε&Α σε ποσοστό 3% του ΑΕΠ της ΕΕ.
Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα του Κανονισμού 995/2012, το ΕΚΤ διεξήγαγε το 2013 την πρώτη στατιστική έρευνα για τα αναλυτικά στοιχεία του έτους 2011, καθώς και για τα συγκεντρωτικά στοιχεία του 2012. Την περίοδο αυτή διεξάγεται η έρευνα στον τομέα των επιχειρήσεων για τις δαπάνες και το προσωπικό Ε&Α για το έτος 2013.
Διευθύνσεις στο Διαδίκτυο
Δείκτες Έρευνας, Ανάπτυξης, Καινοτομίας (ΕΚΤ)
http://metrics.ekt.gr
Επικοινωνία για δημοσιογράφους
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης
Μαργαρίτης Προέδρου, τηλ.: 210 7273966
e-mail: mproed@ekt.gr
http://www.ekt.gr | http://web.ekt.gr
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης: πρόσβαση στη γνώση
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (www.ekt.gr) αποτελεί επιστημονική εγκατάσταση εθνικής χρήσης στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ως υποδομή εθνικής εμβέλειας, το ΕΚΤ έχει θεσμικό ρόλο τη συλλογή, οργάνωση και διάχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής πληροφορίας, εντός και εκτός της χώρας. Παράλληλα, παρέχει πληροφόρηση για θέματα έρευνας και καινοτομίας, και υποστηρίζει τη συμμετοχή σε εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα και την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων.
Με διαρκή παρουσία στην ελληνική επιστημονική κοινότητα από το 1980, το ΕΚΤ αξιοποιεί τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, σε συνδυασμό με σύγχρονες επιχειρησιακές μεθόδους, ώστε να αναπτύσσει καινοτόμες δράσεις, προσανατολισμένες στην ενίσχυση της ανοικτής πρόσβασης σε ψηφιακό περιεχόμενο επιστήμης και πολιτισμού. Για τον σκοπό αυτό συνεργάζεται με σημαντικούς φορείς παραγωγής έγκριτου περιεχομένου, όπως βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία, ερευνητικά κέντρα.
Περισσότερες από 5.700.000 ψηφιακές σελίδες ηλεκτρονικών αποθετηρίων, επιστημονικών περιοδικών και ψηφιακών βιβλιοθηκών διατίθενται ήδη από τον δικτυακό τόπο του Εθνικού Πληροφοριακού Συστήματος Έρευνας και Τεχνολογίας (www.epset.gr), που είναι το κύριο αναπτυξιακό έργο του ΕΚΤ.