Ο ρόλος του ΕΚΤ στο οικοσύστημα της Ανοικτής Επιστήμης (Κείμενο Εργασίας 04/2020)

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) είναι ένας φορέας που λόγω της αποστολής και του ρόλου του σχετίζεται άμεσα με την Ανοικτή Επιστήμη, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια. Για αυτό τον λόγο δημιουργήθηκε εντός του ΕΚΤ Ομάδα Εργασίας με στόχο τη διερεύνηση και την επικαιροποίηση του ρόλου του στο οικοσύστημα της Ανοικτής Επιστήμης. Το παρόν κείμενο παρουσιάζει τα αποτελέσματα των εργασιών αυτής της ομάδας.

Το κίνημα που έχει αναπτυχθεί γύρω από την Ανοικτή Επιστήμη έχει ως σκοπό την ελεύθερη διακίνηση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας, αλλά και την ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο της επιστημονικής διαδικασίας, και σε όλα τα στάδιά της. Η βασική αρχή του κινήματος αυτού είναι ότι τα αποτελέσματα της επιστημονικής διαδικασίας πρέπει να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα χωρίς περιορισμούς, από ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα αλλά και ολόκληρη την κοινωνία. Η βασική προκείμενη στην οποία στηρίζεται η Ανοικτή Επιστήμη είναι ότι η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στα αποτελέσματα της επιστημονικής διαδικασίας έχει σημαντικά οφέλη, τόσο για την ανάπτυξη της οικονομίας όσο και για τη διευθέτηση και επίλυση σημαντικών κοινωνικών ζητημάτων.

Όπως το επιστημονικό φαινόμενο είναι εξαιρετικά πολύπλοκο ως προς τις διαδικασίες του και τα αποτελέσματα που παράγει, έτσι και η Ανοικτή Επιστήμη είναι μια έννοια που άπτεται πολλών και διαφορετικών θεμάτων. Για αυτό τον λόγο είναι δύσκολο να την προσδιορίσουμε ακριβώς και να την ορίσουμε με έναν μονοσήμαντο τρόπο. Παρ’ όλα αυτά έχουν γίνει απόπειρες ώστε να οριστεί η Ανοικτή Επιστήμη. Ορισμένες από αυτές παρουσιάζονται στην πρώτη ενότητα της παρούσας έκθεσης. Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η διεθνής συζήτηση που διεξάγεται γύρω από την Ανοικτή Επιστήμη, ενώ στην τρίτη ενότητα αναφέρεται στις υποδομές και τα έργα του ΕΚΤ που σχετίζονται με την Ανοικτή Επιστήμη, ώστε να προσδιοριστούν οι τρόποι με τους οποίους το ΕΚΤ εντάσσεται στη διεθνή συζήτηση και στο οικοσύστημα της Ανοικτής Επιστήμης. Στην τέταρτη και τελευταία ενότητα παρουσιάζονται οι διαπιστώσεις και οι προτάσεις που προέκυψαν από τις εργασίες της ομάδας αλλά και την επισκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας.