Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών: Πλήρως ψηφιακή η συγκρότησή του, με ηλεκτρονική κατάθεση των διατριβών

Το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ), προσβάσιμο στη διεύθυνση www.didaktorika.gr, περνά στην εποχή της εξ ολοκλήρου ψηφιακής λειτουργίας, με τις δομικές και τεχνολογικές αναβαθμίσεις στις οποίες προχώρησε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ). Το λειτουργικό περιβάλλον του ΕΑΔΔ ανασχεδιάστηκε, αναβαθμίστηκε τεχνικά και εμπλουτίστηκε σημασιολογικά, και το κυριότερο, απλοποιήθηκε η διαδικασία υποβολής διδακτορικών, στο πνεύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού διαδικασιών και υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Παράλληλα, ο χρήστης έχει στη διάθεσή του ένα περιβάλλον ακόμη πιο φιλικό και εύχρηστο, για πλοήγηση και αναζήτηση περιεχομένου.

Η συγκρότηση του ΕΑΔΔ, με την κατάθεση και διάθεση των διδακτορικών διατριβών με πλήρως ψηφιακό τρόπο, εναρμονίζεται με τις διεθνείς καλές πρακτικές και την τάση ψηφιακοποίησης των επιστημονικών υποδομών. Στο εξής η υποβολή των διδακτορικών διατριβών θα γίνεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά. Οι Γραμματείες των Πανεπιστημίων και ο ΔΟΑΤΑΠ θα αξιοποιούν το πλήρως ψηφιακοποιημένο Σύστημα Ηλεκτρονικής Κατάθεσης και Διαχείρισης του ΕΑΔΔ, και οι διδάκτορες δεν θα χρειάζεται πλέον να αποστέλλουν στο ΕΚΤ, σε έντυπη μορφή, τη διατριβή τους. Μειώνεται έτσι σημαντικά η γραφειοκρατία και ο διαχειριστικός φόρτος, και εξοικονομείται χρόνος, καθότι το σύνολο των ενεργειών γίνεται πλέον ηλεκτρονικά, απλοποιείται και επιταχύνεται η διαδικασία της κατάθεσης διατριβών. Ταυτόχρονα, βελτιώνεται η ποιότητα και η πληρότητα του αρχείου.

Το ΕΑΔΔ συγκροτείται, τηρείται και διατίθεται δια νόμου από το 1985, από το ΕΚΤ, φορέα που εποπτεύεται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στο ΕΑΔΔ συγκεντρώνονται σε ψηφιακή μορφή οι διδακτορικές διατριβές οι οποίες εκπονήθηκαν στα ελληνικά πανεπιστήμια, καθώς και αυτές που εκπονήθηκαν από Έλληνες σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και έχουν αναγνωριστεί από τον Διεπιστημονικό Οργανισμό Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (ΔΟΑΤΑΠ). Η ταξινόμηση βάσει των επιστημονικών πεδίων του ΕΑΔΔ αποτελεί κριτήριο για ορισμένες διαδικασίες του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού.

Σήμερα, στο Ψηφιακό Αποθετήριο του ΕΑΔΔ διατίθενται περισσότερες από 45.000 διδακτορικές διατριβές, ένα μοναδικό απόθεμα της ελληνικής επιστημονικής παραγωγής και γνώσης με την ερευνητική δραστηριότητα αιχμής. Το 2019 και το 2020 αναρτήθηκαν στο ΕΑΔΔ 2.869 νέες διδακτορικές διατριβές. Την ίδια περίοδο πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 2.700.000 διαδικτυακές επισκέψεις.

Το Αποθετήριο παρέχει στους χρήστες μια σειρά από υπηρεσίες: α) απλή και σύνθετη αναζήτηση μιας διατριβής μέσω του πεδίου των βιβλιογραφικών εγγραφών, β) πλοήγηση με βάση καθορισμένα πεδία (επιστημονικό πεδίο, ίδρυμα, συγγραφέας, χώρα, γλώσσα, έτος απονομής του διδακτορικού τίτλου), γ) online ανάγνωση και ξεφύλλισμα μιας διατριβής. Στους εγγεγραμμένους χρήστες παρέχεται η δυνατότητα μεταφόρτωσης του ψηφιακού αρχείου μιας διατριβής.

Τα οφέλη είναι ορατά σε όλους: Το σύνολο των διδακτορικών διατριβών διατίθεται κεντρικά, έγκυρα, αξιόπιστα και ψηφιακά για τους υποψήφιους διδάκτορες, τους διδάκτορες, την ερευνητική και την επιστημονική κοινότητα, το ευρύ κοινό. Η συλλογή και η διάθεση των διδακτορικών διατριβών καθιστά ευπρόσιτα τα αποτελέσματα της πρωτότυπης επιστημονικής έρευνας υψηλού επιπέδου. Επιτυγχάνεται η προβολή και η διάδοση της ερευνητικής δραστηριότητας. Κάθε καταχωρημένη διατριβή στο αποθετήριο ΕΑΔΔ αποκτά μια μόνιμη διεύθυνση, μόνιμο URL, ανεξάρτητα από το σύστημα του λογισμικού ή του αποθετηρίου. Μεγιστοποιείται η διαφάνεια της επιστημονικής έρευνας και αποτρέπονται η λογοκλοπή και η διπλή προσπάθεια.

Νέες λειτουργικότητες για αποτελεσματικότερη αναζήτηση και πλοήγηση σε 45.000 διατριβές

Το ΕΑΔΔ αποτελείται από τρία διαλειτουργικά πληροφοριακά συστήματα: το Ψηφιακό Αποθετήριο που αποτελεί και το κεντρικό σύστημα οργάνωσης, τεκμηρίωσης και διάθεσης διατριβών, το Σύστημα Ηλεκτρονικής Κατάθεσης και Διαχείρισης, και το Κέντρο Υποστήριξης Χρηστών.

Η ψηφιακοποίηση (digitalization), δηλαδή η χρήση των δεδομένων και των ψηφιακών τεχνολογιών καθώς και η διασύνδεσή τους, που οδηγεί σε νέες δραστηριότητες ή σε αλλαγές σε υφιστάμενες δραστηριότητες, βρίσκεται στον πυρήνα των τεχνολογικών αναβαθμίσεων όλων των συστημάτων. Ο δε εικαστικός ανασχεδιασμός τους καθιστά πιο εύκολη και φιλική την πλοήγηση, στο πλαίσιο και της δυναμικής προσαρμογής (responsive design) ανάλογα με τη συσκευή (υπολογιστές, tablets, κινητά).

Με επίκεντρο τον χρήστη, προστέθηκαν νέες λειτουργικότητες, οι οποίες βελτιώνουν τη διαδραστικότητα με το ΕΑΔΔ και συμβάλλουν στην αποδοτικότερη αναζήτηση και πλοήγηση στο περιεχόμενο. Πλέον, στην αρχική σελίδα του αποθετηρίου (www.didaktorika.gr) εμφανίζονται στατιστικά στοιχεία που αφορούν τη χρήση της υποδομής (διατριβές, εγγεγραμμένοι χρήστες, προβολές, ξεφυλλίσματα, μεταφορτώσεις). Στατιστικά στοιχεία διατίθενται επίσης για κάθε διατριβή χωριστά, στην καρτέλα των μεταδεδομένων της. Έτσι, ο συγγραφέας της διατριβής μπορεί πλέον να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τη διαχρονική προβολή και την επιστημονική απήχηση του ερευνητικού του έργου.

Παράλληλα, ο χρήστης του ΕΑΔΔ, ανατρέχοντας στην καρτέλα των μεταδεδομένων της εκάστοτε διατριβής, μπορεί να εντοπίσει τίτλους σχετικών διατριβών (με βάση τις επισκέψεις των χρηστών).
Σε επίπεδο σημασιολογικών εμπλουτισμών, αναβαθμίστηκε το σχήμα των μεταδεδομένων των διδακτορικών διατριβών με βάση τα διεθνή βιβλιογραφικά πρότυπα, ενώ εξειδικεύτηκε το επίπεδο της τεκμηρίωσης του επιστημονικού πεδίου της διατριβής με την εισαγωγή ενός τρίτου επιπέδου θεματικής κατηγοριοποίησης.

