Οι διδάκτορες στην Ελλάδα: σταδιοδρομία και κινητικότητα

Το προφίλ των διδακτόρων

Η επαγγελματική σταδιοδρομία των διδακτόρων

Η κινητικότητα των διδακτόρων

Δεδομένου ότι η γνώση και η παραγωγή της αποτελεί το "καύσιμο" το οποίο χρησιμοποιεί η οικονομία της γνώσης, οι κάτοχοι διδακτορικού τίτλου αποτελούν ένα πολύτιμο κεφάλαιο σε αυτή την παραγωγική διαδικασία, αφού η γνώση που θα προέλθει από αυτές /αυτούς πιστώνεται ως μία από τις κεντρικές παραμέτρους για την επίτευξη (βιώσιμης) οικονομικής μεγέθυνσης βασισμένης στη γνώση.

H αποτύπωση της ερευνητικής και επαγγελματικής κινητικότητας των διδακτόρων αποτελεί την κεντρική στοχοθεσία της έκδοσης του ΕΚΤ "Οι διδάκτορες στην Ελλάδα: σταδιοδρομία και κινητικότητα". Σύμφωνα με την έρευνα του ΕΚΤ καταγράφεται υψηλό ποσοστό απασχόλησης για τους διδάκτορες στην Ελλάδα, αλλά και αυξημένη επαγγελματική και διεθνή κινητικότητα. H Ελλάδα διαθέτει μεγάλο αριθμό εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων που μπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη, καθώς η χώρα μας με 7,3 διδάκτορες ανά 1.000 άτομα οικονομικά ενεργού πληθυσμού, κατατάσσεται στην 9η θέση μεταξύ 22 χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα.

Ο συνολικός αριθμός των διδακτόρων στην Ελλάδα που πληρούσαν τα κριτήρια της έρευνας ανέρχεται σε 35.457 (εκ των οποίων το 38,9% είναι γυναίκες). Οι περισσότεροι (86,2%) απέκτησαν τον διδακτορικό τίτλο σπουδών τους από ελληνικά Πανεπιστήμια. Από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέρχεται ποσοστό 11,2%, με πρώτες χώρες το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία, και από χώρες της Βόρειας Αμερικής, κυρίως τις ΗΠΑ (2,4%). Τα δημοφιλέστερα επιστημονικά πεδία είναι "Ιατρική & Επιστήμες Υγείας" (26,7%) και "Φυσικές Eπιστήμες" (21,9%).

Σε ποσοστό 23,6%, οι διδάκτορες χρηματοδότησαν οι ίδιοι από "προσωπικές αποταμιεύσεις και υποστήριξη από την οικογένεια" τις διδακτορικές τους σπουδές, ενώ "υποτροφία στην Ελλάδα" είχε το 23,1%, "αμοιβή από άλλη εργασία" το 21,5% και "αμοιβή από απασχόληση ως βοηθός διδακτικού ή ερευνητικού προσωπικού" το 17,4%. Ο μέσος όρος ηλικίας κτήσης του διδακτορικού τίτλου σπουδών είναι τα 38 έτη, υψηλότερος από τον μέσο όρο στις λοιπές χώρες της έρευνας (από 31 έτη στην Ελβετία έως 41 έτη στη Μάλτα).

Όσον αφορά την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, η μεγάλη πλειονότητα των διδακτόρων (94,8%) είναι εργαζόμενοι (μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι). Ωστόσο συγκριτικά με τις άλλες χώρες της έρευνας, η Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό (3,5%) ανέργων διδακτόρων, με το ποσοστό αυτό να αυξάνεται στο 12,2% για νέους κάτω των 35 ετών. Η ανεργία είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες (4,3%) από ότι στους άνδρες (3,0%). 

Το μεγαλύτερο ποσοστό (56,9%) των εργαζομένων διδακτόρων συγκεντρώνεται στον τομέα της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ακολουθεί ο κρατικός τομέας όπου εργάζεται το 20,6%, ενώ στις επιχειρήσεις απασχολείται το 8,7% των διδακτόρων. Οι περισσότεροι (81,1%) απασχολούνται σε ερευνητικές δραστηριότητες.

Η μεγάλη πλειονότητα (77,2%) των εργαζομένων διδακτόρων δηλώνει ότι είναι ικανοποιημένοι από την απασχόλησή τους. Οι κυριότεροι παράγοντες ικανοποίησης σχετίζονται με την "κοινωνική συνεισφορά", την "τοποθεσία εργασίας" και τον "βαθμό υπευθυνότητας". Στον αντίποδα, οι χαμηλότεροι βαθμοί ικανοποίησης αφορούν την οικονομική αποζημίωση, σε "μισθό" και "επιδόματα (benefits)".

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα συμπεράσματα για την επαγγελματική και τη διεθνή κινητικότητα. Όσον αφορά την επαγγελματική κινητικότητα, περίπου τέσσερις στους δέκα διδάκτορες (37,1%) έχουν αλλάξει εργασία τη δεκαετία 2004-2013. Με βάση το ποσοστό αυτό η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση μετά την Πολωνία, την Ολλανδία και το Ισραήλ. Για όσους άλλαξαν τομέα απασχόλησης, ο δημοφιλέστερος τομέας προορισμού είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση. 

Επίσης, η Ελλάδα παρουσιάζει από τα μεγαλύτερα ποσοστά (18,9%) διεθνούς κινητικότητας (διαμονή σε άλλη χώρα για περισσότερους από 3 μήνες για λόγους συναφείς με την ερευνητική τους δραστηριότητα) για τη δεκαετία 2004-2013. Έτσι βρίσκεται στην 5η θέση, μετά τη Μάλτα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Γαλλία αποτελούν τις συνηθέστερες χώρες προορισμού για τους περισσότερους Έλληνες διδάκτορες.  

Στην έρευνα CDH εξετάστηκε, επίσης, η πρόθεση διεθνούς κινητικότητας των Ελλήνων διδακτόρων για το έτος 2015. Το ποσοστό όσων έχουν πρόθεση να διαμείνουν σε άλλη χώρα ανέρχεται σε 10,2%,  με κυριότερες χώρες προορισμού το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Οι εργαζόμενοι διδάκτορες με ερευνητική δραστηριότητα σκοπεύουν να μετακινηθούν εκτός Ελλάδας σε ποσοστό 10,4%, αυτοί χωρίς ερευνητική δραστηριότητα σε ποσοστό 6,3% και οι άνεργοι/αδρανείς σε ποσοστό 21,2%. Οι κυριότεροι λόγοι κινητικότητας για το 2015 αφορούν ακαδημαϊκούς λόγους και την αναζήτηση εργασίας.

Όπως επισημαίνει η Διευθύντρια του ΕΚΤ, Δρ Εύη Σαχίνη: "Παρότι το εθνικό Ερευνητικό, Αναπτυξιακό και Καινοτομικό Σύστημα αντιμετωπίζει μία σειρά από αδυναμίες, όπως η χρηματοδότηση και η διασύνδεση μεταξύ ερευνητικού & ακαδημαϊκού περιβάλλοντος με την επιχειρηματική κοινότητα, το ελληνικό έμψυχο ερευνητικό δυναμικό διαχρονικά καταγράφεται ως ένα από τα ισχυρά μας σημεία, με την Ελλάδα να ξεπερνά χώρες με πολύ πιο ανεπτυγμένα ερευνητικά συστήματα".

Η Ε. Σαχίνη υπογραμμίζει: "Η επαγγελματική σταδιοδρομία των διδακτόρων δεν είναι μονοσήμαντα συνδεδεμένη με την απασχόληση από τους ακαδημαϊκούς & ερευνητικούς φορείς. Η απορρόφηση από τον ιδιωτικό τομέα ή/και η ανάληψη αυτόβουλης επιχειρηματικής δράσης αποτελεί πλέον κεντρική επιλογή επαγγελματικής αποκατάστασης Εξίσου σημαντική στη σύγχρονη πραγματικότητα είναι η διεθνής κινητικότητα των διδακτόρων, η οποία είναι αυξημένη και στους Έλληνες διδάκτορες. Η κινητικότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό του έμψυχου δυναμικού για την απόκτηση περαιτέρω δεξιοτήτων, σε ερευνητικό και επαγγελματικό επίπεδο. Θα πρέπει όμως να προσεχθεί ώστε να μην αποκτήσει χαρακτηριστικά φυγόκεντρης κατεύθυνσης."

Οι σχετικές δράσεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της πράξης "Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα Έρευνας και Τεχνολογίας / Κοινωνικά Δίκτυα – Περιεχόμενο Παραγόμενο από Χρήστες" που υλοποιείται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ψηφιακή Σύγκλιση" (ΕΣΠΑ), με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Σημειώνεται ότι τα στατιστικά στοιχεία και οι δείκτες για την Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία στην Ελλάδα, τα οποία παράγονται και εκδίδονται από το ΕΚΤ, αποστέλλονται σε τακτική βάση στη Eurostat και τον ΟΟΣΑ. Η ανάλυση των στοιχείων και η εξαγωγή των σχετικών δεικτών δημοσιεύονται σε έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις του ΕΚΤ που διατίθενται στον δικτυακό τόπο http://metrics.ekt.gr.

Στη συνέχεια του αφιερώματος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα και επιλεγμένα διαγράμματα της μελέτης του ΕΚΤ "Οι διδάκτορες στην Ελλάδα: Σταδιοδρομία και Κινητικότητα".

---

Το προφίλ των διδακτόρων

Η πρώτη ενότητα παρουσιάζει τα στοιχεία για τα βασικά χαρακτηριστικά των διδακτόρων (ηλικία, χώρες απόκτησης διδακτορικού τίτλου, επιστημονικά πεδία των διδακτορικών τους διατριβών, πηγές χρηματοδότησης των διδακτορικών τους σπουδών).

Ο συνολικός πληθυσμός των διδακτόρων που πληρούσαν τα κριτήρια της έρευνας CDH για το 2013 στην Ελλάδα είναι 35.457. Με βάση τον αριθμό αυτό η Ελλάδα βρίσκεται στην 11η θέση μεταξύ των 24 χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα CDH. Την υψηλότερη θέση κατέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία, οι οποίες μάλιστα με βάση τα διαχρονικά στοιχεία της σχετικής βάσης δεδομένων του ΟΟΣΑ παρουσιάζουν συνεχή αύξηση του αριθμού των διδακτόρων. 

Η Ελλάδα, με 7,3 διδάκτορες ανά χίλια άτομα οικονομικά ενεργού πληθυσμού, βρίσκεται στην 9η θέση μεταξύ των 22 χωρών για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Την πρώτη θέση καταλαμβάνει η Ελβετία με 28,2 διδάκτορες ανά χίλια άτομα ενεργού πληθυσμού και ακολουθούν η Γερμανία (15,2), το Ισραήλ (10,9) και η Αυστραλία (10,0).   

Οι γυναίκες ανέρχονται σε 13.793 ή ποσοστό 38,9% στο σύνολο των διδακτόρων. Το μεγαλύτερο ποσοστό σε γυναίκες κατόχους διδακτορικού τίτλου (45,1%) καταγράφεται στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 35 ετών και μειώνεται με την αύξηση των ομάδων ηλικίας, υποδηλώνοντας την αυξημένη συμμετοχή των νεότερων γυναικών σε διδακτορικές σπουδές. 

Η πλειονότητα των διδακτόρων, σε ποσοστό 86,2% απέκτησε τον διδακτορικό τίτλο σπουδών από ελληνικά Πανεπιστήμια. Ποσοστό 11,2% αποφοίτησε από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, με πρώτες χώρες το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία, και από χώρες της Βόρειας Αμερικής, κυρίως τις ΗΠΑ (2,4%).

Τα δημοφιλέστερα επιστημονικά πεδία είναι το πεδίο "Ιατρική &  Επιστήμες Υγείας" με ποσοστό 26,7% και το πεδίο "Φυσικές Eπιστήμες" με ποσοστό 21,9%.

Κύριες πηγές χρηματοδότησης των διδακτορικών σπουδών είναι κατά σειρά: "προσωπικές αποταμιεύσεις και υποστήριξη από την οικογένεια" σε ποσοστό 23,6%, "υποτροφία στην Ελλάδα" σε ποσοστό 23,1%, "αμοιβή από άλλη εργασία" σε ποσοστό 21,5% και "αμοιβή από απασχόληση ως βοηθός διδακτικού ή ερευνητικού προσωπικού" σε ποσοστό 17,4%.

Ο μέσος όρος ηλικίας κτήσης του διδακτορικού τίτλου σπουδών είναι τα 38 έτη, υψηλότερος από τον μέσο όρο στις λοιπές χώρες της έρευνας (από 31 έτη στην Ελβετία έως 41 έτη στη Μάλτα).

Αριθμός διδακτόρων ανά χίλια άτομα οικονομικά ενεργού πληθυσμού στην Ελλάδα και στις λοιπές χώρες  της έρευνας CDH

Κατανομή (%) διδακτόρων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

Κατανομή (%) διδακτόρων ανά κύρια πηγή χρηματοδότησης των διδακτορικών τους σπουδών

---

Η επαγγελματική σταδιοδρομία των διδακτόρων

Η δεύτερη ενότητα αναλύει την κατάσταση απασχόλησης των διδακτόρων (εργαζόμενοι / άνεργοι / αδρανείς), σε σχέση με παραμέτρους όπως το φύλο, το επιστημονικό πεδίο, το έτος αποφοίτησης, τους τομείς απασχόλησης, τα επαγγέλματα και την ερευνητική τους δραστηριότητα.

Στην Ελλάδα, η συντριπτική πλειονότητα των κατόχων διδακτορικού, σε ποσοστό 94,8%, είναι εργαζόμενοι (μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι) κατά το έτος αναφοράς 2013. Ωστόσο, συγκριτικά με τις άλλες χώρες της έρευνας CDH, η Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό διδακτόρων (3,5%) σε κατάσταση ανεργίας. Το ποσοστό ανεργίας ανεβαίνει στο 12,2% για τους διδάκτορες κάτω των 35 ετών.

Tα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας καταγράφονται κατά σειρά στα επιστημονικά πεδία "Ανθρωπιστικές Επιστήμες" (5,7%), "Γεωργικές Επιστήμες" (5,6%) και "Φυσικές Επιστήμες" (4,3%). 

Τα μεγαλύτερα ποσοστά σε αδρανείς διδάκτορες αφορούν στα πεδία "Ανθρωπιστικές Επιστήμες" (3,0%) και "Φυσικές Επιστήμες" (2,4%).

Οι εργαζόμενοι διδάκτορες απασχολούνται κυρίως με σχέση μισθωτής εργασίας πλήρους απασχόλησης σε ποσοστό 84,1%, ως αυτοαπασχολούμενοι σε ποσοστό 12,0% και τέλος με μισθωτή εργασία μερικής απασχόλησης σε ποσοστό 3,8%.

Στους νεότερους διδάκτορες, κάτω των 35 ετών, καταγράφονται τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτοαπασχόλησης (28,6%) και μερικής απασχόλησης (10,0%). Τα ποσοστά αυτά μειώνονται όσο αυξάνονται οι ηλικιακές ομάδες και οι διδάκτορες περνούν σε θέσεις μισθωτής εργασίας πλήρους απασχόλησης. Εξαίρεση αποτελεί το υψηλό ποσοστό αυτοαπασχόλησης (22,8%) που καταγράφεται σε αυτούς που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 65-69 ετών.   

Όσον αφορά τον τομέα απασχόλησης, το μεγαλύτερο ποσοστό (57,0%) των εργαζομένων διδακτόρων συγκεντρώνεται στον τομέα της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης το κυριότερο επάγγελμα, με ποσοστό 45,6% στους εργαζόμενους διδάκτορες, αφορά την εκπαίδευση. Ακολουθούν, με ποσοστό 20,6%, τα επαγγέλματα στον τομέα των επιστημών και της μηχανικής και με ποσοστό 17,1% τα επαγγέλματα στον χώρο της υγείας.

Όσον αφορά τον τομέα απασχόλησης, το μεγαλύτερο ποσοστό (56,9%) των εργαζομένων διδακτόρων συγκεντρώνεται στον τομέα της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (35,8% άνδρες και 21,1% γυναίκες). Στον κρατικό τομέα εργάζεται το 20,6% (11,7% άνδρες και 8,9% γυναίκες). Στις επιχειρήσεις απασχολείται το 8,7% των διδακτόρων (6,5% άνδρες και 2,2% γυναίκες).    

Όσον αφορά τη συνάφεια απασχόλησης με σπουδές, το επάγγελμα που ασκούν οι εργαζόμενοι διδάκτορες συναρτάται με το επιστημονικό πεδίο του διδακτορικού τους. Οι ίδιοι οι διδάκτορες δηλώνουν, σε ποσοστό 58,7%, ότι η εργασία τους έχει άμεση συσχέτιση με το αντικείμενο των διδακτορικών τους σπουδών.

Η μεγάλη πλειονότητα των εργαζομένων διδακτόρων, σε ποσοστό 77,2%, δηλώνουν ότι είναι πλήρως (ποσοστό 17,1%) ή μερικά (ποσοστό 60,1%) ικανοποιημένοι από την απασχόλησή τους. Οι κυριότεροι παράγοντες ικανοποίησης σχετίζονται με την "κοινωνική συνεισφορά", την "τοποθεσία εργασίας" και τον "βαθμό υπευθυνότητας". Στον αντίποδα, οι χαμηλότεροι βαθμοί ικανοποίησης αφορούν την οικονομική αποζημίωση, σε "μισθό" και "επιδόματα (benefits)".

Όσον αφορά τέλος τη συνέχιση της διεξαγωγής έρευνας από τους διδάκτορες στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία, ποσοστό 81,1% των εργαζομένων διδακτόρων δήλωσαν ότι έχουν ερευνητική δραστηριότητα. Ο τομέας τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζει τα μεγαλύτερα ποσοστά διδακτόρων με απασχόληση σε ερευνητικές δραστηριότητες, με ποσοστά πάνω από 90%, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Αντίθετα, οι διδάκτορες στον τομέα των επιχειρήσεων απασχολούνται σε ερευνητικές δραστηριότητες σε σαφώς χαμηλότερα ποσοστά, 50,3% οι άνδρες και 41,8% οι γυναίκες.  

Κατανομή (%) διδακτόρων ανά κατάσταση απασχόλησης  στην Ελλάδα και στις λοιπές χώρες της έρευνας CDH

Κατανομή (%) διδακτόρων ανά ηλικιακή ομάδα και κατάσταση απασχόλησης (εργαζόμενοι, άνεργοι, αδρανείς)

Ποσοστό (%) εργαζομένων (μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων) διδακτόρων ανά φύλο και τομέα απασχόλησης 

---

Η κινητικότητα των διδακτόρων

Στην τρίτη ενότητα παρατίθενται τα στοιχεία που αφορούν την κινητικότητα των διδακτόρων, επαγγελματική και διεθνή, τις χώρες και τους λόγους κινητικότητας καθώς και την πρόθεση κινητικότητας για το 2015.

Η επαγγελματική κινητικότητα, στο πλαίσιο της έρευνας CDH αναφέρεται στους διδάκτορες που έχουν αλλάξει απασχόληση την τελευταία δεκαετία πριν το έτος αναφοράς της έρευνας, η οποία στη συγκεκριμένη έρευνα αφορά την περίοδο Ιανουάριος 2004 - Δεκέμβριος 2013. 

Στην Ελλάδα περίπου τέσσερις στους δέκα διδάκτορες (ποσοστό 37,1%) έχουν αλλάξει απασχόληση τη δεκαετία Ιανουάριος 2004-Δεκέμβριος 2013. Με βάση το ποσοστό αυτό η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση μετά την Πολωνία, την Ολλανδία και το Ισραήλ.

Η μεγαλύτερη κινητικότητα σε σχέση με την αλλαγή απασχόλησης καταγράφεται στους διδάκτορες που εργάζονται σε άλλον τομέα εκπαίδευσης, πλην της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας, όπου ποσοστό 39,7% των διδακτόρων που εργάζονται στον τομέα έχουν αλλάξει απασχόληση, και στον κρατικό τομέα όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 39,6%.

Η κινητικότητα, όσον αφορά την αλλαγή απασχόλησης, των διδακτόρων με ερευνητική δραστηριότητα σε σχέση με την κινητικότητα αυτών που δεν απασχολούνται σε δραστηριότητες έρευνας, διαφοροποιείται στους τομείς απασχόλησης. Στον τομέα των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων και τους άλλους τομείς εκπαίδευσης, περισσότερο μετακινούνται οι διδάκτορες με ερευνητική δραστηριότητα, στον κρατικό τομέα τα ποσοστά είναι παρόμοια, ενώ στους τομείς των επιχειρήσεων και της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλάζουν περισσότερο απασχόληση όσοι δεν έχουν ερευνητική δραστηριότητα. 

Ο τομέας της τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι, με μεγάλη διαφορά, ο δημοφιλέστερος τομέας προορισμού για τους εργαζόμενους διδάκτορες που άλλαξαν απασχόληση τη δεκαετία Ιανουάριος 2004-Δεκέμβριος 2013.

Η ανάλυση της διεθνούς κινητικότητας επικεντρώνεται στους Έλληνες διδάκτορες (με ελληνική υπηκοότητα). Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της έρευνας CDH, οι διδάκτορες έχουν διεθνή κινητικότητα εφόσον διέμειναν σε άλλη χώρα πλην της οικείας χώρας υπηκοότητας ή διαμονής τους, για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών, για λόγους συναφείς με την ερευνητική τους δραστηριότητα, πριν ή κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και κατά τη δεκαετία πριν το έτος αναφοράς της έρευνας, δηλαδή την περίοδο από τον Ιανουάριο 2004 έως και τον Δεκέμβριο 2013. Εξαιρούνται τα χρονικά διαστήματα που αφορούν κινητικότητα για τουριστικούς και άλλους λόγους που δεν σχετίζονται με ερευνητική δραστηριότητα.

Η Ελλάδα έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά διεθνούς κινητικότητας, ποσοστό 18,9% για την δεκαετία Ιανουάριος 2004-Δεκέμβριος 2013, και βρίσκεται στην 5η θέση, μετά τη Μάλτα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Το Ηνωμένο Βασίλειο (36,5%), οι ΗΠΑ (29,1%), η Γερμανία (15,9%) και η Γαλλία (12%) αποτελούν τις συνηθέστερες χώρες προορισμού για τους περισσότερους Έλληνες διδάκτορες. Σε σχέση με τις λοιπές χώρες της έρευνας CDH, οι Έλληνες διδάκτορες παρουσιάζουν συχνότερη και μεγαλύτερης διάρκειας διαμονή σε χώρες εκτός Ελλάδας, στο πλαίσιο της διεθνούς κινητικότητάς τους. Όπως μάλιστα προκύπτει από σχετικές εκθέσεις, ο βασικός προορισμός των απόφοιτων με διδακτορικό είναι σε ευρωπαϊκό επίπεδο το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία και σε παγκόσμιο επίπεδο οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Υψηλό ποσοστό κινητικότητας (25,0%) καταγράφεται στους άνεργους ή αδρανείς διδάκτορες, οι οποίοι όπως παρουσιάστηκε προηγουμένως είναι στην πλειονότητά τους κάτω των 35 ετών. Υψηλή κινητικότητα (20,7%) έχουν επίσης οι εργαζόμενοι (είτε μισθωτοί είτε αυτοαπασχολούμενοι) διδάκτορες οι οποίοι έχουν ερευνητική δραστηριότητα. 