Η ταξινόμηση των επιστημονικών πεδίων του ΕΑΔΔ, ένα δίγλωσσο ιεραρχικό λεξιλόγιο, περιλαμβάνει πλέον τρία επίπεδα: γενικό επιστημονικό πεδίο, ειδικό επιστημονικό πεδίο, εξειδικεύσεις επιστημονικών πεδίων. Σημειώνεται ότι η ταξινόμηση βάσει των επιστημονικών πεδίων του ΕΑΔΔ αποτελεί κριτήριο για ορισμένες διαδικασίες του ΑΣΕΠ (Νόμος 4765/2021), και ειδικότερα όσον αφορά τις προσαυξήσεις της βαθμολογίας για κατόχους διδακτορικού διπλώματος - στους γραπτούς διαγωνισμούς και στην επιλογή προσωπικού με σειρά προτεραιότητας.

Το Σύστημα Ηλεκτρονικής Κατάθεσης και Διαχείρισης του ΕΑΔΔ, το οποίο αναπτύχθηκε εξ ολοκλήρου με εσωτερική τεχνογνωσία του ΕΚΤ, επιτρέπει αποκλειστικά στο εξουσιοδοτημένο προσωπικό των Γραμματειών των Πανεπιστημίων και του ΔΟΑΤΑΠ, καθώς και στους διδάκτορες, να διεκπεραιώνουν τις διαδικασίες κατάθεσης μιας διατριβής με εύκολο και άμεσο τρόπο, καθοδηγώντας τους με αναλυτικές οδηγίες. Για την πληρέστερη υποστήριξη είναι διαθέσιμος online σχετικός οδηγός, ενώ λειτουργεί και e-helpdesk.

Tο ΕΑΔΔ αξιοποιείται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του ΕΚΤ, ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, για την παραγωγή σε ετήσια βάση των εθνικών στατιστικών για τους κατόχους διδακτορικού τίτλου των ελληνικών πανεπιστημίων.

Τμήμα της τεχνολογικής αναβάθμισης του ΕΑΔΔ πραγματοποιείται στο πλαίσιο της πράξης "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας, Τεχνολογίας, Ανάπτυξης, Καινοτομίας: Υποδομή Συσσώρευσης, Τεκμηρίωσης και Διάθεσης Ψηφιακού Περιεχομένου & Δεδομένων με διασφάλιση διαλειτουργικότητας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανοικτής πρόσβασης" που υλοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα» (ΕΣΠΑ 2014-2020) και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) (www.ekt.gr), οργανισμός δημοσίου συμφέροντος εποπτευόμενος από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, έχει ως θεσμική του αποστολή, μεταξύ άλλων, τη συσσώρευση, τεκμηρίωση, διατήρηση και διάχυση επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου. Με ανοικτές πύλες ενιαίας αναζήτησης περιεχομένου και ψηφιακές υπηρεσίες στη διάθεση της επιστημονικής και ερευνητικής κοινότητας, προωθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό της παραγωγής νέας γνώσης. Σε συνεργασία με έγκριτους φορείς, αναδεικνύει, εμπλουτίζει, διασυνδέει και προσφέρει στην κοινωνία επιστημονικό και πολιτιστικό υλικό και δεδομένα, για δημιουργική επανάχρηση και νέα χρήση. Αναπτύσσοντας τεχνολογικές υποδομές, λογισμικό και υπηρεσίες, υποστηρίζει την ψηφιακοποίηση φορέων έρευνας & γνώσης, βιβλιοθηκών, αρχείων, μουσείων. Με την καθιέρωση καλών πρακτικών και ενιαίων προδιαγραφών τεκμηρίωσης και διαλειτουργικότητας, συμβατών με τα διεθνή πρότυπα, μεγιστοποιεί την ευρεσιμότητα και εξασφαλίζει την ποιότητα και τη μακροχρόνια διαθεσιμότητα του ψηφιακού περιεχομένου.