Σε σχέση με τους τομείς απασχόλησης, οι υψηλότερες κινητικότητες των διδακτόρων καταγράφονται στον τομέα των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (23,9%) και τον τομέα τριτοβάθμιας και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (22,5%). Όσον αφορά την κινητικότητα ανά επιστημονικό πεδίο, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στα επιστημονικά πεδία "Ιατρική & Επιστήμες Υγείας" (23,9%) και στις "Φυσικές Επιστήμες" (22,6%). 

Οι βασικοί λόγοι κινητικότητας των Ελλήνων διδακτόρων σχετίζονται είτε με την ερευνητική τους δραστηριότητα (όπως εκπόνηση ή συνέχεια των διδακτορικών σπουδών, δημιουργία ερευνητικής ομάδας) σε ποσοστό 38,0%, είτε με την καριέρα τους (όπως αναζήτηση/εύρεση εργασίας, μεταδιδακτορική έρευνα) σε ποσοστό 28,1%.

Στην έρευνα CDH εξετάστηκε, επίσης, η πρόθεση κινητικότητας των Ελλήνων διδακτόρων για το έτος 2015. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα το ποσοστό των Ελλήνων διδακτόρων που έχουν πρόθεση να διαμείνουν σε άλλη χώρα ανέρχεται σε 10,2%  με κυριότερες χώρες προορισμού το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Οι εργαζόμενοι διδάκτορες με ερευνητική δραστηριότητα σκοπεύουν να μετακινηθούν εκτός Ελλάδας σε ποσοστό 10,4%, αυτοί χωρίς ερευνητική δραστηριότητα σε ποσοστό 6,3% και οι άνεργοι/αδρανείς σε ποσοστό 21,2%. Οι κυριότεροι λόγοι κινητικότητας για το 2015 αφορούν ακαδημαϊκούς λόγους και την αναζήτηση εργασίας.

Ποσοστό (%) διδακτόρων με διεθνή κινητικότητα στην Ελλάδα και τις λοιπές χώρες της έρευνας CDH

Ποσοστό (%) Ελλήνων διδακτόρων με διεθνή κινητικότητα ανά κατάσταση απασχόλησης (εργαζόμενοι – άνεργοι & αδρανείς) και είδος δραστηριότητας (ερευνητική – μη ερευνητική)

Βασικοί λόγοι κινητικότητας των Ελλήνων διδακτόρων με πρόθεση διεθνούς κινητικότητας το έτος 2015

Η μελέτη "Οι διδάκτορες στην Ελλάδα: Σταδιοδρομία και Κινητικότητα" (http://metrics.ekt.gr/el/node/313) υλοποιήθηκε από το ΕΚΤ στο πλαίσιο της έρευνας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) "International Survey on Careers of Doctorate Holders-CDH" που έχει στόχο την καταγραφή της σταδιοδρομίας και κινητικότητας των κατόχων διδακτορικού τίτλου διεθνώς, και η οποία πραγματοποιείται σε 27 χώρες.

Το ΕΚΤ, ως φορέας παραγωγής των επίσημων εθνικών στατιστικών για την Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία και φορέας τήρησης του Εθνικού Αρχείου Διδακτορικών Διατριβών (www.didaktorika.gr), συμμετείχε στην έρευνα CDH που πραγματοποιήθηκε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, την περίοδο Δεκέμβριος 2014-Ιανουάριος 2015, με έτος αναφοράς το 2013.

Δεδομένου ότι η έρευνα CDH είναι δειγματοληπτική, η έρευνα στην Ελλάδα υλοποιήθηκε σε δείγμα 13.025 διδακτόρων, εφαρμόζοντας στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία. Για την επεξεργασία και ανάλυση των στοιχείων από τα περίπου 4.500 ερωτηματολόγια που συλλέχθηκαν, ακολουθήθηκε η ενδεδειγμένη στατιστική μεθοδολογία και οι οδηγίες του ΟΟΣΑ.

 

Δείτε το το Αφιέρωμα σε μορφή pdf (ξεφύλλισμα)